قرائت
(مسأله 987) در ركعت اول ودوم نمازهاي واجب يوميه، انسان بايد اول حمد و بعد از آن - بنابر احتياط - يك سوره تمام بخواند، و سوره والضحي و الم نشرح و همچنين سوره فيل و لأيلاف در نماز يك سوره حساب ميشود.
(مسأله 988) اگر وقت نماز تنگ باشد، يا انسان ناچار شود كه سوره را نخواند، مثلا بترسد كه اگر سوره را بخواند، دزد يا درنده يا چيز ديگري به او صدمه بزند نبايد سوره را بخواند.
(مسأله 989) اگر عمدا سوره را پيش از حمد بخواند نمازش باطل است و اگر اشتباها سوره را پيش از حمد بخواند و در بين آن يادش بيايد، بايد سوره را رها كند، و بعد از خواندن حمد، سوره را از اول بخواند.
(مسأله 990) اگر حمد و سوره يا يكي از آنها را فراموش كند، و بعد از رسيدن به ركوع بفهمد، نمازش صحيح است.
(مسأله 991) اگر پيش از آن كه براي ركوع خم شود، بفهمد كه حمد و سوره را نخوانده، بايد بخواند. و اگر بفهمد سوره را نخوانده، بايد فقط سوره را بخواند ولي اگر بفهمد حمد تنها را نخوانده بايد اول حمد و بعد از آن دوباره سوره را بخواند. و نيز اگر خم شود و پيش از آن كه به ركوع برسد، بفهمد حمد و سوره يا سوره تنها يا حمد تنها را نخوانده، بايد بايستد و بهمين دستور عمل نمايد.
(مسأله 992) اگر در نماز يكي از چهار سوره اي را كه آيه سجده دارد و در مسأله (361) گفته شد عمدا بخواند، بنابر احتياط نمازش باطل است.
(مسأله 993) اگر اشتباها مشغول خواندن سوره اي شود كه سجده واجب دارد، چنانچه پيش از رسيدن به آيه سجده بفهمد، بايد آن سوره را رها كند وسوره ديگر بخواند، و اگر بعد از خواندن آيه سجده بفهمد، احتياطا به سجده اشاره نموده و سوره را تمام كند، و بعد از نماز بايد سجده آنرا بجا آورد.
(مسأله 994) اگر در نماز آيه سجده را گوش دهد نمازش صحيح است، و بنابر احتياط به سجده اشاره نمايد و بعد از نماز سجده آنرا بجا آورد.
(مسأله 995) در نماز مستحبي خواندن سوره لازم نيست، اگر چه آن نماز بواسطه نذر كردن واجب شده باشد، ولي در بعضي از نمازهاي مستحبي مثل نماز وحشت كه سوره مخصوصي دارد، اگر بخواهد بدستور آن نماز رفتار كرده باشد، بايد همان سوره را بخواند.
(مسأله 996) در نماز جمعه و در نماز ظهر روز جمعه مستحب است در ركعت اول بعد از حمد، سوره جمعه و در ركعت دوم بعد از حمد، سوره منافقون بخواند و اگر مشغول يكي از اينها شود، بنابر احتياط واجب نميتواند آنرا رها كند و سوره ديگر بخواند.
(مسأله 997) اگر بعد از حمد مشغول خواندن سوره (قل هو الله احد) يا سوره (قل يا ايها الكافرون) شود نميتواند آنرا رها كند و سوره ديگر بخواند ولي در نماز جمعه و نماز ظهر روز جمعه اگر از روي فراموشي بجاي سوره جمعه و منافقين، يكي از آن دو سوره را بخواند ميتواند آنرا رها كند و سوره جمعه و منافقون را بخواند و احتياط اين است كه بعد از تجاوز نصف رها ننمايد.
(مسأله 998) اگر در نماز جمعه يا نماز ظهر روز جمعه عمدا سوره ((قل هو الله احد)) يا سوره ((قل يا ايها الكافرون)) بخواند، اگر چه به نصف نرسيده باشد، بنابر احتياط واجب نميتواند رها كند و سوره جمعه و منافقون را بخواند.
(مسأله 999) اگر در نماز، غير سوره (قل هو الله احد و قل يا ايها الكافرون) سوره ديگري بخواند. تا به نصف نرسيده ميتواند رها كند وسوره ديگر بخواند و بنابر احتياط در مابين نصف و دو ثلث رها نكند و پس از اين كه به دو ثلث رسيد رها كردن آن و عدول به سوره ديگر جايز نيست.
(مسأله 1000) اگر مقداري از سوره را فراموش كند، يا از روي ناچاري مثلا به واسطه تنگي وقت يا جهت ديگر نشود آن را تمام نمايد ميتواند آن سوره را رها كند و سوره ديگر بخواند، اگر چه از دو ثلث هم گذشته باشد يا سوره اي كه ميخوانده ((قل هو الله احد)) يا ((قل يا ايها الكافرون)) باشد.
(مسأله 1001) بر مرد واجب است حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند بخواند، و بر مرد و زن واجب است حمد و سوره نماز ظهر و عصر را آهسته بخواند.
(مسأله 1002) مرد بايد در نماز صبح و مغرب و عشا مواظب باشد كه تمام كلمات حمد و سوره حتي حرف آخر آنها را بلند بخواند.
(مسأله 1003) زن ميتواند حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند يا آهسته بخواند، ولي اگر نامحرم صدايش را بشنود، بنابر احتياط آهسته بخواند.
(مسأله 1004) اگر در جائي كه بايد نماز را بلند بخواند، عمدا آهسته بخواند، يا در جائي كه بايد آهسته بخواند عمدا بلند بخواند، نمازش باطل است. ولي اگر از روي فراموشي يا ندانستن مسأله باشد صحيح است و اگر در بين خواندن حمد وسوره هم بفهمد اشتباه كرده، لازم نيست مقداري را كه خوانده دوباره بخواند.
(مسأله 1005) اگر كسي در خواندن حمد و سوره بيشتر از معمول صدايش را بلند كند، مثل آن كه آنها را با فرياد بخواند، نمازش باطل است.
(مسأله 1006) انسان بايد نماز را ياد بگيرد كه غلط نخواند، و كسي كه به هيچ قسم نميتواند صحيح آنرا ياد بگيرد، بايد به هر طور كه ميتواند بخواند و احتياط مستحب آنست كه نماز را به جماعت بجا آورد.
(مسأله 1007) كسي كه حمد وسوره و چيزهاي ديگر نماز را بخوبي نميداند وميتواند ياد بگيرد چنانچه وقت نماز وسعت دارد، بايد ياد بگيرد و اگر وقت تنگ است، در صورتي كه ممكن باشد، بايد نمازش را به جماعت بخواند.
(مسأله 1008) مزد گرفتن براي ياد دادن واجبات نماز بهتر است و مزد گرفتن براي ياد دادن مستحبات آن بدون اشكال جايز است.
(مسأله 1009) اگر يكي از كلمات حمد يا سوره را نداند، يا عمدا آنرا نگويد يا بجاي حرفي حرف ديگر بگويد، مثلا بجاي (ض) (ظ) بگويد يا جائي كه بايد بدون زير و زبر خوانده شود، زير و زبر بدهد، يا تشديد را نگويد نماز او باطل است.
(مسأله 1010) اگر انسان كلمه اي را ياد گرفته صحيح بداند و در نماز همان طور بخواند، و بعد بفهمد غلط خوانده لازم نيست دوباره نماز را بخواند.
(مسأله 1011) اگر زير و زبر كلمه اي را نداند، يا نداند مثلا كلمه اي به (س) است يا به (ص) بايد ياد بگيرد، و چنانچه دو جور يا بيشتر بخواند مثل آن كه در ((اهدنا الصراط المستقيم)) صراط را يكمرتبه با سين و يكمرتبه با صاد بخواند، نمازش باطل است. ولي اگر آن كلمه اي را كه دو جور خوانده از اذكار باشد، و غلط خواندنش از ذكر بودن خارجش نكند نمازش صحيح است.
(مسأله 1012) اگر در كلمه اي واو باشد وحرف قبل از واو در آن كلمه پيش داشته باشد، و حرف بعد از واو در آن كلمه همزه باشد، مثل كلمه ((سوء)) بايد آن واو را مد بدهد يعني آنرا بكشد، و هم چنين اگر در كلمه اي ((الف)) باشد و حرف قبل از الف در آن كلمه زبر داشته باشد و حرف بعد از الف در آن كلمه همزه باشد مثل ((جاء)) بايد الف آنرا بكشد، و نيز اگر در كلمه اي ((ي)) باشد و حرف پيش از ((ي)) در آن كلمه زير داشته باشد و حرف بعد از ((ي)) در آن كلمه همزه باشد مثل ((جئ))، بايد ((ي)) را با مد بخواند و اگر بعد از اين حروف ((واو و الف و يا)) بجاي همزه حرفي باشد كه ساكن است يعني زير و زبر و پيش ندارد باز هم بايد اين سه حرف را با مد بخواند، مثلا در ولا الضالين كه بعد از الف، حرف لام ساكن است، بايد الف آنرا با مد بخواند، وچنانچه به دستوري كه گفته شد رفتار نكند، احتياط واجب آنست كه نماز را تمام كند و دوباره بخواند.
(مسأله 1013) احتياط مستحب آنست كه در نماز، وقف به حركت و وصل به سكون ننمايد، و معناي وقف به حركت آنست كه زير يا زبر يا پيش آخر كلمه اي را بگويد، و بين آن كلمه و كلمه بعدش فاصله دهد، مثلا بگويد: الرحمن الرحيم و ميم الرحيم را زير بدهد، و بعد قدري فاصله دهد و بگويد مالك يوم الدين، و معناي وصل به سكون آنست كه زير يا زبر يا پيش كلمه اي را نگويد و آن كلمه را به كلمه بعد نچسباند، مثل آن كه بگويد الرحمن الرحيم وميم الرحيم را زير ندهد و فورا مالك يوم الدين را بگويد.
(مسأله 1014) در ركعت سوم و چهارم نماز ميتواند فقط يك حمد بخواند، يا يك مرتبه تسبيحات أربعه بگويد: يعني يك مرتبه بگويد: ((سبحان الله والحمد لله ولا إله إلا الله والله اكبر)) و بهتر آنست كه سه مرتبه بگويد، و ميتواند در يك ركعت حمد و در ركعت ديگر تسبيحات بگويد، و در نماز فرادي بهتر است در هر دو ركعت تسبيحات بخواند. و براي مأموم در نمازهاي جهريه احوط لزومي اختيار تسبيحات است.
(مسأله 1015) در تنگي وقت بايد تسبيحات اربعه را يكمرتبه بگويد.
(مسأله 1016) بر مرد و زن واجب است كه در ركعت سوم و چهارم نماز، حمد يا تسبيحات را آهسته بخوانند.
(مسأله 1017) اگر در ركعت سوم و چهارم حمد بخواند، بنابر احتياط واجب بايد بسم الله آنرا هم آهسته بگويد.
(مسأله 1018) كسي كه نميتواند تسبيحات را ياد بگيرد يا درست بخواند بايد در ركعت سوم و چهارم حمد بخواند.
(مسأله 1019) اگر در دو ركعت اول نماز بخيال اين كه دو ركعت آخر است تسبيحات بگويد، چنانچه پيش از ركوع بفهمد، بايد حمد و سوره را بخواند و اگر در ركوع يا بعد از ركوع بفهمد، نمازش صحيح است.
(مسأله 1020) اگر در دو ركعت آخر نماز بخيال اين كه در دو ركعت اول است حمد بخواند يا در دو ركعت اول نماز با اين كه گمان ميكرده در دو ركعت آخر است حمد بخواند، چه پيش از ركوع بفهمد چه بعد از آن نمازش صحيح است.
(مسأله 1021) اگر در ركعت سوم يا چهارم ميخواست حمد بخواند تسبيحات به زبانش آمد، يا ميخواست تسبيحات بخواند حمد بزبانش آمد بايد آنرا رها كند و دوباره حمد يا تسبيحات را بخواند، ولي اگر عدتش خواندن چيزي بوده كه به زبانش آمده، ميتواند همان را تمام كند و نمازش صحيح است.
(مسأله 1022) كسي كه عادت دارد، در ركعت سوم و چهارم تسبيحات بخواند، اگر از عادت خود غفلت نمايد و بقصد اداء وظيفه مشغول خواندن حمد شود كفايت ميكند، و لازم نيست دوباره حمد يا تسبيحات را بخواند.
(مسأله 1023) در ركعت سوم و چهارم مستحب است بعد از تسبيحات استغفار كند، مثلا بگويد ((استغفر الله ربي و أتوب اليه)) يا بگويد ((اللهم اغفر لي)) واگر نمازگزار پيش از خم شدن براي ركوع اگر چه مشغول گفتن استغفار يا بعد از فراغ از آن باشد، شك كند كه حمد يا تسبيحات را خوانده يا نه، بايد حمد يا تسبيحات را بخواند.
(مسأله 1024) اگر در ركوع ركعت سوم يا چهارم شك كند كه حمد يا تسبيحات را خوانده يا نه، بايد به شك خود اعتنا نكند. و اگر پيش از رسيدن به حد ركوع شك كند لازم است برگردد و حمد يا تسبيحات را بخواند.
(مسأله 1025) هر گاه شك كند كه آيه يا كلمه اي را درست گفته يا نه، مثلا شك كند كه قل هو الله احد را درست گفته يا نه، ميتواند به شك خود اعتنا نكند، ولي اگر احتياطا آن آيه يا كلمه را دوباره بطور صحيح بگويد اشكال ندارد. و اگر چند مرتبه هم شك كند، ميتواند چند بار بگويد اما اگر به وسواس برسد و باز هم بگويد، بنابر احتياط مستحب نمازش را دوباره بخواند.
(مسأله 1026) مستحب است در ركعت اول، پيش از خواندن حمد بگويد: ((اعوذ بالله من الشيطان الرجيم)) و در ركعت اول و دوم نماز ظهر و عصر بسم الله را بلند بگويد و حمد و سوره را شمرده بخواند، و در آخر هر آيه وقف كند، يعني آن را به آيه بعد نچسباند، و در حال خواندن حمد و سوره به معناي آيه توجه داشته باشد. و اگر نماز را بجماعت ميخواند بعد از تمام شدن حمد امام، و اگر فرادي ميخواند، بعد از آن كه حمد خودش تمام شد، بگويد ((الحمد لله رب العالمين)) و بعد از خواندن سوره قل هو الله احد، يك يا دو، يا سه مرتبه ((كذلك الله ربي)) يا سه مرتبه ((كذلك الله ربنا)) بگويد، و بعد از خواندن سوره كمي صبر كند، بعد تكبير پيش از ركوع را بگويد، يا قنوت را بخواند.
(مسأله 1027) مستحب است در تمام نمازها در ركعت اول، سوره انا انزلناه و در ركعت دوم، سوره ((قل هو الله احد)) بخواند.
(مسأله 1028) مكروه است انسان در تمام نمازهاي يك شبانه روز سوره قل هو الله احد را نخواند.
(مسأله 1029) خواندن سوره قل هو الله احد به يك نفس مكروه است.
(مسأله 1030) سوره اي را كه در ركعت اول خوانده مكروه است در ركعت دوم بخواند. ولي اگر سوره (قل هو الله احد) را در هر دو ركعت بخواند مكروه نيست.