مسأله: در تشهدي كه قضا مي كند سلام واجب نيست. چنان كه سجده اي كه به عنوان قضا آورده مي شود. تشهد و سلام در آن واجب نيست؛ ولي اگر تشهد فراموش شده، تشهد آخري باشد، احتياط آن است كه بدون آن كه نيت ادا و قضا نمايد، فقط به قصد قربت آورده شود و بعد از آن، سلام را بگويد، هم چنان كه احتياط آن است كه دو سجده ي سهو را به جا آورد، و اگر سجده ي فراموش شده سجده ي ركعت آخر باشد، احتياط آن است كه به همان قصدي كه در تشهد گفته شد، آورده شود و تشهد و سلام و سجده ي سهو را هم به جا آورد، اگر چه اقوا آن است كه اين سجده، قضا است، و تشهد و سلام هم [كه قبلا هم انجام داده است] در جاي خودشان واقع شده و اعاده ي آنها واجب نيست. [1] .

مسأله: سجده و تشهدي را كه انسان فراموش كرده و بعد از نماز قضاي آن



[ صفحه 107]



را به جا مي آورد، بايد تمام شرايط نماز مانند پاك بودن بدن و لباس و رو به قبله بودن و شرطهاي ديگر را داشته باشد. [2] .

مسأله: اگر بين سلام نماز و قضاي سجده يا تشهد كاري كند كه اگر عمدا يا سهوا در نماز اتفاق بيفتد نماز باطل مي شود؛ مثلا پشت به قبله نمايد، بايد قضاي سجده و تشهد را به جا آورد و نمازش صحيح است. [3] .

مسأله: اگر قضا كردن سجده يا تشهد فراموش شده را فراموش كند و وارد خواندن نماز نافله شود جايز است نماز نافله را ترك كرده و سجده و تشهد را قضا نمايد و بلكه قطع كردن به احتياط نزديك تر است و بعضي از فقها قطع را واجب دانسته اند [و مراد از قطع آن است كه همان جا كه يادش مي آيد سجده يا تشهد فراموش را قضا مي كند و بقيه ي نافله را ادامه مي دهد] و اما در قطع كردن نماز واجب اشكال است و بعضي از فقها جايز دانسته اند. [4] .

مسأله: كسي كه بايد سجده يا تشهد را قضا نمايد، اگر براي كار ديگري هم سجده ي سهو بر او واجب شود، بايد بعد از نماز سجده يا تشهد را قضا نمايد، بعد سجده ي سهو را به جا آورد. [5] .

مسأله: اگر يك سجده و تشهد را فراموش كند، احتياط واجب آن است كه هر كدام را اول فراموش كرده، اول قضا نمايد. [6] .



[ صفحه 108]