تفصيل مقاصد قرآن نيز بدين شرح است كه: مقصد اصلي قرآن كامل كردن معرفت انسان نسبت به خدا و به دست آوردن توحيد ذاتي، اسمائي و افعالي، رابطه ي بين حق و خلق، كيفيت سلوك الي الله، معرفي تجليات الهي به صورت جمعي، تفصيلي، فردي و تركيبي، ارشاد مردم، تعليم علم و عمل و عرفان و شهود به بندگان است. همه ي اين حقايق، در سوره ي حمد در نهايت كوتاهي وجود دارد. پس اين سوره، «فاتحة الكتاب»، چكيده اي از مقاصد قرآن است.

همه ي مقاصد قرآن به يك مقصد آن هم حقيقت توحيد برمي گردد. حقيقت توحيد مقصد همه ي انبياء است. حقيقت و باطن توحيد نيز در آيه ي «بسم الله» جمع است؛ پس مي توان گفت اين آيه، عظيم ترين آيه ي الهي مي باشد كه تمام مقاصد الهي را در خود جمع كرده است. در روايات نيز به اين معنا تصريح شده است. [1] .

از آن جا كه «باء» ظهور توحيد و نقطه ي زير آن [2] هم سر آن است، تمام كتاب الهي ظاهر و باطنش در «باء» موجود و انسان كامل؛ يعني وجود مبارك اميرمؤمنان



[ صفحه 185]



علي عليه السلام نيز نقطه ي سر توحيد است. [3] در عالم نيز پس از رسول ختمي مرتبت صلي الله عليه و آله و سلم آيه اي بزرگ تر از علي عليه السلام نيست. [4] .