طمأنينه


طمأنينه از آداب مهم عبادات؛ به ويژه عبادات ذكري مي باشد. مقصود ما از طمأنينه در اين جا آن است كه سالك، عبادت را با آرامش قلبي و اطمينان خاطر به جا آورد؛ چرا كه اگر عبادت را با اضطراب و تزلزل قلب به جاي آورد، تأثيري در دل نخواهد گذاشت.

يكي از حكمت هاي تكرار عبادت و زياد گفتن اذكار آن است كه در دل تأثير بگذارد تا آرام آرام قلب سالك با روح عبادت يكي گردد. اگر قلب، آرامش و طمأنينه نداشته باشد، عبادات و اذكار در آن تأثيري نگذاشته و عبادت نيز بيش از يك عمل ظاهري نخواهد بود. چنين عبادتي در باطن و قلب انسان سرايت نكرده و از عالم دنيا به آخرت هم منتقل نمي شود. اين عبادت ممكن است در هنگام مرگ و سكرات هولناك آن و پس از آن به صورت كلي از دل محو شده و انسان با دست خالي در پيشگاه مقدس حق برود؛ مثلا اگر كسي ذكر شريف «لا اله الا الله»، «محمد رسول الله» را با آرامش و اطمينان دل بگويد و اين ذكر را به دل وارد كند، آرام آرام زبان دل نيز همراه با زبان ظاهر شده و متوجه اين ذكر مي گردد. پس از اين است كه ابتدا زبان دل متوجه اين ذكر مي گردد، سپس زبان ظاهر مشغول آن مي شود.

امام صادق عليه السلام به همين مقام اشاره نموده و فرمود: «قلب خود را قبله ي زبانت



[ صفحه 16]



قرار ده. جز با اشاره ي قلب و موافقت عقل و رضاي ايمان زبان مجنبان». [1] .

در ابتداي راه كه زبان دل گويا نشده، بايد آن را تعليم داد و با آرامش و طمأنينه، ذكر را به آن القا كرد. همين كه زبان دل باز شد قلب، قبله ي زبان و ساير اعضا مي شود. حالا وقتي قلب متوجه ذكر مي شود، تمام مملكت وجود انسان ذاكر مي گردد؛ اما اگر اين ذكر شريف با عجله و اضطراب و حواس پرتي گفته شود، اثري در قلب نمي گذارد و از حد زبان و گوش ظاهري بالاتر نمي رود. چنين ذكري با سكرات مرگ به كلي فراموش مي شود. اسم خداوند و رسول اكرم صلي الله عليه و آله و سلم، دين اسلام و قرآن و ائمه ي هدي عليهم السلام نيز چنين است كه اگر به قلب نرسد، در هنگام مرگ فراموش شده و آن گاه انسان در وقت سؤال قبر پاسخي نخواهد داشت.

در روايتي آمده است كه گروهي از امت رسول اكرم صلي الله عليه و آله را وارد جهنم مي كنند. آن ها از هيبت مالك جهنم [2] ، اسم پيامبر صلي الله عليه و آله را فراموش مي كنند. اين در حالي است كه در همين روايت آمده اين افراد اهل ايمان بوده و دل ها و صورت آن ها از نور ايمان مي درخشد. [3] .



[ صفحه 17]




پاورقي

[1] مصباح الشريعه، ص 55، باب 24؛ مستدرك الوسائل، ج 5، ص 397، ح 2.

[2] [فرشته ي گمارده شده بر جهنم].

[3] علم اليقين، ج 2، ص 1039.


بازگشت