سؤال: چرا «اياك نعبد» بر «اياك نستعين» مقدم شده است؛ با آن كه بنا بر قاعده بايد «ياري جستن در عبادت» بر خود «عبادت» مقدم شود.

پاسخ: «عبادت» بر «استعانت» كه ياري جستن بنده از خدا است مقدم شده؛ نه بر «اعانت» كه ياري كردن بنده از سوي خدا است. گاه اعانت از سوي خدا انجام مي پذيرد؛ بي آن كه بنده استعانتي كرده باشد. علاوه بر اين، عبادت و استعانت به هم مرتبط بوده و تقديم و تأخير هر كدام بر ديگري تفاوتي را ايجاد نمي كند؛ مثل اين كه گفته مي شود «حق مرا دادي؛ پس به من نيكي كردي» و يا بر عكس «به من نيكي كردي؛ پس حق مرا دادي». اين دو جمله با هم تفاوتي ندارد؛ چرا كه حق دادن و نيكي كردن به هم مرتبط هستند. از سوي ديگر استعانت براي عبادتي است كه مي خواهد انجام بگيرد (مستأنفه)؛ نه عبادتي كه الان در حال انجام گرفتن است (واقعه). شايد هم نكته ي اين تقديم آن باشد كه بنابر مقدمات سلوك الي الله حصر استعانت، پس از حصر در عبادت است؛ بسياري از موحدين كه در عبادت تنها خدا را شايسته ي پرستش مي دانند، در استعانت دچار شركند.

ناگفته نماند كه مقصود از استعانت فقط استعانت در عبادت نيست؛ بلكه ياري جستن در همه ي كارهاست. چنين استعانتي هم پس از ترك غير و اقبال تام به سوي خداوند حاصل مي شود. به عبارت ديگر حصر عبادت، حق خواهي و حق طلبي و ترك غير، و حصر استعانت، حق بيني و ترك رؤيت غير است. ترك رؤيت غير نيز در مقامات عارفين پس از ترك طلب غير به دست مي آيد.



[ صفحه 176]