يكي ديگر از آثار نماز كه به طور غيرمستقيم و مستقيم اثرگذار است و به عنوان يك اصلاح اجتماعي نقش مهمي در بهبود وضعيت رواني جامعه دارد، تحمل بهتر مشكلات است.

زندگي بشر، خواه ناخواه، هم چنان كه خوشي ها، شيريني ها، به دست آوردن ها و كاميابي هايي دارد، رنج ها، مصائب، شكست ها، از دست دادن ها، تلخي ها و ناكامي هايي نيز دارد. بديهي است كه بشر موظف است با طبيعت دست و پنجه نرم كند و تلخي ها را تبديل به شيريني سازد، اما پاره اي از حوادث جهان قابل پيشگيري و يا برطرف ساختن نيست؛ با حوادثي مثل پيري انسان خواه ناخواه به سوي پيري گام برمي دارد و چراغ عمرش رو به خاموشي مي رود. ناتواني و ضعف پيري و ساير عوارض آن چهره زندگي را غم بار مي كند. به علاوه انديشه مرگ و نيستي،چشم بستن از هستي، رفتن و جهان را به ديگران



[ صفحه 145]



واگذاشتن، به نوعي ديگر، انسان را رنج مي دهد. انساني كه با خدا ارتباط دارد و هر روز در نمازهاي خود، از خدا به عنوان مالك يوم الدين ياد مي كند و از او با اياك نعبد و اياك نستعين كمك مي خواهد، در هر سه زمينه، نيروي مقاومت را در درون خود ايجاد مي كند.

چهره ي مرگ در چشم كسي كه خدا را به عنوان مالك يوم الدين ياد مي كند، با آن چه در چشم فرد بي ايمان مي نمايد، تفاوت دارد. از نظر چنين فردي، مرگ، نيستي و فنا نيست، انتقال از دنيايي فاني و گذرا به دنيايي باقي و پايدار و از جهاني كوچك تر به جهاني بزرگ تر است. مرگ، منتقل شدن از جهان عمل و كشت است به جهان نتيجه و محصول. از اين رو چنين فردي نگراني هاي خويش را از مرگ، با كوشش در كارهاي نيك كه در زبان دين، عمل صالح ناميده مي شود، برطرف مي سازد.

هم چنين كسي كه هر روز بارها در نماز خود مي گويد: اياك نعبد و اياك نستعين (خدايا فقط تو را مي پرستيم و فقط از تو ياري مي خواهيم) تحملش در برابر سختي ها و مشكلات- چه آن هايي كه قابل پيشگيري و برطرف شدن هستند و چه آن هايي كه قابل پيشگيري نيستند- خيلي بيش تر است.

از نظر روان شناسان، مسلّم و قطعي است كه اكثر بيماري هاي رواني كه ناشي از ناراحتي هاي روحي و تلخي هاي زندگي است، در ميان افراد غيرمذهبي ديده مي شود و افراد مذهبي به هر نسبت كه ايمان قوي و



[ صفحه 146]



محكم داشته باشند از اين بيماري ها مصون ترند. [1] در قرآن كريم و روايات، در اين زمينه شواهدي آمده است كه شاهدي بر مدعاي ماست. از جمله خداوند سبحان در برابر مشكلاتي كه دشمنان اسلام و مشركان، از راه هاي مختلف در راه ابلاغ رسالت پيامبر ايجاد مي كردند، به آن حضرت مي فرمايد:

و لقد نعلم انك يضيق صدرك بما يقولون، فسبّح بحمد ربّك و كن من السّاجدين.

ما مي دانيم كه سخنان آن ها سينه ي تو را تنگ و ناراحت مي سازد، ولي ناراحت مباش. براي زدودن آثار سخنان زشتشان به تسبيح پروردگارت بپرداز و در برابر ذات پاكش سجده كن. [2] .

و امام صادق عليه السلام فرموده است:

كان عليٌّ اذا أهاله أمر فزع قام الي الصّلاة ثمّ تلاهذه الاية و استعينوا بالصّبر و الصّلوة. [3] .

هنگامي كه مشكل مهمي براي علي عليه السلام پيش مي آمد، به نماز برمي خاست، سپس اين آيه را تلاوت مي فرمود:

«واستعينوا بالصّبر و الصّلوة»