كيفيت نماز جمعه
مسأله 1563 ـ نماز جمعه دو ركعت است و كيفيت آن مانند نماز صبح است. و مستحب است كه حمد و سوره با صداي بلند خوانده شود و در ركعت اول بعد از حمد، سوره جمعه و در ركعت دوم، سوره منافقين را قرائت نمايند.
مسأله 1564 ـ نماز جمعه داراي دو قنوت است، قنوت اول قبل از ركوع ركعت اول و قنوت دوم پس از ركوع ركعت دوم است.
مسأله 1565 ـ نماز جمعه داراي دو خطبه است كه مانند اصل نماز، واجب بوده و بايد توسط امام جمعه ايراد شود و بدون اين دو خطبه نماز جمعه محقق نمي شود.
مسأله 1566 ـ واجب است دو خطبه را قبل از نماز جمعه بخواند و اگر اول نماز جمعه را بجا آورد باطل است، و در صورتي كه وقت باقي است بايد پس از ايراد خطبه ها مجدداً نماز جمعه را بخواند ولي اگر نسبت به حكم مسأله جاهل بوده يا اشتباه كرده، اعاده خطبه ها لازم نيست بلكه اعاده نماز هم لازم نيست.
مسأله 1567 ـ جائز است دو خطبه نماز جمعه قبل از ظهر شرعي ايراد شود به طوري كه پايان خطبه ها با ظهر شرعي مصادف باشد، ولي احتياط مستحب آن است كه آنها را در وقت ظهر بخواند.
مسأله 1568 ـ در خطبه اول واجب است حمد الهي، گر چه به هر لفظي كه حمد الهي محسوب شود جائز است، ولي احتياط مستحب آن است كه به لفظ جلاله (الله) باشد و احتياط واجب آن است كه پس از آن به ثناي الهي بپردازد و سپس به پيغمبر اسلام درود فرستد، و واجب است مردم را به تقوي سفارش كند و يك سوره كوچك از قرآن را بخواند. و در خطبه دوم نيز حمد و ثناي الهي (به صورتي كه ذكر شد) و درود بر پيغمبر اسلام واجب است. و احتياط واجب آن است كه در اين خطبه
[254]
نيز به تقوي سفارش كند و سوره كوچكي از قرآن تلاوت نمايد. و احتياط مستحب و مؤكد آن است كه در خطبه دوم پس از درود بر پيغمبر (ص) به ائمه معصومين (ع) نيز درود فرستد و براي مؤمنين استغفار كند. و بهتر است از خطبه هاي منسوب به امير المؤمنين (ع) يا آنچه از ائمه معصومين (ع) وارد شده انتخاب كند.
مسأله 1569 ـ شايسته است امامِ خطيب، بليغ باشد و به تناسب اوضاع و احوال سخن گويد و عبارات فصيح و روان به كار برد، به حوادثي كه در سراسر عالم بر مسلمين مي گذرد به خصوص حوادث منطقه خود، آشنا باشد. مصالح اسلام و مسلمين را تشخيص دهد. چنان شجاع باشد كه در راه خدا از ملامت و نكوهش احدي بيم به خود راه ندهد، در اظهار حق و ابطال باطل بر حسب شرائط زمان و مكان صراحت داشته باشد، اموري از قبيل مواظبت در اوقات نماز و عمل به روش صلحا و اولياء خدا را كه موجب تأثير كلام او در مردم است رعايت كند، كارهاي او با مواعظ و وعد و وعيدهايش تطبيق نمايد، از آنچه كه موجب سبكي او و كلامش مي شود حتي از قبيل پرگوئي، شوخي و بيهوده گوئي بپرهيزد و همه اين امور را تنها براي خداوند رعايت كند و هدفش اعراض از دنياپرستي و رياست طلبي باشد كه سرسلسله همه گناهان است تا كلامش در جان مردم مؤثر افتد.
مسأله 1570 ـ شايسته است امامِ خطيب در خطبه نماز جمعه مصالح دين و دنياي مسلمين را تذكر دهد و مردم را در جريان مسائل زيان بار و سودمند كشورهاي اسلامي و غير اسلامي قرار دهد و نيازهاي مسلمين را در امر معاد و معاش تذكر دهد و از امور سياسي واقتصادي آنچه را كه در استقلال و كيان مسلمين نقش مهمي دارد گوشزد كند و كيفيت صحيح روابط آنان را با ساير ملل بيان نمايد و مردم را از دخالتهاي دول ستمگر و استعمارگر در امور سياسي و اقتصادي مسلمين كه منجر به استعمار و استثمار آنها مي شود بر حذر دارد.
خلاصه، نماز جمعه و دو خطبه آن نظير حج و مراكز تجمع آن و نمازهاي عيد فطر و قربان و غيره ازسنگرهاي بزرگي است كه متأسفانه كثيري از مسلمانان از وظائف مهم سياسي خود در آن غافل مانده اند، چنانچه از ساير پايگاه هاي عظيم سياست اسلامي هم غافلند. اسلام دين سياست آنهم در همه شئون آن است و كسي كه در احكام قضائي، سياسي، اجتماعي و اقتصادي اسلام اندكي تأمل كند متوجه اين معني مي شود. هر كس گمان كند دين از سياست جدا است جاهلي است كه نه اسلام
[255]
را مي شناسد و نه سياست را مي داند.
مسأله 1571 ـ مستحب است امامِ خطيب در زمستان و تابستان عمامه داشته و ردائي از برد يماني يا (عدني) بپوشد و خود را بيارايد، تميزترين لباسهاي خود را بپوشد و بوي خوش به كار برد به طوري كه با وقار و سكينه باشد، و قبل از خطابه هنگامي كه مؤذن اذان مي گويد او بر منبر قرار گرفته باشد تا اذان به پايان رسد و خطبه را آغاز كند، و هنگام صعود بر منبر خطابه روبروي مردم بايستد و سلام كند و مردم نيز با چهره هاي خود از او استقبال كنند و به چيزي از قبيل كمان و شمشير (اسلحه) و عصا تكيه كند، و مردم نيز خود را روبروي او قرار دهند.
مسأله 1572 ـ واجب است امام جمعه شخصاً و در حال ايستاده به ايراد خطبه بپردازد. و اگر نتواند خطبه ها را در حال ايستاده بخواند، بايد ديگري به ايراد خطبه بپردازد و امامت نماز را هم به عهده گيرد. و اگر هيچكس براي ايراد خطبه ها در حال ايستاده پيدا نشود. نماز جمعه ساقط و نماز ظهر واجب است.
مسأله 1573 ـ جائز نيست امام جمعه خطبه ها و به خصوص موعظه و توصيه به تقوي را به آهستگي ادا كند و احتياط واجب آن است كه با صداي بلند به ايراد خطبه بپردازد به طوري كه حداقل عدد لازم (4 نفر) صداي او را بشنوند، بلك احتياط مستحب آن است كه در هنگام موعظه و سفارش به تقوي صداي خود را چنان بلند نمايد كه همه حاضرين مواعظ او را بشنوند، و در مجامع بزرگ به توسط بلند گوها به خطبه بپردازد تا تشويق و تحذير و مسائل مهمه را به گوش همگان برساند.
مسأله 1574 ـ احتياط مستحب آن است كه امام در حال خطبه سخني غير مربوط به خطبه ها نگويد البته در فاصله بين خطبه ها و نماز، سخن گفتن بلامانع است.
مسأله 1575 ـ واجب است امام پس از خطبه اول مقدار كمي بنشيند و سپس به خطبه دوم بپردازد.
مسأله 1576 ـ احتياط مستحب آن است كه امام و مستمعين در حال خطبه، واجد طهارت كامل (كه براي نماز معتبر است) باشند.
مسأله 1577 ـ احتياط مستحب آن است كه مأمومين در حال خطبه روبروي امام بوده و بيش از مقداري كه در نماز مي توانند خود را از قبله منحرف كنند رو برنگردانند.
[256]
مسأله 1578 ـ واجب است مأمومين به خطبه هاي امام گوش فرا دهند، و احتياط مستحب آن است كه ساكت باشند و از حرف زدن بپرهيزند كه صحبت كردن در وقت خطبه ها مكروه است بلكه اگر سخن گفتن مأمومين موجب نشنيدن خطبه و از بين رفتن فايده آن باشد، سكوت لازم است.
مسأله 1579 ـ احتياط واجب آن است كه امام جمعه در خطبه حمد الهي و درود بر پيغمبر و ائمه عليهم السلام را به زبان عربي ايراد نمايد، گر چه او و مستمعين او عرب نباشند اما مي تواند در مقام وعظ و توصيه به تقوي به زبان ديگري تكلم نمايد. و احتياط مستحب آن است كه موعظه و آنچه را به مصالح مسلمين مربوط مي شود به زبان مستمعين ادا نمايد، اگر مستمعين مختلفند آنها را به زبانهاي مختلف تكرار كند. گر چه در صورتي كه مأمومين بيش از حد نصاب (4 نفر) باشند مي تواند به زبان حد نصاب (4 نفر) اكتفا نمايد، ولي احتياط مستحب آن است كه آنها را به زبان خودشان موعظه كند.
مسأله 1580 ـ اذان دوم در روز جمعه بدعت و حرام است.