احكام نماز جمعه


نماز جمعه و احكام آن
(مسأله 777) نماز جمعه مانند نماز صبح دو ركعت است، و امتيازش از نماز صبح اين است كه دو خطبه در پيش دارد، و نماز جمعه واجب تخييري است به اين معني كه مكلف در روز جمعه مخيّر است كه نماز جمعه را بخواند در صورتي كه شرائطش موجود باشد، يا نماز ظهر بجا آورد، پس اگر نماز جمعه را بجا آورد، كفايت از ظهر مي كند. و واجب شدن نماز جمعه چند شرط دارد
-اول- داخل شدن وقت، و آن عبارت از زوال آفتاب است، و وقتش تا برابر شدن سايه شاخص است با شاخص بنا بر اظهر، پس هر گاه تا برابر شدن سايه با شاخص نماز جمعه را تأخير انداخت، وقتش خارج شده و نماز ظهر را بايد بجا آورد.
-دوم- شماره افراد، و آن هم هفت نفر است با امام، و هر گاه هفت نفر از مسلمانان جمع نشود نماز جمعه واجب نمي شود، بلي نماز جمعه از پنج نفري كه يكي شان امام باشد صحيح است.
-سوم- بودن امام جامع شرائط امامت از عدالت و غير آن از چيزهائي كه در امام جماعت معتبر است، همچنان كه در بحث نماز جماعت خواهد آمد و بدون او نماز واجب نمي شود. و صحيح بودن نماز جمعه چند شرط دارد
اول ـ جماعت بودن، پس فرادي صحيح نيست و هر گاه مأموم پيش از ركوع ركعت دوم نماز جمعه به امام برسد مجزي خواهد بود، و يك ركعت ديگر به او اضافه مي كند و اگر در ركوع دوم درك امام كند مجزي بودنش مشكل است، و احتياط ترك نشود.
دوم ـ خواندن دو خطبه پيش از نماز كه در خطبه اول حمد و ثناي الهي را گفته و وصيت به تقوي و پرهيزكاري نمايد و يك سوره از قرآن بخواند، سپس نشسته و برخيزد، و باز هم حمد و ثناي الهي را بجا آورده و به پيغمبر اكرم ((صلي الله عليه وآله)) و ائمه مسلمين صلوات فرستاده، و براي مؤمنين و
مؤمنات استغفار كند، و لازم است خطبه پيش از نماز باشد، پس اگر نماز را پيش از دو خطبه شروع كرد صحيح نخواهد بود و خواندن خطبه پيش از زوال آفتاب بنا بر احتياط جائز نيست. بنحو كه تماميّت خطبه مقارن زوال باشد و لازم است كسي كه خطبه را مي خواند هنگام خطبه ايستاده باشد پس هر گاه خطبه را نشسته بخواند صحيح نخواهد بود و فاصله انداختن بين دو خطبه به نشستن لازم و واجب است. و لازم است نشستن مختصر و خفيف باشد، و لازم است امام جماعت و خطيب -كسي كه خطبه مي خواند- يك نفر باشد و احتياط واجب اين است كه در حال خطبه با طهارت باشد و در مقدار واجب از خطبه عربيت -زبان عربي- معتبر است، و در مازاد بر آن معتبر نيست مگر آنكه حاضرين زبان عربي را ندانند، كه احوط در اين صورت در خصوص وصيت به تقوي، جمع بين عربيت و زبان حاضرين است. و نيز احوط اين است كه امام جمعه مجتهد باشد و يا منصوب از قبل مجتهد جامع الشرائط باشد.
سوم ـ آنكه مسافت بين دو نماز جمعه كمتر از يك فرسخ نباشد، پس هر گاه دو نماز جمعه در مسافت كمتر از يك فرسخ مقارن هم برپا شود، هر دو باطل مي شود، و اگر يكي سبقت بر ديگري داشت هر چند به تكبيره الاحرام باشد صحيح و دومي باطل خواهد بود ولي هر گاه پس از برگزاري نماز جمعه كشف شد كه نماز جمعه ديگري بر او سابق يا مقارنش در مسافت كمتر از يك فرسخ برپا شده بود، بجا آوردن نماز ظهر واجب نخواهد بود، و فرقي نيست بين اينكه اين كشف در وقت يا در خارج وقت باشد و برپا نمودن نماز جمعه در صورتي مانع از نماز جمعه ديگر در مسافت مزبور مي شود كه خود صحيح و جامع شرائط باشد، والاّ در مانع بودنش اشكال است، و اقرب مانع نبودن است.
(مسأله 778) هر گاه نماز جمعه اي كه داراي شرائط است برپا شود، بنا بر احتياط حضور در آن واجب است، و در وجوب حضور چند چيز معتبر است
-اول- آنكه مكلف مرد باشد، و حضور جمعه بر زنان واجب نيست.
-دوم- آزادي، پس حضور در نماز جمعه بر بندگان -برده- واجب نيست.
-سوم- حاضر بودن، پس بر مسافر واجب نيست، و در مسافر فرقي نيست كه تكليف او در نماز قصر باشد يا تمام مثل مسافري كه قصد اقامه نموده باشد.
-چهارم- سلامت از بيماري و كوري، پس بر بيمار و كور واجب نيست.-پنجم- پير نبودن، پس بر پيرمردان واجب نيست.
-ششم- آنكه بين جاي شخص و جائي كه نماز جمعه برپا مي شود بيش از دو فرسخ فاصله نباشد و بر كسي كه سر دو فرسخي است حضور واجب است و همچنين بر كسي كه حضور جمعه بر او دشوار باشد حضور واجب نيست، بلكه بعيد نيست كه اگر باران باشد حضور واجب نشود هر چند حرج و مشقتي نداشته باشد.
(مسأله 779) چند حكم كه به نماز جمعه راجع است از اين قرار است
-اول- كسي كه نماز جمعه از او ساقط شده و حضورش واجب نباشد، جائز است در اول وقت مبادرت به نماز ظهر نمايد.
-دوم- هر گاه در بلد انسان نماز جمعه جامع شرائط برپا مي شود، بنا بر احتياط جائز نيست انسان بعد از زوال آفتاب سفر كند.
-سوم- حرف زدن، هنگامي كه امام مشغول خطبه خواندن است ـ جائز نيست، و فرقي بين عدد معتبر در اصل وجوب نماز جمعه و بين بيشتر از آن نيست.
-چهارم- گوش دادن به دو خطبه بنا بر احتياط واجب است، ولي كساني كه معناي خطبه را نمي فهمند، گوش دادن بر آنها واجب نيست.
-پنجم- اذان دوم روز جمعه بدعت است، و اين همان اذاني است كه در عرف اذان سوم ناميده مي شود.
-ششم- وقت خطبه امام، بنا بر احتياط واجب بايد حاضر شود و اگر خطبه را درك نكرد و اقتدا نمود نمازش صحيح است.
-هفتم- خريد و فروش هنگامي كه براي نماز جمعه ندا مي شود حرام است در صورتي كه منافي نماز جمعه باشد، والاّ حرام نخواهد بود و اظهر اين است كه در صورت حرمت نيز معامله باطل نيست.
-هشتم- كسي كه حضور جمعه بر او واجب بوده، و ترك نموده و نماز ظهر را بجا آورد اظهر اين است كه نمازش صحيح باشد.