نمازگزار، بايد براي انجام اين عبادت بزرگ يعني نماز، كسب طهارت كند، گاهي با وضو يا غسل، و در شرايطي هم تيمم مي كند. وضو جزء ايمان است و به تعبير امام باقر عليه السلام نماز بدون وضو، نماز نيست: «لَا صَلَاةَ إِلَّا بِطَهُور» (1)
مرحوم فيض كاشاني مي گويد:
«يكباره برخاستن از ماديت و كوچ به معنويت مشكل است، ولي وضو گرفتن، انسان را كم كم آماده مي سازد.» (2)
نورانيت و صفاي باطني كه در سايه وضو پديد مي آيد، بسيار ارزشمند است. از اين رو، در روايات، تأكيد شده كه انسان همواره با وضو باشد، وضو به نور تشبيه شده (3)
و خوابيدن با وضو همچون احياء و شب زنده داري به حساب آمده است. (4)
براي دعا، تلاوت قرآن، زيارت و بسياري از كارهاي نيك و عبادي، سفارش به داشتن وضو شده است. (5)
بدون وضو، دست زدن به آيات قرآن و نام هاي خدا و پيامبر و ائمه عليهم السلام ممنوع است. (6)
حتي اگر نام خدا به صورت هاي مختلف و آرم نهادها و مؤسسات درآيد، (مثل آرم جمهوري اسلامي) همين حكم را دارد.
وضو، به منزله ي اجازه ي ورود به حضور پروردگار است و براي قسمت هاي مختلف آن هم دعاهاي خاصي در كتب بيان شده است. مسائل وضو بسيار است كه در اين مجموعه نمي گنجد. ولي ناگفته نماند كه مصرف آب در وضو، اگر به حد اسراف برسد حرام است. رسول خدا صلي الله عليه و آله فرموده است:
«الْوُضُوءُ مُدٌّ وَ الْغُسْلُ صَاعٌ وَ سَيَأْتِي أَقْوَامٌ بَعْدِي يَسْتَقِلُّونَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ عَلَي خِلَافِ سُنَّتِي» (7)
براي وضو ده سير آب و براي غسل، سه كيلو آب كافي است. ولي افرادي در آينده مي آيند كه اين مقدار را كم مي شمارند و آب زياد مصرف خواهند كرد كه آنها برخلاف راه من مي روند.
طهارت براي نماز، مراحلي دارد:
1- طهارت ظاهر از نجاسات و آلودگي ها.
2- طهارت اعضا از گناهان و جرائم.
3- طهارت روح از مفاسد اخلاقي. (8)
آن گونه كه در دعاها مي خوانيم:
«اللهم طَهِّرْ قَلْبِي مِن كلّ آفة؛
خدايا دلم را از همه آفات، پاك ساز.»
وقتي در نماز، لازم باشد كه لباس و بدن از آلودگي ها پاك باشد، آيا لازم تر آن نيست كه دل و جان، از كبر و ريا و حسد و كينه هم پاك باشد؟ و آيا دوگانگي ظاهر از باطن، نوعي نفاق نيست؟ (9)