اصحاب معرفت و كساني كه اهل مراقبت از خويشند، به اندازه ي معرفت الهي شان، نسبت به اوقات نماز مواظبت دارند. كساني هم كه مجذوب جمال الهي شده و دل از دو جهان كنده و به خدا سپرده اند، خود را هميشه در محضر خدا مي بينند و لحظه اي از ذكر و فكر و مراقبت غافل نيستند. آنان كه خود را به فضائل آراسته، نفس كريم و شريف دارند، هيچ چيز را با مناجات با خدا عوض نمي كنند. آن ها در خلوت با خدا، خود خدا را طلب مي كنند و عزت، شرافت، فضيلت و معرفت را همه در ياد خدا و مناجات با او مي دانند. اين ها اگر به عالم توجه مي كنند از آن رو است كه آيينه ي حق مي باشد.



به جهان خرم از آنم كه جهان خرم از اوست

عاشقم بر همه عالم كه همه عالم از اوست [1] .



اين ها با جان و دل مراقب اوقات نمازند و براي رسيدن اين لحظات كه لحظات مناجات با حق است به انتظار مي نشينند. كساني كه به غيب و عالم آخرت ايمان



[ صفحه 73]



داشته و شيفته ي نعمت هاي ابدي بهشتي هستند و لذت هاي دائمي آن جهان را با لذت هاي ناقص و گذراي اين دنيا مبادله نمي كنند، در هنگام عبادت كه بذر نعمت هاي اخروي است، دل خويش را آماده كرده و با اشتياق منتظر آمدن وقت نماز هستند. عبادت براي اين افراد به اندازه ي رتبه معنوي و معرفتشان لذت بخش است و به هيچ وجه سخت نيست؛ اما ما بيچاره ها كه گرفتار آرزوهاي طول و دراز دنيا و بسته به زنجيرهاي هوي و هوس مي باشيم ما كه در چاه تاريك اين دنيا فرو رفته، نه بويي از عشق به مشام جانمان رسيده و نه ذائقه ي قلبمان لذتي از عرفان و فضيلت را چشيده، عبادت خدا را سخت مي دانيم و مناجات با قاضي الحاجات را سربار خويش مي شماريم، جز به دنيا كه چراگاه حيوانات است به چيزي آرام نمي شويم و جز به طبيعت كه محل اعتكاف ظالمان است تعلقي نداريم.

اي عزيز! تو هم به اندازه ي ممكن اين وقت مناجات را غنيمت شمار و آداب قلبي آن را مراعات كن. به قلب خود بفهمان كه سرمايه ي زندگي آخرت و سرچشمه ي فضائل از راه انس با خدا و مناجات با او به دست مي آيد. در اين مسير، نماز كه از همه ي عبادات كامل تر است نقش ويژه اي دارد. پس مراقب اوقات نماز باش و حتي المقدور در وقت فضيلت آن را بخوان كه آن وقت نورانيتي دارد كه در اوقات ديگر نيست. اشتغالات قلبي خويش را در وقت نماز كم كن و از ميان بردار. براي اين كار، اوقات نماز را براي خويش معين كن؛ به گونه اي كه در آن زمان كار ديگري نداشته باشي و دلت مشغول چيزي نباشد. نماز را با كارهاي ديگرت هم زمان نكن تا بتواني با خاطري آسوده و حضور قلب نمازت را بخواني.