سجده حالت خاص بنده نمازگزار به سوي خالق متعال است.

مولاي بزرگوار، امام رضا عليه السلام مي فرمايند:

«نزديك ترين زمان بنده به خداي عزوجل، زماني است كه در حال سجود باشد. و اين سخن خداي تبارك و تعالي است كه مي فرمايد:

و اسجد و اقترب (علق، 19)

«سجده كن و (به خدا) نزديك شو.» [1] .

يكي از عواملي كه در اذهان مردم سؤال ايجاد كرده است، اين است كه مي خواهند بدانند علت سجده كردن آنها بر خاك چيست؟

اگر علت چنين دستوري كه از جانب خداي تعالي صادر گرديده است، براي مردم روشن گردد، شايد پاسخ بسياري از سؤالات ذهني آنها داده شود.



[ صفحه 260]



روايت ارزنده اي از مولاي بزرگوار، امام صادق عليه السلام پاسخ گوي اين سؤال مي باشد.

هشام بن حكم گويد به مولاي بزرگوار، امام صادق عليه السلام عرض كردم:

سجده بر چه چيزهايي جايز است و بر چه چيزهايي جايز نيست؟

آن بزرگوار فرمودند:

«سجده جز بر زمين، يا آنچه از زمين مي رويد، به جز خوردني ها يا پوشيدني ها، جايز نيست.» [2] .

عرض كردم؛ فدايت شوم، علت اين امر چيست؟

مولاي بزرگوار عليه السلام فرمودند:

«چون سجده، يعني خضوع در برابر خداي عزوجل است، بنابراين سزاوار نيست كه بر آنچه خوردني و پوشيدني است، سجده شود؛ زيرا دنياپرستان بنده خوراك و پوشاك هستند و كسي كه سجده مي كند، در حال سجده خداي تعالي را مي پرستد. پس (بر بنده نمازگزار) شايسته نيست كه در سجده پيشاني خود را بر معبود دنياپرستان فريفته دنيا بگذارد.

سجده كردن بر زمين بهتر است؛ چون تواضع و خضوع در برابر خداي عزوجل را بيشتر مي رساند.» [3] .

سجده بر خاك يكي از دستورات مؤكد اسلام است. كساني كه اين عمل را نوعي بت پرستي تلقي مي كنند به سختي در اشتباهند. اگر سجده بر خاك، بت پرستي محسوب شود، طواف بر گرد خانه ي خدا نيز، بت پرستي خواهد بود!

اما به دليل اينكه طواف به دور خانه خدا براساس دستور خداوند متعال صورت مي گيرد، بت پرستي محسوب نمي گردد و به همين لحاظ چون سجده بر خاك به دستور خداي تعالي انجام مي گيرد، به طور مسلم اين عمل بت پرستي محسوب نخواهد شد؛ بلكه



[ صفحه 261]



داراي ارزش و ثواب ويژه اي نيز مي باشد؛ زيرا كه براساس دستوري از دستورات خداوند متعال اجرا مي گردد.

بايد توجه داشت كه در صورت امكان بهتر است سجده بر تربت پاك حضرت سيدالشهداء عليه السلام انجام گيرد و در غير اين صورت سجده بر خاك ارجح تر از سجده بر سنگ و چيزهايي است كه مي توان به آنها سجده نمود.

«مولاي بزرگوار، امام صادق عليه السلام جز بر تربت امام حسين عليه السلام به خاك ديگري سجده نمي كرد و اين كار را براساس خشوع و خضوع براي خدا انجام مي داد.» [4] .

ذكر ركوع و سجده ها نيز داراي شرايطي است كه آنها را براساس روايتي از مولاي بزرگوار، امام باقر عليه السلام مورد بررسي قرار مي دهيم.

ابي بكر الحضرمي گويد، مولاي بزرگوار، امام باقر عليه السلام فرمودند:

«مي داني حد ركوع و سجده تا چه ميزان است؟

عرض كردم: نه نمي دانم

امام بزرگوار عليه السلام فرمودند:

حد ركوع آن است كه سه نوبت بگويي:

سبحان ربي العظيم و بحمده

و حد سجده تا آنجا است كه سه نوبت بگويي:

سبحان ربي الاعلي و بحمده.

هر كس يك تسبيح آن را ناقص بگذارد، يك سوم نمازش ناقص مي ماند و هر كس دو تسبيح را ناقص بگذارد دو سوم نمازش ناقص مي ماند و هر كس تسبيح نگويد نماز او پذيرفته نيست.» [5] .



[ صفحه 262]



اين روايت بسيار جالب، بيانگر اين حقيقت است كه اگر كسي بخواهد نمازش به طور كامل مورد پذيرش پروردگار متعال قرار گيرد، بايد سه نوبت ذكر تسبيح ركوع و سجود را انجام دهد. و كساني كه اين ذكر را يكبار انجام مي دهند موجب كاستي نماز خود مي گردند.

نكته جالبي كه مي تواند در اين زمينه مورد توجه نمازگزار واقع گردد، توجه نمودن به روايتي است كه ارائه مي گردد:

محمد بن ابي حمزه از پدرش و از مولاي بزرگوار، امام باقر عليه السلام روايت مي كند كه فرمودند:

«هر كس در ركوع و سجود و قيام خود بگويد:

اللهم صل علي محمد و آل محمد

خداوند ثواب آن را مانند ركوع و سجود و قيام براي او مي نويسد..» [6] .

اين روايت اميدبخش، بيانگر آن است كه اگر كسي در حال سجده و ركوع صلواتي بفرستد، ثوابي همانند ذكر سجده و ركوع خود خواهد داشت به عبارتي ديگر با ذكر صلوات، ثواب سجده و ركوع او دو برابر خواهد گرديد.