نماز كه پايان يافت، خوب است انسان به دعا و نيايش و امور ديگري بپردازد كه مكمل نماز است، و فوري برنخيزد و نماز را رها نكند. اين برنامه هاي مستحبي پس از نماز را «تعقيبات» مي گويند.

در كتاب هاي دعا، براي هر نمازي دعاها و تعقيب هاي خاصي بيان شده، و نيز تعقيباتي كه ميان همه ي نمازها مشترك است. [1] .

خواندن قرآن پس از نماز، استغفار كردن، صلوات فرستادن، دعاهاي مختلف خواندن، از خداوند حاجت طلبيدن، تسبيحات حضرت زهرا عليهاالسلام، سجده ي شكر و... جزء تعقيبات به حساب مي آيد.



[ صفحه 68]



تسبيح حضرت زهرا عليهاالسلام كه زياد به آن سفارش شده، آن است كه پس از هر نماز، 34 مرتبه الله اكبر، 33 مرتبه الحمدلله و 33 مرتبه سبحان الله گفته شود. اين ذكر را كه ثواب بسياري دارد، رسول خدا صلي الله عليه و آله به دختر گرامي اش حضرت فاطمه عليهاالسلام ياد داد. از اين جهت به تسبيحات حضرت زهرا مشهور است.

كسي كه شيفته ي نماز و دوستدار خداست، پس از نماز، اين رابطه را فوري قطع نمي كند و همچنان به دعا و مناجات مي پردازد.

«سجده ي شكر» يكي ديگر از اين تعقيبات است. سر بر سجده نهادن، الحمدلله و شكرا لله گفتن: العفو گفتن، يا رب، يا رب گفتن، از خدا مغفرت خواستن، از نعمت هايش سپاسگزاري كردن. اين نيز ادب و معرفت نمازگزار را مي رساند.

البته سجده ي شكر، يك نمونه از سپاس نعمت هاست، و گرنه به شكل هاي مختلف مي توان سپاسگزار نعمت هاي خدا بود. كه دوري از گناه، از بهترين نمونه هاي شكر است.



[ صفحه 69]