سجده ي شكر


سجده مخصوص نماز نيست، بلكه در موارد ديگري نيز مطرح است و حتي گاهي واجب مي شود، مانند تلاوت يكي از چهار آيه اي كه سبب سجده مي گردد. يكي از موارد شكر، سجده ي شكر است كه به آن سفارش بسيار شده است. سجده ي شكر، يعني تشكر از نعمت هاي بي پايان الهي كه بر ما و خانواده ي ما نازل شده است.
امام صادق عليه السلام مي فرمايد: هر گاه ياد نعمتي افتادي، صورت خود را براي تشكر بر زمين بگذار و اگر ديدي كه مردم تو را مي بينند به احترام آن نعمت كمي خم شو. (1)
پيامبر اكرم را ديدند كه از شتر پياده شد و پنج سجده كرد و فرمود: جبرئيل بر من نازل شد و پنج بشارت به من داد و من براي هر بشارتي يك سجده كردم. (2)
حضرت علي عليه السلام گاه در سجده ي شكر بيهوش مي شد. (3)
و از امام زمان عليه السلام نقل شده كه لازم ترين سنت ها، سجده ي شكر است. (4)
در سجده ي شكر هر گونه ذكر و دعايي جائز است، اما گفتن «شكرا لله» و «الحمد لله» و ياد نعمت بزرگ ولايت اهل بيت عليهم السلام سفارش شده است. (5)
خداوند مي فرمايد: پاداش كسي كه سجده شكر كند آن است كه من هم از او تشكر مي كنم. (6)
گرچه سجده شكر زمان و مكان بخصوص ندارد، اما بهترين زمان آن پس از هر نماز و به عنوان يكي از تعقيبات نماز است.

سپاس نعمت هاي حقتعالي، نشان معرفت و ادب و بندگي است. در آيات و روايات، به مسئله شكرگزاري از نعمت ها، بسيار سفارش شده و اينكه ياد نعمت ها، محبت انسان را به خدا زياد مي كند و نعمتهاي الهي را مستدام و افزون مي گرداند. (7)
گرچه شكر نعمت ها، از توان و طاقت بشر بيرون است، ولي انسان بايد به هر قدر كه مي تواند، سپاسگزار احسان و نعمت و نيكي پروردگار باشد. يكي از شكلهاي شكر، سجده بر خاك كردن و پيشاني بر خاك نهادن در برابر خداوند و شكر گفتن اوست.
و «سجده ي شكر» يكي از تعقيبات نماز به حساب آمده است. (8)
مرحوم علامه مجلسي، تمام جلد 83 بحارالانوار را (جز چند صفحه ي آخر) به روايات تعقيبات نماز اختصاص داده و 63 حديث، پيرامون سجده ي شكر، از ائمه اطهار عليهم السلام نقل كرده است.
سجده ي بعد از نماز، شكرانه ي توفيق انجام نماز است. (9)
در سجده ي شكر، سه مرتبه «شكراً لله» كافي است، ولي در حديث است: اگر انسان به طول يك نفس «يا رب، يا رب» بگويد، خداوند به او خطاب مي فرمايد:
«لبيك! ما حاجَتك؟» حاجت تو چيست تا انجام دهم؟ (10)
امام صادق عليه السلام فرمود: سجده ي شكر بعد از نماز، دليل كامل شدن نماز و رضاي خدا و اعجاب و خوش آمدن فرشتگان است. خداوند بارها از آنان مي پرسد، پاداش اين بنده ي شاكر چيست؟ مي گويند: رحمت تو، بهشت تو، حل مشكل او، و هر خيري را كه فرشتگان مي گويند، جوابي نمي شنوند، به خدا عرضه مي دارند: ما نمي دانيم پاداش اين سجده چيست؟ خداوند مي فرمايد: همچنانكه او از من تشكر كرد، من هم از او تشكر مي كنم، و با اين جمله به فرشتگان مي فهماند كه رضا و سپاس الهي از او، بالاتر از بهشت و رحمت و حل مشكلات است. (11)
در حديث است: خداوند به حضرت موسي فرمود: دليل آنكه تو را به پيامبري مبعوث كردم، سجده هايي بود كه بعد از نماز داشتي. (12)

پاورقي

1- وافي، ج 8، ص 825.
2- محجة البيضاء، ج 1، ص 346.
3- جامع الاحاديث، ج 5، ص 459.
4- جامع الاحاديث، ج 5، ص 453.
5- جامع الاحاديث، ج 5، ص 469.
6- الفقيه، ج 1، ص 334.
7- «لَئِن شَكَرتُم لَأزيدَنَّكُم» سوره مباركه ابراهيم، آيه ي 7.
8- بحارالانوار، ج 83، ص 194. (در اين كتاب، حدود 87 روايت و 38 آيه درباره ي مسئله شكر نقل كرده است).
9- بحارالانوار، ج 83، ص 200.
10- وسائل الشيعه، ج 4، ص 1071.
11- وسائل الشيعه، ج 4، ص 1071، وافي، ج 2، ص 123.
12- بحارالانوار، ج 83، ص 200؛ پرتوي از اسرار نماز، محسن قرائتي، ص201-203.

بازگشت