روح اعظم كه در مرتبه ي اول از فرشتگان الهي و از همه شريف تر است، و فرشتگان مجردي كه مقيم عالم جبروت هستند، از مقام خود كنار نمي كشند. نزول و صعود به معناي جسماني، براي آن ها محال مي باشد؛ چرا كه موجود مجرد از صفات اجسام بري است. به همين دليل تنزل آن ها در هر مرتبه و در هر جا به صورت تمثل ملكي



[ صفحه 213]



و ملكوتي است. خداوند متعال نيز درباره ي تنزل «روح الامين» بر حضرت مريم عليهماالسلام مي فرمايد: «پس (به صورت) انساني كامل بر او جلوه كرد». [1] .

تمثل «جبروتيان» و «ملكوتيان» در قلب و صدر و حس بشر امكان ندارد؛ مگر آن كه او از حجاب بشريت بيرون آمده و با آن عوالم تناسب پيدا كند. مادامي كه نفس مشغول به امور ملكي و اين دنيايي بوده و از آن عوالم غافل است، ممكن نيست اين مشاهدات يا تمثلات به او دست دهد. البته گاه مي شود كه به اشاره ي يكي از اوليا، نفس از اين عالم منصرف شده و به اندازه ي لياقتش ادراكي معنوي يا صوري از عالم غيب مي كند. گاهي هم به جهت برخي از اتفاق هاي هولناك، نفس از دنيا كنده شده و نمونه اي از عالم غيب را درك مي كند. گاهي نيز اولياي كامل الهي پس از كنده شدن از اين دنيا و مشاهده ي روح اعظم يا ساير ملائكه به جهت قوت نفسي كه دارند به خود مي آيند؛ در اين حالت هم متوجه عالم غيب هستند و هم از دنيا غافل نيستند كه در اين صورت در تمام حالات در آن واحد حقايق جبروتيان را مشاهده مي كنند. گاهي نيز به قدرت خود ولي كامل و ملائكه تنزل مي كنند.