از جمله اموري كه كاملا مورد توجه پيامبر صلي الله عليه و آله قرار مي گرفت، متناسب با جمع سخن گفتن بود. بر پايه ي حديثي از امام صادق عليه السلام:
«پيامبر صلي الله عليه و آله هرگز با مردم بر پايه ي عمق انديشه و عقل خويش سخن نگفت. آن حضرت، خود مي فرمود: ما گروه پيامبران مأموريم تا با مردم به فراخور عقل و انديشه ي آنان سخن بگوييم». (1)
آن حضرت ديگران را نيز به رعايت اين امر مهم، سفارش مي كرد. ابن عباس مي گويد: مردم از رسول خدا صلي الله عليه و آله پرسيدند: آيا مي توانيم آنچه را از شما مي شنويم براي ديگران نيز نقل كنيم؟ پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: «آري؛ جز اين كه مطلبي را با گروهي در ميان گذاريد كه انديشه ي آنان توان هضمش را ندارد و با اين كار مايه ي گمراهي آنان شويد.» (2)
درباره ي مدت زمان سخنراني هاي پيامبر صلي الله عليه و آله در مسجد با استناد به شواهد روشني كه در اين زمينه وجود دارد، مي توان گفت: مدت اين سخنراني ها معمولا كوتاه بوده است. آنچه از خطبه هاي پيامبر صلي الله عليه و آله در دست است نشان مي دهد مدت زمان سخنراني هاي آن حضرت از چند دقيقه، تجاوز نمي كرده است. گر چه مي دانيم آنچه اكنون به عنوان يكي از خطبه هاي پيامبر صلي الله عليه و آله در اختيار ما قرار دارد، ممكن است تنها بخشي از يك سخنراني آن حضرت باشد كه راويان، آن را خلاصه كرده اند؛ ولي محتواي خطبه ها به خوبي حكايت از كوتاه بودن آنها دارد.
رعايت اعتدال، حتي در خطبه هاي نماز جمعه نيز مورد توجه قرار مي گرفت. در سنن ترمذي آمده است كه پيامبر صلي الله عليه و آله هم در نماز جمعه و هم در خطبه هاي آن، جانب اعتدال را رعايت مي نمود. (3)