احكام نماز جمعه
مسأله 1581 ـ كسي كه نماز جمعه را به امامي اقتدا كرده مي تواند نماز عصر را نيز به همان امام اقتدا كند ولي اگر بخواهد احتياطاً نماز ظهر را هم بخواند راه آن اين است كه پس از پايان نماز جماعت مجدداً نماز ظهر و عصر را به طور فرادي بجا آورد مگر اينكه امام هم بعد از خواندن نماز جمعه احتياطاً نماز ظهر را بجا آورده باشد كه در اين صورت اگر مأموم نيز همين طور عمل كرده لازم نيست نماز عصر را تكرار كند.
مسأله 1582 ـ اگر امام و مأموم بخواهند پس از نماز جمعه، نماز ظهر را احتياطاً بجا آوردند مي توانند آنرا به جماعت برگزار كنند ولي مأمومي كه در نماز جمعه شركت نكرده نمي تواند به اين نماز اقتدا كند و اگر به اين نماز اقتدا كند از نماز ظهر او مجزي نيست و بايد آن را اعاده نمايد.
مسأله 1583 ـ اگر مأمومي كه ركوع ركعت اول امام جمعه را درك كرده به علت كثرت جمعيت يا غير آن نتواند در سجده ها با امام همراهي كند در اين صورت اگر بتواند (پس از قيام امام براي ركعت دوم) سجده ها را خود بجا آورده و قبل از ركوع يا در حين آن به امام ملحق شود، نمازش صحيح است. و الا بايد به حال خود باقي بماند
[257]
تا امام به سجده هاي ركعت دوم برسد آنگاه دو سجده را به نيت سجده هاي ركعت اول نماز خود همراه امام بجا آورد و سپس ركعت دوم را فرادي بخواند و نمازش صحيح است. ولي اگر آنها را به نيت سجده هاي ركعت دوم و يا به نيت متابعت امام انجام دهد احتياط واجب آن است كه از آن دو سجده صرف نظر كرده و دو سجده ديگر به نيت سجده هاي ركعت اول بجا آورد و سپس به ركعت دوم بپردازد و پس از اتمام نماز، نماز ظهر را هم بجا آورد.
مسأله 1584 ـ اگر مأموم به قصد اتصال به نماز، در ركوع ركعت دوم تكبير بگويد و به ركوع برود ولي شك كند كه ركوع امام را درك كرده يا نه، نماز جمعه او محقق نمي شود و احتياط واجب آن است كه آن نماز را به نيت نماز ظهر به پايان برساند و سپس نماز ظهر را اعاده كند.
مسأله 1585 ـ اگر مأمومين پس از اتمام خطبه ها و شروع نماز امام، از اقتدا به او خودداري كنند و امام را تنها بگذارند نماز جمعه منعقد نشده و باطل است و امام مي تواند آن نماز را رها نموده و به نماز ظهر بپردازد، ولي احتياط مستحب آن است كه نيت خود را به ظهر برگرداند و پس از اتمام آن مجدداً نماز ظهر را بخواند و احتياط بيشتر در آنست كه نماز را به همان نيت نماز جمعه تمام كند و سپس نماز ظهر را بجا آورد.
مسأله 1586 ـ اگر نماز جمعه با عدد كامل (حداقل 4 نفر به اضافه امام) منعقد شود ـ ولو اينكه فقط تكبير آنرا گفته باشند ـ و سپس متفرق شوند، نماز باطل مي شود چه همه مأمومين يا بعضي از آنها متفرق شوند و امام باقي بماند و چه برعكس، چه يك ركعت كامل نماز را خوانده باشند و چه كمتر ولي احتياط مستحب آن است كه افراد باقيمانده نماز جمعه را تمام كنند سپس نماز ظهر را بجا آوردند اما اگر بعضي از آنها در اواخر ركعت دوم بلكه بعد از ركوع ركعت دوم متفرق شوند نماز جمعه صحيح است و احتياط مستحب آن است كه پس از آن نماز ظهر را بجا آورند.
مسأله 1587 ـ اگر عدد مأمومين بيش از حد لازم (4 نفر) براي نماز جمعه باشد پراكندگي عده اي از آنها مطلقاً ضرر ندارد، به شرط آنكه افراد باقيمانده از (4 نفر) كمتر نباشد.
مسأله 1588 ـ اگر پنج نفر (يا بيشتر) براي نماز جمعه مهيا شوند ولي در اثناء خطبه ها يا بعد از آنها و قبل از اقامه نماز متفرق شوند و برنگردند به طوري كه كمتر از
[258]
5 نفر باقي مانده باشند وظيفه افراد باقي مانده، نماز ظهر است.
مسأله 1589 ـ در صورتي كه قبل از انجام مسمّاي واجب در خطبه (يعني حداقلي از واجبات خطبه ها كه بتوان آنها را خطبه ناميد) عده اي از مأمومين متفرق شوند و كمتر از 4 نفر بمانند و پس از مدت كوتاهي برگردند (به طوري كه عدد لازم ـ 5 نفر ـ كامل شود) اگر امام در اين فاصله سكوت كرده باشد، پس از مراجعت مأمومين بايد از نقطه اي كه خطبه را قطع نموده ادامه دهد ولي اگر (با وجود تقليل مأمومين از حد نصاب لازم) خطبه را ادامه داده و جريان امر به صورتي بوده كه افراد پراكنده صداي او را نشنيده اند بايد پس از مراجعت آنها و تكميل عدد لازم آن قسمت را كه در غياب آنها خوانده اعاده كند و اگر زمان بازگشت مأمومين طولاني باشد به طوري كه عرفاً به يكپارچگي خطبه لطمه بزند بايد امام خطبه را اعاده كند. چنانچه اگر با ورود مأمومين جديد هم عدد لازم ـ 5 نفر ـ كامل بشود اعاده خطبه ضروري است.
مسأله 1590 ـ اگر مأمومين بعد از خطبه يا در اثناي آن متفرق شوند (به طوري كه كمتر از 5 نفر باقي بمانند) و سپس برگردند تا عدد لازم كامل شود در صورتي كه مسماي خطبه محقق شده باشد اعاده خطبه واجب نيست، گر چه مدت تفرق طولاني باشد. و در صورتي كه مسماي خطبه محقق نشده باشد، اگر علت تفرق، انصراف مأمومين از نماز جمعه بوده احتياط واجب آن است كه پس از بازگشت آنها، امام، خطبه ها را از نو بخواند (ولو اينكه مدت تفرق كم باشد) و اگر علت تفرق و پراكندگي امري نظير باران و غيره بوده در اين صورت اگر مدت آن به قدري طولاني شود كه عرفاً به يكپارچگي خطبه لطمه بزند واجب است خطبه ها را از نو بخواند و الا خطبه قبلي را ادامه دهد و صحيح است.
مسأله 1591 ـ اگر در جايي نماز جمعه برگزار شد نبايد در فاصله اي كمتر از يك فرسخي آن نماز جمعه ديگري منعقد شود. پس اگر با فاصله يك فرسخ دو نماز جمعه اقامه شود هر دو صحيح است. لازم به تذكر است كه ميزان در مسافت، محل نماز جمعه است نه شهري كه نماز جمعه در ان تشكيل شده است بنابراين در شهرهاي بزرگي كه طول آن چند فرسخ است مي توان چند نماز جمعه تشكيل داد.
مسأله 1592 ـ احتياط مستحب آن است كه قبل از اقامه نماز جمعه مطمئن شوند كه در كمتر از حد مقرر نماز جمعه ديگري قبل از آنها و يا مقارن آنها برگزار نشده و نمي شود.
[259]
مسأله 1593 ـ اگر دو نماز جمعه در يك زمان و با فاصله كمتر از حد معين (يك فرسخ) تشكيل شود هر دو باطل است. ولي اگر يكي از آنها قبلاً شروع شده ولو فقط تكبيرة الاحرام را گفته باشد ديگري باطل است، چه نمازگزاران بدانند كه قبل از آنها يا بعد از آنها نماز جمعه ديگري در فاصله كمتر برقرار شده و يا مي شود و چه ندانند. و ميزان در صحت، تقدم در نماز است نه در خطبه ها. بنابراين اگر يكي از دو نماز جمعه در خطبه ها مقدم بوده امانماز دوم در شروع نماز تقدم داشته نماز دوم صحيح و اولي باطل خواهد بود.
مسأله 1594 ـ اگر يقين دارند كه در فاصله كمتر از حد لازم (يك فرسخ) نماز جمعه اي بر پا شده ولي شك دارند كه آن نماز قبلاً برگزار شده يا نه، و يا شك دارند كه ان نماز مقارن با آنها برگزار مي شود يا نه، در هر دو صورت مي توانند خود نماز جمعه اي تشكيل دهند. و همچنين است در صورتي كه نسبت به اصل انعقاد نماز جمعه ديگر اطمينان نداشته باشند.
مسأله 1595 ـ اگر پس از پايان نماز جمعه متوجه شوند كه نماز جمعه ديگري در كمتر از حد مقرر تشكيل شده و هر يك از دو گروه احتمال دهد قبل از ديگري به اقامه جمعه پرداخته، بر هيچ يك اعاده جمعه و نيز نماز ظهر واجب نيست. گر چه قول به وجوب اعاده مطابق احتياط است ولي اگر گروه سومي خواسته باشند در همان محدوده اقامه جمعه ديگري بنمايند، بايد يقين داشته باشند كه آن دو نماز جمعه باطل است و اگر احتمال صحت يكي از آن دو را بدهند نمي توانند اقامه جمعه ديگري بنمايند.
مسأله 1596 ـ در زمان غيبت ولي عصر (عج) كه نماز جمعه واجب تعييني نيست خريد و فروش و ساير معاملات پس از اذان جمعه حرام نيست.