1. آنهايي كه سعي مي كنند بيشتر در مسجد باشند
پيامبر اكرم صلي­الله­عليه­وآله­وسلم مي فرمايد:
«ان للمساجد أوتاداً؛ الملائكة جلساؤهم، اذا غابوا افتقدوهم و ان مرضوا عادوهم و ان كانوا في حاجة أعانوهم؛ (1)
به تحقيق براي مسجدها ميخ هايي است [كه چه تشبيه جالبي است؛ زيرا ميخ حضور هميشگي دارد و سبب قوام آن نيز مي شود كه] ملائكه همنشين آنها هستند و هرگاه در مسجد نباشند از آنها جست وجو مي كنند كه كجا هستند و اگر مريض شوند از آنان عيادت مي كنند و اگر كاري داشته باشند به آنان كمك مي كنند.»
آيت الله العظمي اراكي قدس سره در توصيف پدر بزرگوارشان مرحوم شيخ احمد آقا اراكي فرموده اند: پدرم يكي از نعمت هاي بزرگ الهي به بنده بود كه دست پرورده ي مرحوم آيةالله ملامحمد ابراهيم انجداني و شيخ اصفهاني بودند، ايشان در بيشتر اوقات (بعد از انجام وظايف و امور زندگي) در مسجد در حال قيام و نماز بودند. آخوند انجداني هر موقع براي اقامه ي نماز جماعت به مسجد مي رفت پدرم را در همان حال مي يافت و مكرراً مي فرمود: «تو ستون مسجد ما هستي». (2)

2. كساني كه مسجد را محل راحتي و آرامش پيدا كردن خود قرار مي دهند
از حضرت علي بن الحسين (زين العابدين عليه السلام) نقل شده است كه:
«قال موسي بن عمران: يا رب من أهلك الذين تظلهم في ظل عرشك يوم لا ظل الا ظلك؟ قال: فأوحي الله اليه... الذين يأوون الي مساجدي كما تأوي النسور الي أوكارها...؛ (3)
حضرت موسي بن عمران به خداوند عرض كرد: پروردگارا! چه كساني اهل تو هستند كه در سايه ي عرشت در روزي كه سايه اي وجود ندارد قرار مي گيرند؟ [خداوند متعال صفاتي را براي آنها بيان كرد كه يكي از آنها اين است كه] آنان كساني هستند كه به مسجدها پناه مي برند همان گونه كه پرندگان به لانه هاشان مي روند.»
پيامبر اكرم صلي­الله­عليه­وآله­وسلم مي فرمايد:
«المساجد بيوت المتقين، و من كانت المساجد بيته ضمن الله له بالروح و الراحة و الجواز علي الصراط؛ (4)
مسجدها خانه ي اهل تقوا هستند و هر كس مسجد را مانند خانه اش قرار دهد، خداوند براي او آرامش و راحتي و گذشتن از صراط را ضمانت مي نمايد.»

3. كساني كه مسجد را مانند بقيه ي مكان ها محل دنيا قرار مي دهند و حرمت و قداست آن را حفظ نمي كنند
پيامبر اكرم صلي­الله­عليه­وآله­وسلم مي فرمايد:
«يأتي في آخر الزمان قوم يأتون المساجد فيقعدون حلقاً، ذكرهم للدنيا، و حب الدنيا، لا تجالسوهم، فليس لله فيهم حاجة؛ (5)
در آخر زمان گروهي خواهند آمد كه در مساجد حضور پيدا مي كنند و با هم مي نشينند و تمام حرف شان از دنيا و محبت دنياست [اگر آنها را درك كرديد] مبادا با آنان همنشين شويد كه خداوند به آنان اعتنايي ندارد.»
پيامبر اكرم صلي­الله­عليه­وآله­وسلم فرمودند:
«يا أباذر! من أجاب داعي الله و أحسن عمارة مساجد الله كان ثوابه من الله الجنة. فقلت: - بأبي أنت و امي يا رسول الله - كيف تعمر مساجد الله؟ قال: لا ترفع فيها الأصوات، و لا يخاض فيها بالباطل، و لا يشتري فيها و لا يباع، و اترك اللغو مادمت فيها فان لم تفعل فلا تلومن يوم القيامة الا نفسك؛ (6)
اي اباذر! هر كس دعوت خداوند را اجابت كند [يعني با شنيدن صداي اذان فوراً براي اقامه نماز آماده شود] و مساجد خداوند را خوب آباد سازد، پاداشش از طرف خداوند، بهشت الهي است [ابوذر مي گويد:] پرسيدم: پدر و مادرم فدايتان اي رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم مساجد چگونه آباد مي شوند؟ حضرت فرمودند: در آن صدا بلند نشود [و فرياد نزنند] و در كارهاي باطل فرو نروند و در آنها چيزي خريد و فروش نشود و تا زماني كه در آن هستي كارهاي لغو و بيهوده را رها كن كه اگر چنين نكردي جز خودت در قيامت كسي را ملامت مكن.»
پيامبر اكرم صلي­الله­عليه­وآله­وسلم مي فرمايد:
«لحديث البغي في المسجد يأكل الحسنات كما تأكل البهيمة الحشيش؛ (7)
سخن نامناسب گفتن در مسجد، حسنات شخص را از بين مي برد همان گونه كه چهارپايان علف را مي خورند.»

4. كساني كه مسجد برايشان مانند زندان است و حتي در وقت نماز از مسجد خارج مي شوند
مؤمن در مسجد مانند ماهي در آب است و اما آنان كه ايمان درستي ندارند وقتي داخل مسجد مي شوند مانند پرنده ي در قفس مي مانند كه هر لحظه منتظر فرصت است كه خارج شود و انسان هايي هستند كه اگر به خاطر كار و ضرورتي هم مسجد آمده باشند تا كارشان تمام مي شود با اين كه ممكن است اذان نماز را شروع كرده باشند از مسجد خارج مي شوند.
حضرت علي عليه السلام مي فرمايد:
«من سمع الندآء و هو في المسجد ثم خرج فهو منافق الا رجل يريد الرجوع اليه أو يكون علي غير طهر فيخرج ليتطهر؛ (8)
هر كس صداي اذان را بشنود و در مسجدي حضور داشته باشد و [بدون اين كه در آن مسجد نماز بخواند] خارج شود؛ پس جزء منافقين محسوب مي شود مگر كسي كه بخواهد پس از خارج شدن برگردد و يا بخواهد چون وضو ندارد كسب طهارت كند.»
ه) وظيفه ي مسلمانان در برابر كساني كه به شركت در مساجد اهتمام نمي ورزند
مسأله: مستحب است انسان با كسي كه [از روي بي اعتنايي] در مسجد حاضر نمي شود غذا نخورد و در كارها با او مشورت نكند و همسايه ي او نشود و از او زن نگيرد و به او زن ندهد. (9)
حضرت صادق عليه السلام مي فرمايد:
«ان أميرالمؤمنين عليه السلام بلغه أن قوماً لا يحضرون الصلاة في المسجد، فخطب، فقال: ان قوماً لا يحضرون الصلوة معنا في مساجدنا، فلا يؤاكلونا، و لا يشاربونا، و لا يشاورونا، و لا يناكحونا، و لا يأخذوا من فيئنا شيئاً، أو يحضروا معنا صلاتنا جماعة، و اني لأوشك أن آمر لهم بنار تشعل في دورهم؛ فاحرقها عليهم أو ينتهون، قال: فامتنع المسلمون عن مؤاكلتهم و مشاربتهم و مناكحتهم، حتي حضروا الجماعة مع المسلمين؛ (10)
اميرالمؤمنين عليه السلام مطلع شدند كه عده اي از مسلمانان به نماز جماعت در مسجد حاضر نمي شوند حضرت سخنراني كردند و فرمودند: عده اي به نماز جماعت در مسجد حاضر نمي شوند، بايد با ما هم غذا نشوند، و حق ندارند با ما چيزي بياشامند و نبايد طرف مشورت قرار گيرند و از آنها دختر گرفته نشود و به آنان دختر نخواهيم داد و از درآمدهاي مسلمانان حق استفاده ندارند، تا اين كه به جماعت مسلمانان حاضر شوند. و من به همين زودي دستور خواهم داد كه خانه هايشان را به آتش بكشند تا اين كه از كار غلطشان دست بكشند. پس مسلمانان دستور آن حضرت را اطاعت كرده و با آنان هم غذا نشدند و با آنان وصلت نكردند تا اين كه به جماعت مسلمين حاضر شدند.»
پيامبر اكرم صلي­الله­عليه­وآله­وسلم فرمودند:
«سلموا علي اليهود و النصاري و لا تسلموا علي يهود امتي، فقال: يا رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم من يهود أمتك؟ قال: الذين يسمعون الأذان و الاقامة و لم يحضروا الجماعة؛ (11)
به يهود و نصارا سلام كنيد، اما به يهود امت من سلام نكنيد. پرسيدند: اي رسول خدا! يهود امت شما كيست؟ فرمود: آنها كه صداي اذان و اقامه را مي شنوند؛ ولي در نماز جماعت حاضر نمي شوند.» (12)