دسته اي از روايات، بر اين نكته دلالت دارند كه پيامبر گرامي صلي الله عليه و آله مسلمانان را به سجده بر خاك، فرمان مي داد. در اين جا نمونه هايي از احاديث در اين زمينه را يادآور مي شويم:
1. ام سلمه، همسر پيامبر صلي الله عليه و آله، از آن حضرت حكايت مي كند كه فرمود:
«رخسار خود را براي خدا، بر خاك بگذار.» (1)
2. عبدالرزاق در كتاب «المصنف» از خالد جهمي، چنين نقل مي كند:
«پيامبر گرامي صلي الله عليه و آله مشاهده فرمود كه «صهيب» به هنگام سجود، از خاك پرهيز مي كند، بنابراين، به وي فرمود: اي صهيب، صورت خود را بر خاك بگذار.» (2)
3. در كتاب «ارشاد الساري» چنين مي خوانيم:
«پيامبر گرامي به معاذ فرمود: صورت خود را بر خاك بگذار.» (3)
4. در كتاب هاي كنزالعمال، الأصابة و أسد الغابة، چنين روايت شده است:
«پيامبر گرامي صلي الله عليه و آله (به شخصي به نام رباح) فرمود: اي رباح، پيشاني بر خاك بگذار.» (4)
نظير اين روايات، در بسياري از جوامع روايي اسلام اعم از اهل تسنن و اهل تشيع آمده است. از واژه ي «ترب» در سخن پيامبر صلي الله عليه و آله دو نكته روشن مي گردد:
- يكي آن كه بايد انسان به هنگام سجود، پيشاني خود را بر روي «تراب» يعني خاك، بگذارد، ديگر آن كه اين رفتار، به دليل امر به آن، فرماني لازم الاجراء مي باشد، زيرا كلمه ي «ترب» از ماده هم خانواده تراب به معناي خاك گرفته شده و به صورت صيغه ي امر، بيان گرديده است.
روشن است كه فلسفه ي ترجيح سجده بر خاك، آن است كه اين رفتار، مظهر تواضع و خشوع در برابر آفريدگار جهان است و آدمي را از دوام تكبر و خودپسندي، مي رهاند.
از اين رو، پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله مي فرمايد:
«هرگاه يكي از شما نماز گزارد، بايد پيشاني و دماغ خود را بر زمين نهد تا خضوع و تذلل وي آشكار گردد.» (5)
امر پيامبر به برداشتن دستار از پيشاني، روشنگر روش سجده است
از جمله دلايل لزوم سجده بر زمين، دستور پيامبر گرامي صلي الله عليه و آله، مبني بر كنار زدن گوشه دستار از پيشاني به هنگام سجود مي باشد.
محدثان اسلامي، روايات فراواني را آورده اند حاكي از آن كه رسول خدا صلي الله عليه و آله، كساني را كه در سجده قسمتي از عمامه ي خود را بين پيشاني خويش و سطح زمين قرار مي دادند، نهي نموده است.
در اين جا، نمونه هايي از احاديث ياد شده را از نظر شما مي گذرانيم:
1. صالح سبائي مي گويد:
«پيامبر گرامي، شخصي را در كنار خود در حال سجده مشاهده فرمود در حالي كه بر پيشاني خود دستار بسته بود، پيامبر صلي الله عليه و آله، عمامه را از پيشاني وي كنار زد.» (6)
2. عياض بن عبدالله قرشي مي گويد:
«رسول خدا، مردي را در حال سجده مشاهده فرمود كه بر گوشه عمامه ي خود سجده مي نمود، به وي اشاره كرد كه دستار خود را بردار، و به پيشاني او اشاره فرمود.» (7)
3. در كنزالعمال و سنن بيهقي، از اميرمؤمنان علي عليه السلام چنين روايت مي كنند:
«هرگاه يكي از شما نماز بگزارد، بايد عمامه را از صورت خويش، كنار زند.» (8)
4. در بحارالأنوار، به نقل از «دعائم الاسلام» چنين مي نگارد:
«از پيامبر صلي الله عليه و آله روايت شده است كه از سجده نمودن نمازگزار بر لباس، آستين و يا گوشه ي دستار خود، نهي فرمود.» (9)
از اين روايات نيز به روشني معلوم مي گردد كه لزوم سجده بر زمين در زمان پيامبر گرامي صلي الله عليه و آله، امري مسلم بوده است، تا جايي كه اگر يكي از مسلمانان، گوشه ي دستار خود را روي زمين قرار مي داد تا پيشاني خود را بر زمين نگذارد، مورد نهي رسول خدا صلي الله عليه و آله قرار مي گرفت. در حالي كه اگر سجده نمودن بر همه ي اشياء، حتي پوشيدني هايي مانند دستار جايز بود، هرگز پيامبر گرامي صلي الله عليه و آله از آن ممانعت به عمل نمي آورد. (10)