نماز جماعت


مسأله - مستحب است نمازهاي واجب خصوصاً نمازهاي يوميه را به جماعت بخوانند و در نماز صبح و مغرب و عشا، خصوصاً براي همسايه مسجد و كسي كه صداي اذان مسجد را مي شنود بيشتر سفارش شده است.
مسأله - در روايتي وارد شده است كه اگر يك نفر به امام جماعت اقتدا كند هر ركعت از نماز آنان ثواب صد و پنجاه نماز دارد، و اگر دو نفر اقتدا كنند هر ركعتي ثواب ششصد نماز دارد، و هر چه بيشتر شوند ثواب نمازشان بيشتر مي شود تا به ده نفر برسند، و تعداد آنان كه از ده نفر گذشت اگر تمام آسمانها كاغذ و درياها مركب و درختها قلم و جن و انس و ملائكه نويسنده شوند، نمي توانند ثواب يك ركعت آن را بنويسند.
مسأله - حاضر نشدن به نماز جماعت از روي بي اعتنايي جايز نيست و سزاوار نيست انسان بدون عذر نماز جماعت را ترك كند.
مسأله - مستحب است انسان صبر كند كه نماز را به جماعت بخواند و نماز جماعت از نماز اوّل وقت كه فرادي خوانده شود بهتر است، و نيز نماز جماعتي را كه مختصربخوانند از نماز فرادي كه آن را طول بدهندبهتر مي باشد.
مسأله - مستحب است كسي كه نمازش را فرادي خوانده دوباره به جماعت بخواند، خواه امام شود يا مأموم، و اگر بعد بفهمد كه نماز اوّلش باطل بوده نماز دوّم او كافي است.
مسأله - اگر امام يا مأموم بخواهد نمازي را كه به جماعت خوانده دوباره به جماعت بخواند، در صورتي كه جماعت دوّم غير از اوّل باشد اشكال ندارد، و لازم نيست همه اشخاص جماعت دوّم غير از جماعت اوّل باشند. بنابراين يك امام جماعت مي تواند در دو مسجد نماز جماعت بخواند.
مسأله - كسي كه در نماز وسواس دارد و فقط در صورتي كه نماز را با جماعت بخواند از وسواس راحت مي شود، بايد نماز را با جماعت بخواند.
مسأله - هيچ نماز مستحبّي را نمي شود با جماعت خواند مگر نماز استسقاء و نماز جمعه و نماز عيد فطر و قربان.
مسأله - موقعي كه امام جماعت نماز يوميّه مي خواند، هر كدام از نمازهاي يوميه را مي شود به او اقتدا كرد، و نيز اگر نماز يوميه اش را احتياطاً دوباره مي خواند - هر چند اين احتياط مستحبّي باشد - مأموم مي تواند به او اقتدا كند گرچه نماز او نيز احتياطي باشد.
مسأله - اگر امام جماعت قضاي نماز يوميه خود يا كس ديگر را مي خواند گرچه براي آن پول گرفته باشد مي شود به او اقتدا كرد و لازم نيست بداند كه از آن كس كه براي او قضا مي خواند نماز فوت شده يا نه.
مسأله - امام و مأمومين بايد متّصل به يكديگر باشند و لازم نيست اتّصال از جلو باشد بلكه اگر از طرف راست يا چپ به امام يا مأموم ديگر متّصل باشد نمازش صحيح است، پس كسي كه پشت ستون ايستاده است اگر از طرفي به امام يا مأموم ديگر متّصل باشد نمازش صحيح است هرچند امام يا مأموم ديگر را نبيند و همچنين اگر صفهاي جماعت تا درب مسجد برسد نماز كساني كه دو طرف درب ايستاده اند و صف جلو را نمي بينند اشكال ندارد.
مسأله - جاي ايستادن امام بايد از جاي مأموم بلندتر نباشد ولي اگر مكان امام مقدار كمي (تقريباً چهار انگشت بسته) بلندتر باشد اشكال ندارد و نيز اگر زمين سراشيب باشد و امام در طرفي كه بلندتر است بايستد در صورتي كه سراشيبي آن زياد نباشد مانعي ندارد.
مسأله - اگر جاي مأموم بلندتر از جاي امام باشد در صورتي كه بلندي به مقدار متعارف باشد مثل اينكه امام در صحن مسجد و مأموم در پشت بام بايستد اشكال ندارد.
مسأله - به واسطه بچه اي كه نماز او صحيح است مأمومين مي توانند به يكديگر متّصل شوند.
مسأله - بعد از تكبير امام اگر صف جلو آماده نماز، و تكبير گفتن آنان نزديك باشد كسي كه در صف بعد ايستاده، مي تواند تكبير بگويد ولي احتياط مستحب آن است كه صبر كند تا تكبير صف جلو تمام شود.
مسأله - اگر بداند نماز افرادي كه او به واسطه آنها اتّصال دارد باطل است نمي تواند اقتدا كند، ولي اگر شك داشته باشد مي تواند اقتدا نمايد.
مسأله - هرگاه بداند نماز امام باطل است مثلاً بداند امام وضو ندارد، گرچه خود امام ملتفت نباشد، نمي تواند به او اقتدا كند ولي اگر اختلاف فتوا با يكديگر داشته باشند گرچه از نظر او نماز امام باطل باشد مي تواند اقتدا كند.
مسأله - اگر مأموم بعد از نماز بفهمد كه امام عادل نبوده يا به جهتي نمازش باطل بوده، مثلاً بي وضو نماز خوانده، نمازش صحيح است.
مسأله - اگر در بين نماز شك كند كه اقتدا كرده يا نه، اگر بنايش بر جماعت خواندن بوده و احتمال دهد كه از روي فراموشي نيّت جماعت نكرده است نماز را به نيّت جماعت تمام كند.
مسأله - انسان در بين نماز جماعت مي تواند نيّت فرادي كند، خواه از اوّل نيّت داشته باشد يا نه و يا عذري برايش پيش بيايد يا نه.
مسأله - اگر مأموم بعد از حمد و سوره امام نيّت فرادي كند لازم نيست حمد و سوره را بخواند، ولي اگر پيش از تمام شدن حمد و سوره نيّت فرادي نمايد، بايد مقداري را كه امام نخوانده بخواند.
مسأله - اگر در بين نماز جماعت نيّت فرادي نمايد نمي تواند دوباره نيّت جماعت كند ولي اگر مردّد شود كه نيّت فرادي كند يا نه، و بعد تصميم بگيرد نماز را با جماعت تمام كند، اشكال ندارد.
مسأله - اگر شك كند كه نيّت فرادي كرده يا نه، بنا بگذارد كه نيّت فرادي نكرده است.
مسأله - اگر موقعي كه امام در ركوع است اقتدا كند و به ركوع امام برسد، گرچه ذكر امام تمام شده باشد نمازش به طور جماعت صحيح است و يك ركعت حساب مي شود، امّا اگر به مقدار ركوع خم شود و به ركوع امام نرسد يا شك كند كه به ركوع امام رسيده يا نه، نمازش به طور فرادي صحيح مي باشد و يك ركعت حساب مي شود ولي مي تواند آن را بشكند و در ركعت بعد اقتدا كند.
مسأله - اگر موقعي كه امام در ركوع است اقتدا كند و پيش از آنكه به ركوع رود امام سر از ركوع بردارد، بايد نماز را فرادي تمام كند ولي مي تواند نماز را بشكند و در ركعت بعد اقتدا كند.
مسأله - اگر اوّل نماز يا بين حمد و سوره اقتدا كند و پيش از آنكه به ركوع رود، امام سر از ركوع بردارد نماز او به طور جماعت صحيح است و بايد ركوع كند و خود را به امام برساند.
مسأله - اگر موقعي برسد كه امام مشغول خواندن تشهّد آخر نماز است چنانچه بخواهد به ثواب جماعت برسد، بايد بعد از نيّت و گفتن تكبيرة الاحرام بنشيند و تشهّد را با امام بخواند ولي سلام را نگويد و صبر كند تا امام سلام نماز را بدهد، بعد بايستد و بدون آنكه دوباره تكبير بگويد، حمد و سوره را بخواند و آن را ركعت اوّل نماز خود حساب كند.
مسأله - مأموم نبايد جلوتر از امام بايستد بلكه بايد مساوي يا قدري عقب تر از امام بايستد، و چنانچه قد او بلندتر از امام باشد به طوري كه در ركوع و سجودش جلوتر از امام قرار مي گيرد اشكال ندارد.
مسأله - در نماز جماعت بايد بين مأموم و امام پرده و شيشه و مانند آنها فاصله نباشد و همچنين است بين انسان و مأموم ديگري كه انسان به واسطه او به امام متّصل شده است، ولي اگر امام مرد و مأموم زن باشد چنانچه بين آن زن و امام يا بين آن زن و مأموم ديگري كه مرد است و زن به واسطه او به امام متّصل شده است پرده و مانند آن باشد اشكال ندارد.
مسأله - اگر بعد از شروع به نماز، بين مأموم و امام يا بين مأموم و كسي كه مأموم به واسطه او متّصل به امام است، پرده يا چيز ديگري فاصله شود، نمازش فرادي مي شود و صحيح است.
مسأله - اگر بين مأموم و امام و يا كسي كه مأموم به واسطه او به امام متّصل است يك قدم بزرگ (تقريباً يك متر و نيم) فاصله باشد اشكال ندارد و اگر سهواً يا جهلاً فاصله بيشتر شود نمازش به طور فرادي صحيح است. (در اتّصال از جلو، فاصله را بايد از جاي سجده مأموم تا جاي ايستادن امام و يا كسي كه مأموم به واسطه او به امام متّصل است حساب كرد).
مسأله - اگر نماز همه كساني كه در صف جلو هستند تمام شود نماز صف بعد فرادي مي شود و صحيح است.
مسأله - اگر در ركعت دوّم اقتدا كند در قنوت و تشهّد از امام متابعت مي كند و بهتر است موقعي كه امام تشهّد را مي خواند نيم خيز بنشيند و تشهّد را نيز بخواند و بعد از تشهّد با امام برخيزد و حمد و سوره را بخواند و اگر براي سوره وقت ندارد حمد را تمام كند و در ركوع يا سجده خود را به امام برساند.
مسأله - اگر موقعي كه امام در ركعت دوّم نماز چهار ركعتي است اقتدا كند، بايد در ركعت دوّم نمازش كه ركعت سوّم امام است بعد از دو سجده بنشيند و تشهّد را بخواند و برخيزد، و چنانچه براي گفتن سه مرتبه تسبيحات وقت ندارد، يك مرتبه بگويد و در ركوع يا سجده خود را به امام برساند.
مسأله - اگر امام در ركعت سوّم يا چهارم باشد و مأموم بداند كه اگر اقتدا كند و حمد را بخواند به ركوع امام نمي رسد مي تواند صبر كند تا امام به ركوع رود بعد اقتدا نمايد، و مي تواند هم اقتدا كند و حمد را بخواند و در ركوع يا سجده خود را به امام برساند.
مسأله - اگر در ركعت سوّم يا چهارم امام اقتدا كند، بايد حمد و سوره را بخواند و اگر براي سوره وقت ندارد، بايد حمد را تمام كند و در ركوع يا سجده خود را به امام برساند.
مسأله - كسي كه مي داند اگر سوره را بخواند در ركوع به امام نمي رسد، سوره را نخواند ولي اگر خواند نمازش صحيح است.
مسأله - اگر امام ايستاده باشد و مأموم نداند كه در كدام ركعت است، نمي تواند اقتدا كند.
مسأله - اگر به خيال اين كه امام در ركعت اوّل يا دوّم است حمد و سوره نخواند و بعد از ركوع بفهمد كه در ركعت سوّم يا چهارم بوده نمازش صحيح است، ولي اگر پيش از ركوع بفهمد بايد حمد و سوره را بخواند، و اگر وقت ندارد، فقط حمد را بخواند و در ركوع يا سجده خود را به امام برساند.
مسأله - اگر به خيال اين كه امام در ركعت سوّم يا چهارم است حمد و سوره بخواند و پيش از ركوع يا بعد از آن بفهمد كه در ركعت اوّل يا دوّم بوده، نمازش صحيح است.
مسأله - اگر موقعي كه مشغول نماز واجب يا مستحب است جماعت برپا شود، چنانچه اطمينان ندارد كه اگر نماز را تمام كند به جماعت برسد، مستحب است نماز را رها كند و مشغول نماز جماعت شود.
مسأله - اگر نماز امام تمام شود و مأموم مشغول تشهّد يا سلام باشد، لازم نيست نيّت فرادي كند.
مسأله - كسي كه يك ركعت از امام عقب مانده وقتي امام تشهّد ركعت آخر را مي خواند مي تواند برخيزد و نماز را تمام كند و مستحب است نيم خيز بنشيند تا امام سلام نماز را بگويد و بعد برخيزد.
مسأله - امام جماعت بايد بالغ و عاقل و شيعه دوازده امامي و عادل و حلال زاده باشد و نماز را به طور صحيح بخواند و امامت زن براي زنها و بچّه مميّز براي بچّه مميّز اشكال ندارد.
مسأله - عادل كسي است كه داراي ملكه عدالت و خداترسي باطني است كه او را از گناهان باز مي دارد و نشانه آن اين است كه اگر از كساني كه با او معاشرت دارند حال او را بپرسند تقواي او را تصديق نمايند.
مسأله - امامي را كه عادل مي دانسته، اگر شك كند به عدالت خود باقي است يا نه، مي تواند به او اقتدا نمايد.
مسأله - كسي كه ايستاده نماز مي خواند، نمي تواند به كسي كه نشسته يا خوابيده نماز مي خواند اقتدا كند، و كسي كه نشسته نماز مي خواند نمي تواند به كسي كه خوابيده نماز مي خواند اقتدا نمايد، ولي كسي كه نشسته نماز مي خواند مي تواند به كسي كه نشسته نماز مي خواند اقتدا كند و نيز كسي كه خوابيده است مي تواند به كسي كه نشسته و يا خوابيده نماز مي خواند اقتدا نمايد.
مسأله - به كسي كه نقص عضو دارد و نمي تواند سجده يا ركوع يا تشهّد را خوب انجام دهد و همچنين كسي كه عذر دارد مثلاً با لباس نجس يا تيمّم نماز مي خواند يا مرضي دارد كه نمي تواند از بيرون آمدن بول يا غائط خودداري كند مي شود اقتدا كرد و نيز زني كه مستحاضه نيست مي تواند به زن مستحاضه اقتدا كند.
مسأله - بهتر است كسي كه مرض خوره يا پيسي دارد و يا حدّ شرعي بر او جاري شده است و صحرانشين براي خانه نشين امام جماعت نشود.
مسأله - امام لازم نيست نيّت جماعت كند ولي مأموم بايد نيّت جماعت كند امّا دانستن اسم امام جماعت لازم نيست، مثلاً اگر نيّت كند اقتدا مي كنم به امام حاضر كفايت مي كند.
مسأله - مأموم بايد غير از حمد و سوره همه چيز نماز را خودش بخواند، ولي اگر ركعت اوّل يا دوّم او ركعت سوّم يا چهارم امام باشد، بايد حمد و سوره رابخواند.
مسأله - اگر مأموم در ركعت اوّل و دوّم نماز صبح و مغرب و عشا صداي حمد و سوره امام را بشنود، گرچه كلمات را تشخيص ندهد، نبايد حمد و سوره را بخواند، و اگر صداي امام را نشنود مستحب است حمد و سوره را بخواند ولي بايد آهسته بخواند و چنانچه سهواً بلند بخواند اشكال ندارد.
مسأله - اگر مأموم بعضي از كلمات حمد و سوره امام را بشنود، نبايد حمد و سوره را بخواند.
مسأله - اگر مأموم سهواً حمد و سوره بخواند، يا خيال كند صدايي را كه مي شنود صداي امام نيست و حمد و سوره بخواند و بعد بفهمد صداي امام بوده، نمازش صحيح است.
مسأله - مأموم نبايد در ركعت اوّل و دوّم نماز ظهر و عصر حمد و سوره بخواند و مستحب است به جاي آن ذكر بگويد.
مسأله - اگر مأموم غير از تكبيرة الاحرام چيزهاي ديگر نماز حتّي سلام را پيش از امام بگويد اشكال ندارد، ولي اگر آنها را بشنودمستحب است پيش از امام نگويد.
مسأله - مأموم بايد غير از آنچه در نماز خوانده مي شود كارهاي ديگر آن مانند ركوع و سجود را با امام يا كمي بعد از امام بجا آورد و اگر عمداً پيش از امام يا مدّتي بعد از امام انجام دهد معصيت كرده ولي نمازش صحيح است.
مسأله - اگر سهواً پيش از امام سر از ركوع يا سجده بردارد، چنانچه امام در ركوع يا سجده باشد بايد به ركوع يا سجده برگردد و با امام سر بردارد و در اين صورت زياد شدن ركن نماز را باطل نمي كند، و نيز اگر به ركوع يا سجده برگردد و پيش از آنكه به ركوع يا سجده برسد امام سر بردارد نمازش صحيح است.
مسأله - اگر سر از ركوع يا سجده بردارد و عمداً به ركوع يا سجده برنگردد نمازش صحيح است گرچه معصيت كرده است.
مسأله - اگر سهواً پيش از امام به ركوع يا سجده رود بايد برگردد و با امام به ركوع يا سجده رود و اگر برنگردد و صبر كند تا امام به او برسد نمازش صحيح است گرچه معصيت كرده است.
مسأله - اگر امام در ركعتي كه قنوت ندارد اشتباهاً قنوت بخواند، يا در ركعتي كه تشهّد ندارد اشتباهاً مشغول خواندن تشهّد شود مأموم نبايد قنوت و تشهّد را بخواند ولي پيش از امام نمي تواند به ركوع رود يا بايستد، بلكه بايد صبر كند تا قنوت و تشهّد امام تمام شود و بقيه نماز را با او بخواند.
مسأله - اگر مأموم يك مرد باشد مستحب است طرف راست امام بايستد، و اگر زن باشد مستحب است در طرف راست امام طوري بايستد كه جاي سجده اش مساوي زانو يا قدم امام باشد، و اگر يك مرد و يك زن يا يك مرد و چند زن باشند مستحب است مرد طرف راست امام و باقي پشت سر امام بايستند، و اگر چند مرد و چند زن باشند مستحب است مردها عقب امام و زنها پشت مردها بايستند.
مسأله - مستحب است امام در وسط صف بايستد و اهل علم و كمال و تقوي در صف اوّل بايستند.
مسأله - مستحب است صفهاي جماعت منظّم باشد و بين كساني كه در يك صف ايستاده اند فاصله نباشد و شانه آنان در رديف يكديگر باشد.
مسأله - مستحب است بعد از گفتن قَدْ قامَتِ الصَّلاةُ مأمومين برخيزند.
مسأله - مستحب است امام جماعت حال مأمومي را كه از ديگران ضعيف تر است رعايت كند و عجله نكند تا افراد ضعيف به او برسند و نيز مستحب است قنوت و ركوع و سجود را طول ندهد، مگر بداند همه كساني كه به او اقتدا كرده اندمايلند.
مسأله - مستحب است امام جماعت در حمد و سوره و ذكرهايي كه بلند مي خواند صداي خود را به قدري بلند كند كه ديگران بشنوند، ولي بايد بيش از اندازه صدا را بلند نكند.
مسأله - اگر امام در ركوع بفهمد كسي تازه رسيده و مي خواهد اقتدا كند مستحب است ركوع را دو برابر هميشه طول بدهد و بعد برخيزد، گرچه بفهمد كس ديگري هم براي اقتدا وارد شده است.
مسأله - اگر در صفهاي جماعت جا باشد مكروه است انسان تنها بايستد.
مسأله - مكروه است مأموم ذكرهاي نماز را طوري بگويد كه امام يا ديگران بشنوند.