در حديث آمده كه:ابوجعفر منصور [خليفه ي عباسي] در روز جمعه اي در حالي كه بر دست حضرت صادق جعفر بن محمد عليه السلام تكيه زده بود، بيرون آمد. مردي - كه رزام آزاد شده ي خالد [يا: خادم] بن عبدالله ناميده مي شد - گفت: اين كيست كه آنقدر در نزد اميرالمؤمنين يعني منصور ارجمند است كه بر دست او تكيه زده است؟

گفته شد: او، جعفر بن محمد صادق - صلي الله عليه - است؟

وي گفت: به خدا سوگند، نمي دانستم [اگر مي دانستم،] بي گمان آرزو مي كردم كه گونه ي ابي جعفر [منصور، برزير] نعلين جعفر مي بود. سپس در جلو منصور ايستاد و گفت: اي اميرالمؤمنين! آيا اجازه هست سؤالي بكنم؟ منصور گفت: از ايشان [يعني امام صادق عليه السلام] بپرس. [وي گفت: مي خواهم از تو بپرسم. منصور گفت: از او بپرس.]

رزام رو به امام جعفر بن محمد عليه السلام كرد و گفت: مرا از نماز و حدود و احكام آن خبر ده. حضرت صادق عليه السلام فرمود: نماز چهار هزار حد و حكم دارد كه تو از همه ي آنها مورد بازخواست قرار نمي گيري. گفت: تنها حدود و احكامي را كه ترك كردن آن جايز نيست و نماز جز به آن كامل نمي گردد، بفرما.

امام صادق عليه السلام فرمود: نماز كسي تمام و كامل است كه طهارت كامل داشته، و كامل و بالغ بوده [1] و ساتر داشته باشد، و راست بايستد، و نسبت به خدا شناخت



[ صفحه 62]



و معرفت داشته و در پيشگاه او بايستد، و آرام گرفته و اظهار خشوع و تواضع نموده و قرار بگيرد آنگاه ميان حالت نوميدي و آزمندي، و شكيبايي و بي تابي بايستد، به گونه اي كه گويي نويد پروردگار تنها متوجه او، و وعده ي عذاب تنها براي اوست، و دارايي [يا: آرمانهاي] خويش را در راه خدا بذل نموده و تمام اهداف [يا: وجود و تعلقات] خود را خيال انگاشته، و نفس خود و هر چيز ارجمند در نزد خويش را در راه خشنودي خداوند بذل نموده، و بدون اينكه انتظار چيزي را بكشد، پيش به سوي او، راه راست را طي نمايد، و وابستگي هاي اهتمام به غير او را با چشم توجه به خداوندي كه قصد سير به سوي او را نموده و مي خواهد به درگاه او وارد شده، قطع نمايد، و از او اجازه ي ورود بگيرد.

هرگاه كسي اين چنين عمل كند، نمازش همان نمازي خواهد بود كه به خواندن آن امر، و درباره ي آن گفته شده است كه: «به راستي نماز انسان را از كردار و گفتار زشت و ناپسند بازمي دارد.» [2] .

آنگاه منصور رو به امام صادق عليه السلام نمود و عرض كرد: اي اباعبدالله، ما پيوسته از درياي [علم] تو استفاده نموده، و به سوي تو نزديكي مي جوييم، ما را از كوري باطني بينا گردانيده، و به نور هدايت خويش، تاريكي و امور پيچيده را روشن مي نمايي، لذا ما همواره در انوار پاكيزه و درياي لبريز دانش تو شناور هستيم. [3] .