نماز جماعت
(مسأله 1446) مستحب است نمازهاي واجب خصوصاً نمازهاي يوميه را با جماعت بخوانند و در نماز صبح و مغرب و عشاء، خصوصاً براي همسايه مسجد و كسي كه صداي اذان مسجد را مي شنود بيشتر سفارش شده است.
(مسأله 1447) در روايات معتبره وارد است كه نماز جماعت بيست و پنج درجه افضل از نماز فرادي است، و در روايت ديگر وارد شده است كه اگر يك نفر به امام جماعت اقتدا كند هر ركعت از نماز آنان ثواب صد و پنجاه نماز را دارد و اگر دو نفر اقتدا كنند هر ركعتي ثواب ششصد نماز را دارد و هر چه بيشتر شوند ثواب نمازشان بيشتر مي شود تا به ده نفر برسد. و عده آنان كه از ده گذشت اگر تمام آسمانها كاغذ، و درياها مركّب، و درختها قلم و جن و انس و ملائكه نويسنده شوند، نمي توانند ثواب يك ركعت آن را بنويسند.
(مسأله 1448) حاضر نشدن به نماز جماعت از روي بي اعتنائي جايز نيست و سزاوار نيست كه انسان بدون عذر نماز جماعت را ترك كند.
(مسأله 1449) مستحب است انسان صبر كند كه نماز را با جماعت بخواند و نماز جماعت از نماز اول وقت كه فرادي يعني تنها خوانده شود بهتر است ولي نماز فرادي در وقت فضيلت افضل از نماز جماعت در غير وقت فضيلت است و نيز نماز جماعتي را كه مختصر بخوانند از نماز فرادي كه آن را طول بدهند بهتر مي باشد.
(مسأله 1450) وقتي كه جماعت بر پا مي شود مستحب است كسي كه نمازش را فرادي خوانده دوباره با جماعت بخواند، و اگر بعد بفهمد كه نماز اولش باطل بوده، نماز دوم او كافيست.
(مسأله 1451) اگر امام يا مأموم بخواهد نماز را كه با جماعت خوانده دوباره با جماعت بخواند. چنانچه احتمال فساد آن نماز را ندهد اشكال دارد مگر اينكه اماماً اعاده نمايد، بشرطي كه در مأمومين كسي باشد
كه نماز واجب را نخوانده باشد، ولي اگر رجأً جماعت را تكرار كند مانعي ندارد.
(مسأله 1452) كسي كه در نماز، به حدي وسواس دارد كه موجب بطلان نمازش مي شود و فقط در صورتي كه نماز را با جماعت بخواند، از وسواس راحت مي شود، بايد نماز را با جماعت بخواند.
(مسأله 1453) اگر پدر يا مادر به فرزند خود امر كند كه نماز را با جماعت بخواند، در صورتي كه ترك آن موجب عقوقش شود، نماز جماعت بر او واجب مي شود. و در غير اين صورت واجب نيست.
(مسأله 1454) نماز مستحب را نمي شود با جماعت خواند، مگر نماز استسقاء كه براي آمدن باران مي خوانند و نمازي كه واجب بوده و به جهتي مستحب شده است، مانند نماز عيد فطر و قربان كه در زمان امام ((عليه السلام)) واجب بوده و به واسطه غائب شدن ايشان مستحب مي باشد.
(مسأله 1455) موقعي كه امام جماعت نماز يوميه مي خواند، هر كدام از نمازهاي يوميه را مي شود به او اقتدا كرد.
(مسأله 1456) اگر امام جماعت قضاي نماز يوميه خود يا كسي ديگر را كه فوت آن يقيني باشد مي خواند، مي شود به او اقتدا كرد، ولي اگر نماز خود يا كسي ديگر را احتياطاً قضا مي كند اقتداء به او جائز نيست.
(مسأله 1457) اگر انسان نداند نمازي را كه امام مي خواند نماز واجب يوميه است يا نماز مستحب، نمي تواند به او اقتدا كند.
(مسأله 1458) در صحت جماعت شرط است كه بين امام و مأموم و همچنين بين مأموم و مأموم ديگر كه واسطه بين مأموم و امام است حائلي نباشد و مراد از حائل چيزي است كه مانع از ديدن شود مانند پرده يا ديوار و امثال اينها پس اگر در تمام احوال نماز يا بعضي آن بين امام و مأموم يا بين مأموم و مأموم ديگر كه واسطه اتصال است چنين حائلي باشد جماعت باطل خواهد شد، و، زن از اين حكم مستثني است چنانكه خواهد آمد.
(مسأله 1459) اگر به واسطه درازي صف اول، كساني كه دو طرف صف ايستاده اند، امام را نبينند مي توانند اقتدا كنند و نيز اگر به واسطه درازي يكي از صفهاي ديگر كساني كه دو طرف آن ايستاده اند، صف جلوي خود را نبينند مي توانند اقتدا نمايند.
(مسأله 1460) اگر صفهاي جماعت تا در مسجد برسد، كسي كه مقابل در، پشت صف ايستاده نمازش صحيح است، و نيز نماز كساني كه پشت سر او اقتدا مي كنند صحيح مي باشد، بلكه نماز كساني كه در دو طرف ايستاده اند و از جهت مأموم ديگر اتصال به جماعت دارند نيز صحيح است.
(مسأله 1461) كسي كه پشت ستون ايستاده، اگر از طرف راست يا چپ به واسطه مأموم ديگر به امام متصل نباشد، نمي تواند اقتدا كند.
(مسأله 1462) جاي ايستادن امام بايد از جاي مأموم به اندازه يك وجب متعارف بلندتر نباشد، و اگر كمتر از يك وجب باشد اشكال ندارد و نيز اگر زمين سراشيب باشد و امام در طرفي كه بلندتر است بايستد، در صورتي كه سراشيبي آن زياد نباشد و طوري باشد كه به آن زمين مسطّح بگويند
مانعي ندارد.
(مسأله 1463) اگر جاي مأموم بلندتر از جاي امام باشد اشكال ندارد ولي اگر به قدري بلندتر باشد كه نگويند اجتماع كرده اند، جماعت صحيح نيست.
(مسأله 1464) اگر بين كساني كه در يك صف ايستاده اند يك نفر كه نمازش باطل است فاصله شود، مي توانند اقتدا كنند، و اما اگر چند نفر كه نمازشان باطل است فاصله شوند يا از جهت ديگر فاصله زيادي باشد نمي توانند اقتداء كنند.
(مسأله 1465) بعد از تكبير امام اگر صف جلو آماده نماز، و تكبير گفتن آنان نزديك باشد، كسي كه در صف بعد ايستاده، مي تواند تكبير بگويد ولي احتياط مستحب آن است كه صبر كند تا تكبير صف جلو تمام شود.
(مسأله 1466) اگر بداند نماز يك صف از صفهاي جلو باطل است در صفهاي بعدي نمي تواند اقتدا كند، ولي اگر نداند نماز آنان صحيح است يا نه، مي تواند اقتدا نمايد.
(مسأله 1467) هر گاه بداند نماز امام باطل است، مثلاً بداند امام وضو ندارد اگر چه خود امام ملتفت نباشد، نمي تواند به او اقتدا كند.
(مسأله 1468) اگر مأموم بعد از نماز بفهمد، امام عادل نبوده، يا كافر بوده، يا به جهتي نمازش باطل بوده، مثلاً بيوضو نماز خوانده، در صورتي كه مثل زياد كردن ركوع از كارهاي كه نماز فرادي را ولو سهواً باطل مي كند نكرده باشد، نمازش صحيح است.
(مسأله 1469) اگر در بين نماز شك كند كه اقتدا كرده يا نه، اگر بنايش بر جماعت خواندن بوده و احتمال دهد كه از روي فراموشي نيّت جماعت نكرده است، چنانچه در حالي باشد كه وظيفه مأموم است مثلاً به حمد و سوره امام گوش مي دهد، بايد نماز را به جماعت تمام كند، و اگر مشغول كاري باشد كه هم وظيفه امام و هم وظيفه مأموم است، مثلاً در ركوع يا سجده باشد، بايد نماز را به نيّت فرادي تمام نمايد.
(مسأله 1470) اگر مأموم در بين نماز بخواهد قصد انفراد نمايد در صورتي كه عذر نداشته باشد اشكال دارد، و اگر از اول نماز قصد داشته است مورد اشكال بيشتر است، احتياط واجب آن است كه در اول اقتدا قصد انفراد را در وسط نداشته باشد، و اگر در اول قصد انفراد نداشته باشد بايد در وسط بدون عذر قصد فرادي نكند.
(مسأله 1471) اگر مأموم بعد از حمد و سوره امام، نيّت فرادي كند بنا بر احتياط واجب بايد تمام حمد و سوره را بخواند، و اگر پيش از تمام شدن حمد و سوره نيّت فرادي نمايد، نيز لازم است تمام حمد و سوره را بخواند.
(مسأله 1472) اگر در بين نماز جماعت نيت فرادي نمايد، نمي تواند دوباره نيت جماعت كند، بلكه اگر مردد شود كه نيّت فرادي كند يا نه، و بعد تصميم بگيرد كه نماز را با جماعت تمام كند، صحت جماعتش محل اشكال است.
(مسأله 1473) اگر شك كند كه در بين نماز نيّت فرادي كرده يا نه، بايد بنا بگذارد كه نيّت فرادي نكرده است.
(مسأله 1474) اگر موقعي كه امام در ركوع است اقتدا كند و به ركوع امام برسد، اگر چه ذكر امام تمام شده باشد، نمازش صحيح است و يك ركعت حساب مي شود. اما اگر به مقدار ركوع خم شود و به ركوع نرسد نمازش باطل است.
(مسأله 1475) اگر موقعي كه امام در ركوع است اقتدا كند و به مقدار ركوع خم شود و شك كند كه به ركوع امام رسيده يا نه، نمازش باطل است.
(مسأله 1476) اگر موقعي كه امام در ركوع است اقتدا كند و پيش از آنكه به اندازه ركوع خم شود، امام سر از ركوع بردارد، بنا بر احتياط واجب بايد قصد فرادي بنمايد.
(مسأله 1477) اگر اول نماز يا بين حمد و سوره اقتدا كند و اتفاقاً پيش از آنكه به ركوع رود، امام سر از ركوع بردارد نماز او صحيح است.
(مسأله 1478) اگر موقعي برسد كه امام مشغول خواندن تشهد آخر نماز است چنانچه بخواهد به ثواب جماعت برسد، بايد بعد از نيّت و گفتن تكبيره الاحرام بنشيند و تشهد را با امام بخواند، ولي سلام را نگويد و صبر كند تا امام سلام نماز را بدهد، بعد بايستد بدون آنكه دوباره نيّت كند و تكبير بگويد، حمد و سوره را بخواند، و آن را ركعت اول نماز خود حساب كند.
(مسأله 1479) مأموم نبايد جلوتر از امام بايستد و بنا بر احتياط واجب اگر مأموم يك مرد باشد قدري عقب تر در طرف راست امام بايستد، و اگر متعدد باشند پشت سر امام بايستند، و در صورت اول اگر قد او بلندتر از امام است، بنا بر احتياط واجب بايد طوري بايستد كه در ركوع و سجود جلوتر از امام نباشد.
(مسأله 1480) اگر امام مرد و مأموم زن باشد، چنانچه بين آن زن و امام يا بين آن زن و مأموم ديگري كه مرد است و زن بواسطه او به امام متصل شده است پرده و مانند آن باشد اشكال ندارد.
(مسأله 1481) اگر بعد از شروع به نماز بين مأموم و امام، يا بين مأموم و كسي كه مأموم به واسطه او متصل به امام است، پرده يا چيز ديگر حائل شود، جماعت باطل مي شود، و لازم است مأموم به وظيفه منفرد عمل نمايد.
(مسأله 1482) احتياط واجب آن است كه بين جاي سجده مأموم و جاي ايستادن امام به اندازه يك متر فاصله نباشد، و همچنين است اگر انسان به واسطه مأمومي كه جلوي او ايستاده به امام متصل باشد، و احتياط مستحب آن است كه جاي سجده مأموم با جاي كسي كه جلو او ايستاده، هيچ فاصله نداشته باشد.
(مسأله 1483) اگر مأموم به واسطه كسي كه طرف راست يا چپ او اقتداء كرده به امام متصل باشد، و از جلو به امام متصل نباشد، بنا بر احتياط واجب بايد با كسي كه در طرف راست يا چپ او اقتدا كرده، يك متر فاصله نداشته باشد.
(مسأله 1484) اگر در نماز بين مأموم و امام، يا بين مأموم و كسي كه مأموم به واسطه او به امام متصل است يك متر فاصله پيدا شود، بايد قصد انفراد كند و نمازش صحيح است.
(مسأله 1485) اگر نماز همه كساني كه در صف جلو هستند تمام شود چنانچه فوراً براي نماز ديگري به امام اقتدا كنند، جماعت صف بعد محل اشكال است. و احتياط واجب آن است كه اگر فاصله بين صف دوم و امام مقدار يك متر باشد قصد فرادي نمايند.
(مسأله 1486) اگر در ركعت دوم اقتدا كند، لازم نيست حمد و سوره بخواند ولي قنوت و تشهد را با امام مي خواند، و احتياط آن است كه موقع خواندن تشهد انگشتان دست و سينه پا را به زمين بگذارد و زانوها را بلند كند و بايد بعد از تشهد امام برخيزد و حمد و سوره را بخواند، و اگر براي سوره وقت ندارد، حمد را تمام كند و در ركوع خود را به امام برساند، و اگر در ركوع به امام نرسد، بنا بر احتياط واجب قصد انفراد نمايد.
(مسأله 1487) اگر مأموم موقعي كه امام در ركعت دوم نماز چهار ركعتي است اقتدا كند، بايد در ركعت دوم نمازش كه ركعت سوم امام است بعد از دو سجده بنشيند، و تشهد را به مقدار واجب بخواند و برخيزد، و چنانچه براي گفتن سه مرتبه تسبيحات وقت ندارد، بايد يك مرتبه بگويد و در ركوع خود را به امام برساند.
(مسأله 1488) اگر امام در ركعت سوم يا چهارم باشد و مأموم بداند كه اگر اقتدا كند و حمد را بخواند به ركوع امام نمي رسد، بنا بر احتياط واجب بايد صبر كند تا امام به ركوع رود، بعد اقتدا نمايد.
(مسأله 1489) اگر در حال قيام ركعت سوم يا چهارم امام اقتدا كند، بايد حمد و سوره را بخواند، و اگر براي سوره وقت ندارد، بايد حمد را تمام كند و در ركوع خود را به امام برساند، و اگر در ركوع به امام نرسد بنا بر احتياط واجب قصد انفراد كند.
(مسأله 1490) كسي كه مي داند اگر سوره يا قنوت را تمام كند به ركوع امام نمي رسد، چنانچه عمداً سوره و قنوت را بخواند و به ركوع نرسد، اظهر اين است كه نمازش صحيح است و بايد به وظيفه منفرد عمل نمايد.
(مسأله 1491) كسي كه اطمينان دارد كه اگر سوره را شروع كند، يا تمام نمايد به ركوع امام مي رسد، در صورتي كه زياد طول نكشد بهتر آن است كه سوره را شروع كند يا اگر شروع كرده تمام نمايد و اگر زياد طول بكشد احتياط واجب آن است كه شروع نكند، و چنانچه شروع كرده تمام ننمايد.
(مسأله 1492) كسي كه يقين دارد اگر سوره را بخواند به ركوع مي رسد چنانچه سوره را بخواند و به ركوع امام نرسد جماعتش صحيح است.
(مسأله 1493) اگر امام ايستاده باشد و مأموم نداند كه در كدام ركعت است مي تواند اقتدا كند، ولي بايد حمد و سوره را به قصد قربت بخواند اگر چه بعد بفهمد كه امام در ركعت اول و يا دوم بوده.
(مسأله 1494) اگر به خيال اينكه امام در ركعت اول يا دوم است، حمد و سوره نخوانده و بعد از ركوع بفهمد كه در ركعت سوم يا چهارم بوده نمازش صحيح است ولي اگر پيش از ركوع بفهمد، بايد حمد و سوره را بخواند و اگر وقت ندارد فقط حمد را بخواند و در ركوع خود را به امام برساند، و اگر نمي رسد بنا بر احتياط واجب قصد انفراد نمايد.
(مسأله 1495) اگر به خيال اينكه امام در ركعت سوم يا چهارم است حمد و سوره بخواند و پيش از ركوع يا بعد از آن بفهمد كه در ركعت اول يا دوم بوده نمازش صحيح است، و اگر در بين حمد و سوره بفهمد، لازم نيست آنها را تمام كند.
(مسأله 1496) اگر موقعي كه مشغول نماز مستحبّي است جماعت برپا شود چنانچه اطمينان ندارد كه اگر نماز را تمام كند به جماعت مي رسد مستحب است نماز را رها كند و مشغول نماز جماعت شود بلكه اگر اطمينان نداشته باشد كه به ركعت اول برسد مستحب است به همين دستور رفتار نمايد.
(مسأله 1497) اگر موقعي كه مشغول نماز سه ركعتي يا چهار ركعتي است جماعت برپا شود، چنانچه به ركوع ركعت سوم نرفته و اطمينان ندارد كه اگر نماز را تمام كند به جماعت مي رسد مستحب است به نيّت نماز مستحبي نماز را دو ركعتي تمام كند و خود را به جماعت برساند.
(مسأله 1498) اگر نماز امام تمام شود و مأموم مشغول تشهد يا سلام اول باشد لازم نيست نيّت فرادي كند.
(مسأله 1499) كسي كه يك ركعت از امام عقب مانده، احتياط واجب آن است كه وقتي امام تشهد ركعت آخر را مي خواند، انگشتان دست و سينه پا را به زمين بگذارد و زانوها را بلند نگهدارد و صبر كند تا امام سلام نماز را بگويد و بعد برخيزد. و اگر در همانجا بخواهد قصد انفراد نمايد بدون عذر خالي از اشكال نيست ولي چنانچه از اول قصد انفراد داشته نيز محل اشكال است.