و در روايتي، «ليالي عشر» به ائمه ي طاهرين از حسن تا حسن تفسير شده است. [1] و اين يكي از مراتب «ليلة القدر» است كه حضرت موسي بن جعفر ذكر فرموده، و شهادت دهد بر آن كه «ليلة القدر» تمام دوره ي محمديه است.

روايتي كه در تفسير برهان از حضرت باقر نقل كند؛ و اين روايت چون روايت شريفي است و به معارف چندي اشاره فرموده و از اسرار مهمه اي كشف فرموده، ما تيمنا عين آن حديث را ذكر مي كنيم:

قال رحمه الله، و عن الشيخ ابي جعفر الطوسي، عن رجاله، عن عبدالله بن عجلان السكوني، قال سمعت ابا جعفر عليه السلام يقول: بيت علي و فاطمة حجرة رسول الله صلي الله عليه و آله، و سقف بيتهم عرش رب العالمين. و في قعر بيوتهم فرجة مكشوطة الي العرش معراج الوحي؛ و الملائكة تنزل عليهم بالوحي صباحا و مسائا و كل ساعة و طرفة عين. و الملائكة لا ينقطع فوجهم: فوج ينزل، و فوج يصعد. و ان الله تبارك و تعالي كشف لابراهيم عليه السلام عن السموات حتي ابصر العرش؛ و زاد الله في قوة ناظره. و ان الله زاد في قوة ناظر محمد و علي و فاطمة و الحسن و الحسين عليهم السلام، و كانوا يبصرون العرش و لا يجدون لبيوتهم سقفا غير العرش؛ فبيوتهم مسقفة بعرش الرحمن. و معارج الملائكة و الروح فيها باذن ربهم من كل امر سلام. قال، قلت: من كل امر سلام؟ قال: بكل امر. فقلت: هذا التنزيل؟ قال: نعم. [2] .



[ صفحه 331]



و تدبر در اين حديث شريف ابوابي از معرفت به روي اهلش باز كند و شمه اي از حقيقت ولايت و باطن «ليلة القدر» به آن مكشوف شود.

امر سوم بدان كه از براي «ليلة القدر» چنانچه حقيقت و باطني است كه به آن اشاره شد، از براي آن صورت و مظهري است بلكه مظاهري است در عالم طبع. و چون مظاهر ممكن است در نقص و كمال فرقها كند، از اين جهت ممكن است بين اقوال و اخباري كه در باب تعيين «ليلة القدر» وارد شده است جمع نمود به اينكه تمام آن ليالي شريفه كه در روايات است از مظاهر «ليلة القدر» است؛ الا آن كه بعضي با بعضي در شرافت و كمال مظهريت فرق دارد. و آن شب شريفي كه تمام ظهور «ليلة القدر» و شب وصل تام ختمي و وصول كامل خاتمي است، در تمام سال، يا در شهر مبارك رمضان، يا در عشر آخر آن، يا در ليالي ثلاثه، مختفي است. و در روايات عامه و خاصه نيز اختلافاتي است. و در روايات خاصه نيز به طريق ترديد، در شب نوزدهم، و بيست و يكم، و بيست و سوم، مذكور شده. و گاهي ترديد بين شب بيست و يكم، و بيست [و] سوم شده است.

شهاب بن عبدربه گويد: «گفتم به حضرت صادق عليه السلام كه مرا خبر ده به «ليلة القدر». فرمود: «شب بيست و يكم، و شب بيست و سوم.» [3] .



[ صفحه 332]



عبدالواحد بن المختار الانصاري گويد از حضرت باقر (ع) سؤال كردم از «ليلة القدر» فرمود: «در دو شب است: شب بيست و سوم، و شب بيست و يكم.» گفتم: «يكي از آن دو را به تنهائي ذكر كن.» فرمود: «چه مي شود كه عمل كني در دو شب كه يكي از آنها ليلة القدر است.» [4] .

حسان بن ابي علي گويد از حضرت صادق (ع) سؤال كردم از ليله ي قدر فرمود: «طلب كن آن را در نوزدهم، و بيست و يكم، و بيست و سوم.» [5] .

و سيد عابد زاهد رضي الله عنه در اقبال فرمايد: «بدان كه اين شب بيست و سوم از شهر رمضان، وارد شده است اخبار صريحه به اينكه ليله ي قدر است به مكاشفه و بيان. از آن جمله آن است كه روايت كنيم به اسناد خود تا سفيان بن السيط (السمط - خ ل) گفت: «گفتم به حضرت صادق عليه السلام تعيين فرما ليله ي قدر را براي من مفردا.» فرمود: «شب بيست و سوم.» و از آن جمله آن است كه روايت كنيم به اسناد خود تا زراره از عبدالواحد بن المختار الأنصاري گفت: «سؤال كردم از حضرت باقر عليه السلام از ليله ي قدر.» فرمود: «به خدا قسم خبر مي دهم به تو و تعميه نمي كنم به تو. آن اول شب از هفت شب آخر است.» پس از آن از زراره نقل مي كنند كه گفته آن ماهي كه حضرت تعيين فرمود بيست و نه روز بود. [6] پس از آن روايات ديگر نقل كنند كه «ليله ي قدر» شب بيست و سوم است، كه از آن جمله است قضيه ي جهني [7] كه معروف است.