فلسفه ي اذان


درعيون اخبار الرضا عليه السلام نقل شده است كه حضرت امام رضا عليه السلام درباره ي اين كه چرا مردم مأمور به اذان شدند؟ فرمودند:
«إِنَّمَا أُمِرَ النَّاسُ بِالْأَذَانِ لِعِلَلٍ كَثِيرَةٍ مِنْهَا أَنْ يَكُونَ تَذْكِيراً لِلنَّاسِي وَ تَنْبِيهاً لِلْغَافِلِ وَ تَعْرِيفاً لِمَنْ جَهِلَ الْوَقْتَ وَ اشْتَغَلَ عَنْهُ وَ يَكُونَ الْمُؤَذِّنُ بِذَلِكَ دَاعِياً لِعِبَادَةِ الْخَالِقِ وَ مُرَغِّباً فِيهَا وَ مُقِرّاً لَهُ بِالتَّوْحِيدِ مُجَاهِراً بِالْإِيمَانِ مُعْلِناً بِالْإِسْلَامِ مُؤَذِّناً لِمَنْ َنْسَاهَا وَ إِنَّمَا يُقَالُ لَهُ مُؤَذِّنٌ لِأَنَّهُ يُؤَذِّنُ بِالْأَذَانِ بِالصَّلَاة؛ (1)
مردم به علت هاي فراواني به اذان مأمور شدند، از جمله آن كه:
1- آن كس را كه فراموش كار است، يادآور باشد و آن كس را كه غافل است، متنبه سازد.
2- و فهماندن وقت نماز، براي كسي كه اشتغال دارد.
3- دعوت مردم به پرستش خالق و ترغيب در آن است.
4- اذان گو، اقرار به توحيد دارد و ايمان را بلند مي كند و اسلام را آشكار مي سازد و آن كس را كه فراموشش كرده، يادآوري مي كند.
5- و او را مؤذن مي گويند، براي آن كه او با اذان، اذن نماز مي دهد.»

گل نغمه ي زيباي خدايي است اذان
پروانه ي باغ دلگشايي است اذان

محبوب تمام حق پرستان زمين
پيغام رسان روشنايي است اذان

برخيز و بده شهادت از صدق و صفا
توحيد و يگانگي معبودت را

وانگه به رسالت نبي، مؤمن شو
با حي علي الصلاة، پرواز نما
(رحيم كارگر)
رسول خدا صلي الله عليه و آله همواره به حضرت علي عليه السلام مي فرمود:
«يا علي! الأذان نور؛
اي علي اذان نور است.»
و مي فرمود:
«إِنَّ الشَّيْطَانَ إِذَا سَمِعَ النِّدَاء هرب؛ (2)
و شيطان از صداي اذان عصباني مي شود و فرار مي كند.»
مستحب مؤكد است كه انسان براي تمام نمازهايش اذان بگويد و آنها را با اذان و اقامه بخواند. انسان كه مي خواهد نماز بخواند، و با طهارت و توجه، در جايگاه عبادت و محراب نيايش و بندگي، قرار گيرد، مستحب است اذان و اقامه بگويد و آن گاه مشغول نماز شود.
اذان و اقامه، حالت توجه و آمادگي براي نمازگزار است و در اثناي آن، زمينه و استعدادي پيدا مي شود كه انسان، با ادب بيشتر، خشوع فزون تر و عرفاني عميق تر در پيشگاه حضرت حق قرار گرفته و با معبود و محبوب حقيقي خويشتن سخن بگويد و دمساز گردد. در اين جاست كه فرموده ي امام رضا عليه السلام تحقق پيدا مي كند كه: «كسي كه اذان و اقامه بگويد و به نماز ايستد، دو صف از ملائكه به او اقتدا مي كنند و اگر تنها اقامه بگويد، تنها دو ملك پشت سرش اقتدا مي كنند و سپس فرمود: آن دو صف را غنيمت شماريد.» (3)
از اين روايت استفاده مي شود كه اذان، نماز انسان را از صورت انفرادي بيرون مي برد و تبديل به نماز جماعت مي كند، آن هم نماز جماعتي كه مأمومين و اقتداكنندگان آن را، فرشتگان آسمان تشكيل مي دهند و اين نمازگزار، امام و مقتداي ملائكه مي گردد؛ خواه در ظاهر مقتدا و امام باشد، يا آن كه تك و تنها نماز بخواند. (4)

پاورقي

1- من لا يحضره الفقيه، ج 1، ص 299.
2- جامع احاديث شيعه، 639.
3- المحجة البيضاء، ج 1، ص 338.
4- اذان نغمه ي آسماني، ص 220؛ وصال دوست (نماز در سيره و گفتار امام رضا عليه السلام)، رحيم كارگر، ص 93-96.

بازگشت