احاديث حضور قلب


رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم: «خداي متعال را چنان عبادت كن كه گويي او را مي بيني و اگر تو او را نمي بيني او تو را مي بيند». [1] .

اين حديث نشان دهنده ي دو درجه از مراتب حضور قلب است: اول آنكه سالك، محو جمال حضرت حق و غرق در تجليات او بوده؛ به گونه اي كه چشم و گوش از غير محبوب بسته باشد و چيزي جز او را مشاهده نكند.

درجه ي دوم مرتبه ي پايين تري است كه سالك خود را در محضر الهي حاضر ببيند و



[ صفحه 30]



ادب حضور را مراعات كند. رسول اكرم صلي الله عليه و آله و سلم مي فرمايد: اگر مي تواني از اهل مقام اول باشي، عبادت خدا را آن گونه به جا آور و الا غفلت مكن كه در محضر پروردگاري. در محضر حضرت حق بايد مراعات ادب نمود كه بي توجهي به آن شايسته ي مقام بندگي نيست. ابوحمزه ي ثمالي نقل مي كند كه امام سجاد عليه السلام نماز مي خواند كه عباي آن حضرت از دوشش افتاد؛ اما حضرت آن را درست نكرد تا وقتي كه نماز تمام شد. پرسيدم: «چرا عبا را راست نكرديد؟» پاسخ فرمود: «واي بر تو! آيا مي داني در خدمت چه كسي بودم؟» [2] .

رسول اكرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمود: «آيا نمي ترسد كسي كه صورت خود را در نماز برمي گرداند، صورت او چون روي حمار شود؟» [3] و فرمود «كسي كه دو ركعت نماز به جاي آورد و در آن به چيزي از دنيا متوجه نشود، خداوند متعال گناهان او را مي آمرزد». [4] .

امام باقر عليه السلام از رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم نقل كرد كه فرمود: «وقتي بنده ي مؤمن به نماز مي ايستد، خداوند متعال به او نگاه مي كند (يا فرمود خداوند متعال به او رو مي كند) تا از نماز فارغ شود و رحمت از بالاي سرش بر او سايه افكند و فرشتگان، اطراف او را تا افق آسمان فرا مي گيرند. خداوند متعال فرشته اي را بر او مي گمارد تا بالاي سر او بايستد و بگويد «اي نمازگزار! اگر بداني چه كسي به سوي تو نظر مي كند و با چه كسي مناجات مي كني، به جايي توجه نمي كني و از جايت تكان نمي خوري».» [5] .

امام صادق عليه السلام «اشتياق و ترس در دلي جمع نمي شود؛ مگر آن كه بهشت بر او واجب مي شود. پس وقتي نماز مي خواني با دل خويش متوجه خداوند عزوجل



[ صفحه 31]



شو؛ چرا كه هيچ بنده ي مؤمني در نماز و دعا توجه قلبي به خداوند متعال نمي كند؛ مگر آن كه خداوند دل هاي مؤمنان ديگر را متوجه او كرده و با دوستي آن ها او را تأييد مي كند و به بهشت مي برد». [6] .

امام باقر عليه السلام فرمود: «از نماز بنده، نصف يا يك سوم يا يك چهارم يا يك پنجم بالا مي رود؛ پس از نماز بالا نمي رود؛ مگر آن مقداري كه با حضور قلب باشد و به ما دستور داده شد تا نوافل بخوانيم؛ باشد كه نقص نمازهاي واجب را جبران كند». [7] .


پاورقي

[1] همان، ج 74، ص 74، ح 3؛ مكارم الاخلاق، ص 459.

[2] وسائل الشيعه، ج 4، ص 688، ح 6.

[3] مستدرك الوسائل، ج 4، ص 101، ح 20.

[4] همان، ص 98، ح 13.

[5] همان، ح 22.

[6] وسائل الشيعه، ج 4، ص 687، ح 3.

[7] علل الشرائع، ج 2، ص 328، ح 2.


بازگشت