گاهي از اوقات برنامه ريزي هاي نادرستي انجام مي شود و طبق آن تصميماتي اخذ مي گردد كه بعداً در مقام عمل با شكست و ناكامي مواجه مي شود. در نظر بگيريم كه كودكي قدرت بلند كردن 30 كيلوگرم بار را دارد. او را به گمان اين كه وزنه برداري ايده آل است با خرج هزينه ي بسيار، عازم مسابقات بين المللي مي كنيم. آن گاه مي بينيم كه از عهده ي چنين كاري بر نمي آيد. تنها چيزي كه در اين صورت براي ما باقي مي ماند خرج هاي هنگفتي است كه متحمل شده ايم.

بسياري از مشكلات جامعه ي ما نيز از اين قبيل است. مثلاً ما سد



[ صفحه 167]



بتوني مي سازيم، در جايي كه رودخانه ي فصلي دارد، قيمت پايه ي فروش بشكه هاي نفت را مافوق عادت محاسبه مي كنيم، محصل براي ادامه تحصيل به خارج كشور مي فرستيم در رشته اي كه در كشور زمينه ي بهره برداري از آن را نداريم و...

در فرهنگ نماز، نمازگزار فرا مي گيرد كه واقع بين باشد. از لفظ بگذرد و به معنا برسد. پوسته را وانهد و به هسته برسد. در روايات بر حثّ و تحريض نماز با حضور قلب و توجه داشتن بسيار، تكيه شده است. رسول اكرم صلي الله عليه و آله و سلم مي فرمايند: لا يقبل اللّه صلاة عبدٍ لا يحضر قلبه مع بدنه. [1] .

خداوند متعال نماز بنده اي را كه قلبش با بدنش حاضرنيست قبول نمي كند.(يعني قلبش توجه به معاني اي كه زبانش ارائه مي كند ندارد.)

هم چنين در روايت وارد شده است كه امام سجاد عليه السلام در حين نماز ردايشان از روي يكي از دوش هايشان افتاد و حضرت آن را برنگرداند. هنگامي كه از حضرت راجع به اين كار سؤال كردند، در جواب فرمودند:

و يحك أتدري بين يدي من كنت؟ ان العبد لا يقبل من صلاته الا ما أقبل عليه منها بقلبه. [2] .

واي بر تو آيا مي داني كه در مقابل چه كسي بودم؟ بنده نمازش قبول نمي شود مگر آن چه را كه با حضور قلب بخواند.

خداوند متعال در قرآن كريم مي فرمايد:

يا أيها الذين آمنوا لا تقربوا الصلاة و أنتم سكري حتّي تعلموا ما



[ صفحه 168]



تقولون. [3] .

اي كساني كه ايمان آورده ايد! در حال مستي به نماز نزديك نشويد تا بدانيد چه مي گوييد.

از اين كريمه چنين مي توان نتيجه گرفت: «در نماز، تنها الفاظ و حركات كافي نيست، توجه و شعور لازم است.» [4] .

حضرت امام خميني- قدس سره- در كتاب شريف «آداب الصلوة» چنين مي نويسند:

پس اي عزيز! اگر ايمان به آن چه ذكر شده كه گفته ي انبيا عليهم السلام است آوردي و خود را براي تحصيل سعادت و سفر آخرت مهيا نمودي و لازم دانستي حضور قلب را كه كليد گنج سعادت است تحصيل كني، راه تحصيل آن، آن است كه اولاً رفع موانع حضور قلب را نمايي و خارهاي طريق را از سر راه سلوك ريشه كن كني... [5] .

اين بيانات حضرت امام خميني- قدس سره- درباره ي حضور قلب بود كه گذشت و آن هم احاديث و روايات از خيل بسيار بود و از سوي ديگر آن هم آيه ي شريفه بود كه نقل شد؛ لكن ما در اين مجال در پي تحصيل حضور قلب و اسباب آن نيستيم، بلكه در صدد اين هستيم كه بگوييم فقط نمازِ با حضور قلب، اعتبار و قيمت دارد و اين مطلب ما را به اين نكته دلالت مي كند كه واقع بيني ارزش دارد، و الا اگر نماز چنين نباشد، در واقع خودپرستي است نه خداپرستي. آخر اين چه نمازي است كه ذهن دائماً از اين شاخه به آن شاخه پر مي كشد؟



[ صفحه 169]





به مي پرستي از آن نقش خود بر آب زدم

كه تا خراب كنم نقش خود پرستيدن



حافظ

نماز واقعي با حضور و توجه است. الهام گرفتن از آن در زندگي بسيار راهگشا است. كارها را آن طور كه هستند، ببينيم و همان طور معرفي كنيم: «آن چنان كه هست بايد نمود» به دور از هر گونه دغل و غشّ.