دومين صفتي كه در سوره ي توحيد مورد مطالعه مي باشد، صفت صمد مي باشد.



[ صفحه 248]



مولاي بزرگوار، امام جواد عليه السلام مفهوم كلمه صمد را اينگونه بيان مي فرمايند:

«صمد به مفهوم سيد مصمود اليه است و آن يعني بزرگي كه تمام موجودات عالم در حوائج كوچك و بزرگ به او مراجعه مي كنند و محتاج او هستند.» [1] .

مفهوم كلمه ي صمد براساس تفسير امام بزرگوار عليه السلام عبارت از نيازمند بودن تمام مخلوقات به خداوند متعال مي باشد. خداوند، قادر متعالي است كه همه ي پديده هاي هستي به او نيازمند مي باشند و او هيچگونه نيازي به مخلوقات خود ندارد.

تفسير ديگري از كلمه ي صمد توسط مولاي بزرگوار امام حسين عليه السلام بيان گرديده است كه مطالعه ي آن مي تواند ما را در بهتر شناختن اين صفت خداي تعالي ياري نمايد.

وهب بن قرشي از مولاي بزرگوار، امام صادق عليه السلام از پدران بزرگوارشان عليهماالسلام روايت نموده كه اهل بصره به مولاي بزرگوار، امام حسين بن علي عليه السلام نامه اي نوشته و در آن از كلمه ي صمد پرسيدند.

آن بزرگوار در پاسخ آنها اين نامه را نوشتند:

«بسم الله الرحمن الرحيم

اما بعد، در قرآن خوض مكنيد و در آن به مجادله نپردازيد و در آن بدون علم سخن مگوئيد، زيرا از جدم رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم شنيدم كه فرمودند:

هر كس درباره ي قرآن چيزي و (سخني) بدون علم بگويد جايگاهش در آتش است. و خداي سبحان خود الصمد را تفسير كرده و مي فرمايد:

الله احد، الله الصمد

و سپس در تفسير الصمد فرموده است:

لم يلد و لم يولد و لم يكن له كفوا احد

«نه فرزند آرد و نه از كسي زاده شده است.» [2] .



[ صفحه 249]



تفسير امام بزرگوار عليه السلام و پيامبر بزرگوار صلي الله عليه و آله و سلم از مفهوم صمد، همان مفهومي است كه قبلا توسط مولاي بزرگوار، امام جواد عليه السلام بيان گرديد. در اين تفسير، مفهوم صمد با عبارات قرآن كريم تفسير شده است كه خداوند متعال خود آن را بيان فرموده است.

مفهوم بي نياز بودن در اين عبارات، به طور تلويحي مشخص مي باشد؛ زيرا خداوند متعال بي نيازي است كه نياز به متولد شدن ندارد و نيز نيازي به فرزنددار شدن در او نيست، زيرا كه اين ويژگيها، از نيازهاي مخلوقات مي باشد و چنين نيازهايي در خداوند متعال وجود ندارد.

وظيفه يك نمازگزار كه مي خواهد نمازش را عارفانه برگزار نمايد، به خاطر سپردن مفاهيم سوره حمد و نيز اين سوره است و البته بايد توجه داشت كه اگر نمازگزار با خشوع و حضور قلبي به اداي اين سوره بپردازد، شايسته است كه در پايان آن بگويد:

كذلك الله ربي

وگرنه اگر ذهن نمازگزار در فكر پول و...باشد، به هيچ وجه شايسته نيست كه اين عبارت نوراني را بر زبان آورد.

به جز سوره توحيد سوره هاي ديگري نيز از سوي ائمه معصومين عليهماالسلام براي خواندن در نمازها تأكيد گرديده است.

مولاي بزرگوار، امام صادق عليه السلام مي فرمايند:

«در هفت نماز قرائت سوره توحيد و كافرون را فراموش مكن: دو ركعت نافله صبح، دو ركعت اول از نافله هاي ظهر، دو ركعت نافله مغرب، دو ركعت اول از نافله هاي شب، دو ركعت نماز احرام، دو ركعت نماز صبح و دو ركعت نماز طواف.» [3] .

در نمازهايي كه امام بزرگوار عليه السلام فرمودند در يكي از ركعت هايش شايسته است كه سوره توحيد و در ركعت ديگر سوره كافرون خوانده شود. خواندن سوره كافرون و توحيد در اين نمازها موجب لطفي از جانب خداي تعالي مي باشد.



[ صفحه 250]



از حسين بن ابي العلاء روايت شده است كه گفت مولاي بزرگوار، امام صادق عليه السلام فرمودند:

«هر كس سوره كافرون و سوره توحيد را در نماز واجب خود بخواند، خداوند او و پدر و مادرش و اولاد آن دو را بيامرزد و چنانچه شقي باشد نام او را از ديوان اشقيا محو نموده و در ديوان سعادتمندان ثبت فرمايد. و او را در اين جهان سعادتمند بدارد و شهيد بميراند و شهيد محشور فرمايد.» [4] .

قرائت سوره هاي ديگري نيز از سوي ائمه معصومين عليهماالسلام در نمازها سفارش و تأكيد شده است از آن جمله:

از حسين بن ابي العلاء، روايت شده است كه گفت: مولاي بزرگوار، امام صادق عليه السلام فرمودند:

«هر كس در يكي از نمازهاي واجب خود سوره «انا انزلناه» را قرائت كند، منادي حق ندا در دهد كه اي بنده خدا، خداوند گناهان پيشين تو را آمرزيد، عملت را از سر گير.» [5] .

بنابراين قرائت سوره هاي فوق در نمازهاي واجب موجب نيكي اعمال انسان مي گردد.

در نمازهاي نافله نيز از طرف ائمه معصومين عليهماالسلام به خواندن سوره هاي ديگر، سفارش و تأكيد شده است، از آن جمله:

از حسين بن ابي العلاء روايت شده كه گفت مولاي بزرگوار، امام صادق عليه السلام فرمودند:

«هر كس سوره «و العصر» را در نافله هاي خود قرائت كند، خداوند در روز قيامت او را با چهره اي تابناك و لبي خندان و چشماني روشن از قبر برانگيزد تا با اين حال وارد بهشت گردد.» [6] .

نكته بسيار مهمي كه پس از قرائت سوره هاي توحيد يا يكي از سوره هاي انتخابي وجود



[ صفحه 251]



دارد اين است كه نمازگزار ملزم است قبل از رفتن به ركوع، يك عمل واجب را كه يكي از اركان مهم نماز محسوب مي گردد، به جا بياورد و آن قيام متصل به ركوع مي باشد كه انجام ندادن عمدي يا سهوي آن به فتوي بعضي از فقها از جمله آيت الله بهجت، موجب بطلان نماز مي گردد.

به فتواي آيت الله بهجت در اين زمينه توجه فرمائيد:

«بعضي از واجبات نماز ركن است، يعني اگر انسان آن ها را به جا نياورد يا در نماز اضافه كند، عمدا باشد يا اشتباها، نماز باطل است.

قيام متصل به ركوع يكي از اركان پنجگانه نماز است و آن ايستادن پيش از ركوع مي باشد.» [7] .

بنابراين اگر كسي پس از تمام شدن سوره ها، بخواهد به ركوع برود مدتي نايستد و عمل ايستادن پيش از ركوع را انجام ندهد، موجب بطلان نماز خود گشته است. اين موضوع اهميت بسيار زيادي دارد كه نمازگزار بايد بدان توجه داشته باشد.