اين تكبير از متعلقات ركوع بوده و براي آن است كه نمازگزار را براي رفتن به منزل ركوع آماده كند. ادب اين تكبير آن است كه نمازگزار، مقام عظمت و جلال حق و عزت و سلطنت پروردگار را در نظر آورده و مقام ضعف و ناتواني و فقر و ذلت بنده را مد نظر داشته باشد. در اين حال به اندازه ي معرفتش به عزت خدايي و ذلت بندگي تكبير بگويد و خدا را از توصيف برتر بداند.

بنده ي سالك بايد تسبيح و تقديس خويش را فقط به جهت اطاعت از فرمان الهي و به واسطه ي اذن خداوند بداند؛ چرا كه بدون اين اذن، بنده اي كه هيچ نيست و هر چه دارد از خدا است، چنين جسارتي ندارد كه لاف توصيف و تعظيم حق را بزند. در جايي كه علي بن الحسين عليه السلام با زبان ولايت مآب خويش كه زبان خدا است مي گويد: «آيا با اين زبان درمانده از سخن، تو را شكر بگزارم» [1] ، از پشه ي لاغري چه خيزد؟

حال كه بنده ي سالك مي خواهد وارد منزل خطير ركوع شود بايد خود را آماده



[ صفحه 218]



كند. با دست خود توصيف و تعظيم، عبادت و سلوك خود را پشت سر اندازد. دست ها را تا بناگوش بلند كرده و كف هاي خالي خود را رو به قبله كند. با دستاني تهي و با قلبي پر از خوف و رجا ء؛ خوف از كوتاهي در بندگي و رجاء به مقام قدس الهي كه او را به چنين مقامي راه داده، وارد منزل ركوع شود.

شايد بلند كردن دست به كيفيتي كه گفته شد، ترك مقام قيام و ترك بسنده كردن به آن مقام و اشاره به برنداشتن توشه از منزل قيام باشد. تكبير هم اشاره به تعظيم و تكبير از توصيفاتي باشد كه در منزل قيام از خداوند نموده است.

اهل معرفت، ركوع را منزل توحيد صفات مي دانند؛ از همين رو تكبير ركوع را هم تكبير از اين توحيد و بلند كرد دست را هم به معناي ترك و رها كردن صفات خلق مي دانند.