در سايه ي روشنگري هاي پيامبر صلي الله عليه و آله «جهاد» و «شهادت» در باور مسلمانان دو ارزش والا بود. آنان بر همين پايه، جاهاي حساس مسجد را از آن ايثارگران مي دانستند. هم آنان كه به هنگام خطر، از كيان اسلام فداكارانه دفاع مي كردند. در جانب مقابل، راحت طلبان و عافيت پيشگاني كه تنها در حرف و ظاهر از پيامبر صلي الله عليه و آله اعلام پشتيباني مي كردند، در مسجد و صف هاي نماز جمعه و جماعت از اعتبار و جايگاهي برخوردار نبودند.
عبدالله بن ابي سركرده ي منافقان در جنگ احد بدون عذري قابل قبول از ميانه ي راه به مدينه برگشت. يك سوم سپاه پيامبر صلي الله عليه و آله نيز كه از همدستان عبدالله و اهل نفاق و ترديد بودند با وي بازگشتند. (1)
پس از شكست مسلمانان در احد او پيوسته مؤمنان را با زخم زبان خود مي آزرد. عبدالله در مسجد و صف نماز جمعه داراي جاي مخصوصي بود و معمولا در همان جا مي نشست و شعار مي داد: «رسول خدا صلي الله عليه و آله در ميان شماست؛ خداوند به بركت آن حضرت، شما را بزرگ داشت و عزت بخشيد، او را ياري كنيد و به سخنانش گوش دهيد.» در اولين نماز جمعه اي كه پس از جنگ احد بر پا شد، او منافقانه همين شعار را تكرار كرد؛ ولي مسلمانان اين بار با او برخورد كردند؛ او را از مسجد بيرون كردند و به او گفتند: «تو شايسته ي چنين مقامي نيستي.» (2)
اين بدان رو بود كه در باور مسلمانان صدر اسلام هر كس در نماز جمعه و جماعت به همان ميزان ارجمند بود كه حاضر باشد در عرصه ي دفاع از اسلام فداكاري كند. بنابراين ساحت مقدس نماز جمعه و جماعت و مسجد از دستبرد دغلبازان و حمايت هاي فريبكارانه ي آنان منزه بود.
بي گمان، چنانچه مسلمانان پس از رحلت پيامبر صلي الله عليه و آله نيز فضاي حاكم بر جامعه و مسجد را اين چنين نگاه مي داشتند و پاسدار حريم ارزش ها بودند، امروز اقتدار و عزت عمومي آنان در جهان، به گونه اي ديگر بود. ولي صد اندوه كه پس از رحلت رسول خدا رفته رفته جهاد و شهادت نيز همچون ديگر ارزش ها، رنگ باخت و جايگاهي را كه پيامبر صلي الله عليه و آله براي آنها ترسيم فرموده بود، از دست داد. مسجد نيز با گذشت زمان در سايه ي سياست گذاري هاي شوم حاكمان ستم پيشه، به ميزان زيادي از مسايل اجتماعي به دور ماند. اين در حالي است كه مسجد در جايگاهي كه پيامبر صلي الله عليه و آله براي آن ترسيم نموده بود، محل دفاع و پاسداري از ارزش هاي الهي بود و خود يك نهاد ارزش گذار به شمار مي آمد. (3)