نزديك غروب بود.

خورشيد مي رفت تا چون ياقوتي سرخ در درياي غروب، غوطه ور شود.

كوچه هاي مدينه، از شنيدن خبر ورودش جاني تازه گرفت؛ از هركوچه صداي هلهله و شادي بلند بود.

مسلمانان مدينه، پيش از ورود پيامبر به مدينه تصميم گرفته بودند؛ همچون اديان ديگر روزي را براي عبادت و شكرگزاري قرار دهند. چون مي دانستند كه قوم يهود در روز شنبه و نصارا روز يكشنبه اجتماع مي كنند.

آنها روز قبل از شنبه را كه در آن زمان «يَوْمَ العَرُوبَة» ناميده مي شد، براي اين هدف برگزيدند و به سراغ يكي از بزرگان مدينه به نام «اَسْعَد بْن زُرَارَة»، رفتند، او نماز را به جماعت بجا آورد و به آنها اندرز داد. به خاطر اجتماع مردم در اين روز، يوم العروبه، روز جمعه ناميده شد.

«اسعد» دستور داد گوسفندي را ذبح كردند و غذاي، همگي از همان يك گوسفند بود، چرا كه تعداد مسلمانان در آن روز، بسيار كم و فقط حدود چهل نفر بود و اين نخستين اجتماع مسلمين در روز جمعه بود.

پيامبر ظهر روز دوشنبه دوازدهم ربيع الاول وارد مدينه شد، چهار روز در «قبا» منتظر حضرت علي (ع)، حضرت فاطمه (س) و تعدادي از مسلمانان ماند و در اين مدت مسجد قبا را بنيان نهاد، سپس روز جمعه به سوي مدينه حركت كرد. به هنگام نماز به محله «بني سالم بن عوف» در وادي «رانوناء» رسيد و همراه مردم نماز روز جمعه را اقامه كرد و اين اولين نماز جمعه اي بود كه رسول خدا بجا آورد و خطبه نماز هم اولين خطبه حضرت در مدينه بود؛ رسول اكرم خطبه بليغي ايراد فرمود كه در اعماق قلوب آنان اثري بديع گذاشت.

بعدها آيه نازل شد و نماز جمعه تشريع گرديد. از آن زمان يكي از نمازهايي كه بايد به جماعت خوانده شود و به تنهايي نمي توان خواند، نماز با عظمت جمعه است. نمازي كه زيباترين گردهمايي هفتگي مسلمانان و عالي ترين عبادت سياسي هر هفته خداپرستان است. در اين نماز، امام جمعه نمازگزاران را به تقوا و پاكدامني توصيه مي كند و آنها را از مسائل سياسي و اقتصادي جهان اسلام آگاه مي سازد.

نماز جمعه طبق نظر شيعيان در زمان حضور پيامبر و امام معصوم و نايب خاص او واجب عيني است، اما در زمان غيبت كبري واجب تخييري است يعني نمازگزار ميان نماز جمعه و نماز ظهر مختار است.

تفسير نمونه، ج 24، ص: 13، ذيل آيه 11سوره جمعه

بحار الأنوار،ج 19، ص 126.