سجود
(مسئله1053) نمازگزار بايد در هر ركعت از نمازهاي واجب و مستحب بعد از ركوع دو سجده كند, و سجده آن است كه به پيشاني را به قصد خضوع به زمين بگذارد؛ و در حال سجده در نماز واجب است كه كف دو دست و دو زانو و دو انگشت بزرگ پاها را بر زمين بگذارد.

(مسئله1054) دو سجده روي هم يك ركن است, و اگر كسي در نماز واجب عمداً يا از روي فراموشي در يك ركعت هر دو را ترك كند، يا دو سجده ديگر به آنها اضافه نمايد، نمازش باطل است.

(مسئله1055) اگر عمداً يك سجده كم يا زياد كند, نمازش باطل مي شود و اگر سهواً يك سجده كم يا زياد كند، حكم آن بعداً گفته خواهد شد.

(مسئله1056) اگر پيشاني راعمداً يا سهواً به زمين نگذارد، سجده نكرده است, اگر چه جاهاي ديگر به زمين برسد, ولي اگر پيشاني را به زمين بگذارد و سهواً جاهاي ديگر را به زمين نرساند، يا سهواً ذكر نگويد سجده صحيح است.

(مسئله1057) بهتر آن است كه در حال اختيار در سجده سه مرتبه -سبحان الله- يا يك مرتبه -سبحان ربي الاعلي و بحمده- بگويد, و بايد اين كلمات دنبال هم و به عربي صحيح گفته شود, و مستحب است -سبحان ربي الاعلي و بحمده- را سه يا پنج يا هفت مرتبه يا بيشتر بگويد.

(مسئله1058) در سجود بايد به مقدار ذكر واجب، بدن آرام باشد و موقع گفتن ذكر مستحب هم اگر آنرا به قصد ذكري كه براي سجده دستور داده اند بگويد آرام بودن بدن لازم است.

(مسئله1059) اگر پيش از آنكه پيشاني به زمين برسد و بدن آرام بگيرد، عمداً ذكر سجده را بگويد، يا پيش از تمام شدن ذكر عمداً سر از سجده بردارد نماز باطل است.

(مسئله1060) اگر پيش از آنكه پيشاني به زمين برسد سهواً ذكر سجده را بگويد, و پيش از آنكه سر از سجده بردارد, بفهمد اشتباه كرده است, بايد دوباره در حال آرام بودن بدن ذكر را بگويد.

(مسئله1061) اگر بعد از آنكه سر از سجده برداشت, بفهمد پيش از آنكه ذكر سجده تمام شود سر برداشته, نمازش صحيح است.

(مسئله1062) اگر موقعي كه ذكر سجده را مي گويد, يكي از هفت عضو را عمداً از زمين بردارد, نماز باطل مي شود, ولي موقعي كه مشغول گفتن ذكر نيست اگر غير پيشاني جاهاي ديگر را از زمين بردارد و دوباره بگذارد اشكال ندارد.

(مسئله1063) اگر پيش از تمام شدن ذكر سجده, سهواً پيشاني را از زمين بردارد نمي تواند دوباره به زمين بگذارد, و بايد آنرا يك سجده حساب كند؛ ولي اگر جاهاي ديگر را سهواً از زمين بردارد, بايد دو مرتبه به زمين بگذارد و ذكر را بگويد.

(مسئله1064) بعد از تمام شدن ذكر سجده اول, بايد بنشيند تا بدن آرام گيرد و دوباره به سجده رود.

(مسئله1065) جاي پيشاني نمازگزار بايد از جاي سر انگشتان پاي او بلندتر يا پست تر از چهار انگشت بسته نباشد، بلكه واجب است كه جاي پيشاني او از جاي انگشتان پايش پست تر از چهار انگشت بسته نيز نباشد.

(مسئله1066) در زمين سراشيب كه سراشيبي آن درست معلوم نباشد نيست اگر جاي پيشاني نمازگزار از جاي انگشتهاي پاي او بيش از چهار انگشت بسته بلندتر باشد اشكال ندارد.

(مسئله1067) اگر پيشاني را اشتباهاً بر چيزي بگذارد كه از جاي انگشتهاي پاي او بلندتر از چهار انگشت بسته است, بايد سر را بردارد و به چيزي كه بلند نيست يا بلنديش به اندازه چهار انگشت بسته يا كمتر است بگذارد, و بنا بر احتياط بايد نماز را بعد از تمام نمودن دوباره بخواند.

(مسئله1068) بايد بين پيشاني و آنچه بر آن سجده مي كند، چيزي فاصله نباشد پس اگر مهر به قدري چرك باشد كه پيشاني به خود مهر نرسد, سجده باطل است، ولي اگر مثلاً رنگ مهر تغيير كرده باشد اشكال ندارد.

(مسئله1069) در سجده بايد دو كف دست را به زمين بگذارد, ولي در حال ناچاري پشت دست هم مانعي ندارد و اگر پشت دست هم ممكن نباشد بايد مچ دست را به زمين بگذارد، و چنانچه آنرا هم نتواند, تا آرنج هر جا را كه مي تواند به زمين بگذارد, و اگر آن هم ممكن نيست گذاشتن بازو كافي است.

(مسئله1070) در سجده بايد دو انگشت بزرگ پاها را به زمين بگذارد و اگر انگشتهاي ديگر پا، يا روي پا را به زمين بگذارد, يا بواسطه بلند بودن ناخن, شست به زمين نرسد باطل است, و كسي كه از روي تقصير و ندانستن مسئله نمازهاي خود را اينطور خوانده, بايد دوباره بخواند.

(مسئله1071) كسي كه مقداري از شست پايش بريده, بايد بقيه آنرا به زمين بگذارد, و اگر چيزي از آن نمانده، يا اگر مانده خيلي كوتاه است بايد بقيه انگشتان را بگذارد، و اگر هيچ انگشت ندارد, هر مقداري كه از پا باقي مانده به زمين بگذارد.

(مسئله1072) اگر بطور غير معمول سجده كند, مثلاً سينه و شكم را به زمين بچسباند, يا پاها را دراز كند، اگرچه هفت عضوي كه گفته شد بزمين برسد، بنا بر احتياط واجب بايد نماز را دوباره بخواند، ولي اگر طوري دراز بكشد كه سجده صدق ننمايد نماز او باطل است.

(مسئله1073) مهر يا چيز ديگر كه بر آن سجده مي كند, بايد پاك باشد، ولي اگر مثلاً مهر را روي فرش نجس بگذارد، يا يك طرف مهر نجس باشد و پيشاني را به طرف پاك آن بگذارد اشكال ندارد.

(مسئله1074) اگر در پيشاني دمل يا زخم و مانند آن باشد، چنانچه ممكن است بايد با جاي سالم پيشاني سجده كند، و اگرممكن نيست بايد زمين را گود كند و دمل را در گودال و جاي سالم را به مقداري كه براي سجده كافي باشد بر زمين بگذارد.

(مسئله1075) اگر دمل يا زخم تمام پيشاني را فرا گرفته باشد، بنا بر احتياط بايد بهيكي از دو طرف پيشاني و چانه اگر چه به تكرار نماز باشد سجده كند، و اگر ممكن نيست فقط به چانه، و اگر به چانه هم ممكن نيست، بايد براي سجده اشاره كند.

(مسئله1076) كسي كه نمي تواند پيشاني را به زمين برساند, بايد به قدري كه مي تواند خم شود و مهر يا چيز ديگري را كه سجده بر آن صحيح است, روي چيز بلندي گذاشته و طوري پيشاني را بر آن بگذارد كه بگويند سجده كرده است, ولي بايد كف دستها و زانوها و انگشتان پا را بطور معمول به زمين بگذارد.

(مسئله1077) اگر چيز بلندي نباشد كه مهر يا چيز ديگري كه سجده بر آن صحيح است بگذارد لازم است كه مهر يا چيز ديگر را با دست بلند كرده و بر آن سجده نمايد.

(مسئله1078) كسي كه هيچ نمي تواند سجده نمايد بايد براي سجده با سر اشاره كند, و اگر نتواند بايد با چشمها اشاره نمايد و در هر دو صورت واجب است كه اگر مي تواند مهر را بلند كند و به پيشاني بگذارد و اگر با سر يايا چشمها هم نمي تواند اشاره كند بايد در قلب نيت سجده نمايد و بنا بر احتياط واجب با دست و مانند آن براي سجده اشاره نمايد.

(مسئله1079) اگر پيشاني بي اختيار از جاي سجده بلند شود, چنانچه ممكن باشد بايد نگذارد دوباره بجاي سجده برسد، و اين يك سجده حساب مي شود, چه ذكر سجده را گفته باشد يا نه؛ و اگر نتواند سر را نگهدارد و بي اختيار دوباره بجاي سجده برسد, روي هم يك سجده حساب مي شود، و اگر ذكر نگفته باشد بايد بگويد و بنا بر احتياط واجب نماز را اعاده نمايد.

(مسئله1080) جايي كه انسان بايد تقيه كند مي تواند بر فرش و مانند آن سجده نمايد, و لازم نيست براي نماز بجاي ديگر برود، ولي اگر بتواند بر حصير يا چيزي كه سجده بر آن صحيح مي باشد, طوري سجده كند كه به زحمت نيفتد، نبايد بر فرش و مانند آن سجده نمايد.

(مسئله1081) اگر روي تشك پر و مانند آن سجده كند, در صورتيكه بدن روي آن آرام نگيرد باطل است.

(مسئله1082) اگر انسان ناچار شود كه در زمين گل نماز بخواند, چنانچه آلوده شدن بدن و لباس براي او مشقت ندارد, بايد سجده و تشهد را بطور معمول بجا آورد و اگر مشقت دارد, در حالي كه ايستاده, براي سجده با سر اشاره كند و تشهد را ايستاده بخواند و نمازش صحيح است.

(مسئله1083) در ركعت اول و ركعت سومي كه تشهد ندارد, مثل ركعت سوم نماز ظهر و عصر و عشا، احتياط واجب اين است كه بعد از سجده دوم قدري بي حركت بنشيند و بعد برخيزد.