يكي از خصوصيات ويژه در نماز و عبادت حضرت فاطمه عليها السلام خوف و خشيت وي بوده است.

ابومحمد ديلمي در ارشاد القلوب روايتي را در اين باره نقل نموده و مي گويد: كانت فاطمة تنهج في صلواتها من خوف الله [1] .

و روايت شده كه حضرت فاطمه عليها السلام به هنگام نماز نفسش به شماره مي افتاد.

سبب اين حالت كه در نماز و دعا براي فاطمه عليها السلام پيش مي آمد «خوف و خشيت» وي از حضرت باري تعالي بوده است.

ممكن است پرسيده شود كه: «خوف از چه چيزي؟» مگر حضرت فاطمه عليها السلام، معصوم نبوده و آيه ي تطهير در شأن او نازل نشده



[ صفحه 79]



است؟ پس كسي كه خداوند او را از معاصي و پليدي ها تطهير نموده گناهي از او صادر نمي شود، چرا بايد خائف و ترسان باشد؟

در پاسخ گوييم:

خوف اسباب متعدد دارد، گاهي به سبب گناه و سوء عمل است و اين كه فردي مي داند در محضر كسي ايستاده كه او را به دليل گناهش مجازات خواهد كرد و گاهي منشأ خوف، اطلاع و يقين نسبت به نقص خود و كمال معبود است، و ناقص وقتي خود را در محضر كامل بيند، البته نفسش به شماره مي افتد، رنگش متغير مي شود و حتي غش به او دست مي دهد.

در روايتي آمده است: «كان أميرالمؤمنين عليه السلام اذا أخذ بالوضوء يتغير وجهه من خيفة الله؛

امام علي عليه السلام هر گاه وضو مي ساخت، رنگ چهره اش از خوف الهي تغيير مي كرد.»

و در روايت ديگري آمده است:

امام حسن مجتبي عليه السلام هر گاه سجده ي شكر به جاي مي آورد از خشيت و خوف مقام ربوبي حالت غش به او دست مي داد.

و در روايت ديگر، درباره ي امام حسن عليه السلام آمده است:

امام وقتي از وضو فارغ مي گرديد، رنگ چهره اش تغيير مي كرد، هنگامي كه از وي درباره ي علت اين حالت سؤال كردند، فرمود:

«حق آن است كه وقتي در برابر كسي چون (پروردگار عالميان) مي ايستيم رنگ از چهره ي ما پريده باشد.»



[ صفحه 80]



و شبيه اين روايات را درباره ي ساير امامان شيعه عليهم السلام و صديقين نيز نقل نموده اند، در روايتي آمده است كه:

از امام سجاد عليه السلام پرسيدند: چرا وقتي براي وضو حاضر مي شويد رنگ چهره ي شما زرد مي گردد؟

فرمود: «چه مي دانيد كه به حضور چه كسي مي روم!»

بنابراين معلوم مي شود كه علت خوف و خشيت حضرت فاطمه عليها السلام معرفت تمام نسبت به خداوند متعال مي باشد.

حال اگر كسي بگويد: جايگاه خوف و خشيت در قلب است؟ گوييم: امام مؤمنان علي بن ابي طالب عليه السلام در اين باره گويد:

«بنده ي خداوند طعم ايمان را وقتي مي چشد كه داراي خوف و رجا باشد و اگر خوف و رجاي او صحيح و كامل باشد، اثر آن، در جسد و عمل مؤمن ديده مي شود.» [2] .