احكام مسجد
احكام مسجد
س 389: با توجه به اين كه مستحب است انسان نماز را در مسجد محله خود بخواند، آيا خالي كردن مسجد محل و رفتن به مسجد جامع شهر براي خواندن نماز جماعت، اشكال دارد يا خير؟
ج: اگر ترك مسجد محله براي خواندن نماز جماعت در مسجد ديگر بخصوص مسجد جامع شهر باشد، اشكال ندارد.
س 390: نماز خواندن در مسجدي كه سازندگان آن ادعا مي كنند كه آن را براي خود و قبيله خود ساخته اند، چه حكمي دارد؟
ج: مسجد پس از آنكه به عنوان مسجد ساخته شد، اختصاص به قوم و گروه و قبيله و اشخاص خاصي ندارد و همه مسلمانان مي توانند از آن استفاده نمايند.
س 391: آيا زنها بهتر است نماز را در مسجد بخوانند يا در خانه؟
ج: فضيلت خواندن نماز در مسجد مختص مردان نيست.
س 392: در حال حاضر بين مسجدالحرام و محل سعي بين صفا و مروه ديوار كوتاهي وجود دارد كه ارتفاع آن نيم متر و عرض آن يك متر است. اين ديوار بين مسجد و مسعي مشترك است. آيا زنها در ايام عادت كه حق داخل شدن به مسجد الحرام را ندارند، مي توانند روي اين ديوار بنشينند؟
ج: اشكال ندارد، مگر اين كه يقين حاصل شود كه آن ديوار جزء مسجداست.
س 393: آيا انجام تمرين هاي ورزشي در مسجد محل يا خوابيدن در آن جايز است؟ اين كارها در مسجدهاي ديگر چه حكمي دارد؟
ج: مسجد جاي ورزش و تمرين ورزشي نيست و از كارهائي كه با شأن و منزلت مسجد منافات دارد، بايد پرهيز شود، و خوابيدن در مسجد هم مكروه است.
س 394: آيا استفاده از شبستان مسجد براي رشد فكري، فرهنگي و نظامي (با آموزشهاي نظامي) جوانان جايز است؟ آيا با توجه به كمبود مكانهاي اختصاصي مي توان اين كارها را در ايوان مسجد انجام داد؟
ج: اين امور تابع كيفيت وقف صحن مسجد و ايوان آن است، و بايد از امام جماعت و هيئت امناي مسجد در اين باره نظر خواهي شود. البته حضور جوانان در مساجد و برپائي درس هاي ديني زير نظر امام جماعت و هيئت امناي آن كار خوب و مطلوبي است.
س 395: در بعضي از مناطق بخصوص روستاها مجلس عروسي را در مساجد برگزار مي كنند؛ به اين صورت كه مجلس رقص و آواز در خانه بر پا مي شود، ولي نهار يا شام را در مسجد تناول مي كنند. آيا اين كار شرعا جايز است يا خير؟
ج: غذا دادن به دعوت شدگان در مسجد في نفسه اشكال ندارد.
س 396: شركت هاي تعاوني مردمي اقدام به ساختن مناطق مسكوني مي كنند، ابتدا توافق مي نمايند كه براي آن محله ها مكان هاي عمومي مانند مسجد ساخته شود، اكنون كه آن واحدها به سهامداران شركت تعاوني تحويل داده شده است، آيا بعضي از آنان مي توانند هنگام تحويل گرفتن واحد مسكوني از توافق خود عدول كرده و بگويند ما راضي به ساختن مسجد نيستيم؟
ج: اگر شركت با توافق همه اعضاء اقدام به ساخت مسجد نموده و مسجد هم ساخته شده و وقف گرديده است، عدول بعضي از اعضاء از موافقت اوليه خود اثري ندارد. ولي اگر بعضي از آنان قبل از تحقق وقف شرعي مسجد از موافقت خود عدول كنند، ساخت مسجد با اموال آنان در زمين متعلق به همه اعضاء بدون رضايت آنان جايز نيست، مگر اين كه در ضمن عقد لازم بر همه آنها شرط شده باشد كه بخشي از زمين شركت براي ساخت مسجد تخصيص يابد و اعضاء اين شرط را پذيرفته باشند، در اين صورت حق عدول ندارند و عدول آنها هم تاثيري ندارد.
س 397: براي مقابله با تهاجم فرهنگ غير اسلامي، حدود سي دانش آموز را از گروه ابتدائي و متوسطه به شكل گروه سرود در مسجد جمع كرده ايم كه اين افراد درسهائي از قرآن كريم، احكام و اخلاق اسلامي را به مقتضاي سن و سطح فكري شان فرامي گيرند. اقدام به اين كار چه حكمي دارد؟ استفاده از آلت موسيقي اُرك توسط گروه چه حكمي دارد؟ انجام تمرين بوسيله آن در مسجد با رعايت موازين شرعي و مقررات مربوطه و متعارف راديو و تلويزيون و وزارت ارشاد جمهوري اسلامي ايران داراي چه حكمي است؟
ج: تعليم قرآن و احكام و آموزش اخلاق اسلامي و تمرين سرودهاي مذهبي و انقلابي در مسجد اشكال ندارد، ولي در هر حال مراعات شأن، قداست و جايگاه مسجد واجب است و مزاحمت نماز گزاران جايز نيست.
س 398: آيا نمايش فيلم هاي سينمائي كه توسط وزارت ارشاد اسلامي ايران توزيع مي شود، در مسجد براي شركت كنندگان در جلسات قرآني، اشكال شرعي دارد يا خير؟
ج: تبديل مسجد به مكاني براي نمايش فيلم هاي سينمائي جايز نيست، ولي نمايش فيلم هاي مذهبي و انقلابي داراي محتواي مفيد و آموزنده به مناسبت خاصي و بر حسب نياز و تحت نظارت امام جماعت مسجد اشكال ندارد.
س 399: آيا پخش موسيقي شاد از مسجد به مناسبت جشن ميلاد ائمه معصومين «عليهم السلام» شرعا اشكال دارد؟
ج: واضح است كه مسجد جايگاه شرعي خاصي دارد، لذا اگر پخش موسيقي در آن منافي با حرمت مسجد باشد، حرام است، حتي اگر موسيقي غيرمطرب باشد.
س 400: استفاده از بلندگوهاي مساجد كه صدا را در خارج از مسجد پخش مي كنند، تا چه وقت جايز است؟ پخش سرودهاي انقلابي يا قرآن كريم قبل از اذان چه حكمي دارد؟
ج: پخش قرائت قرآن كريم براي چند دقيقه قبل از اذان در وقتهايي كه باعث اذيت و آزار همسايگان و اهل محل نشود، اشكال ندارد.
س 401: مسجد جامع چه تعريفي دارد؟
ج: مسجد جامع مسجدي است كه در شهر براي اجتماع همه اهل شهر بنا شده است، بدون اين كه اختصاص به گروه و قشر خاصي داشته باشد.
س 402: قسمت سر پوشيده اي از يك مسجد حدود سي سال است كه متروكه و تبديل به خرابه شده و نماز در آن اقامه نمي شود و بخشي از آن به عنوان انبار مورد استفاده قرارمي گيرد. نيروهاي بسيجي كه حدود پانزده سال است در اين قسمت سقف دار مستقر هستند، تعميراتي را در آن انجام داده اند، زيرا وضعيت بسيار نامناسبي داشت و سقف آن هم در معرض ريزش بود. چون برادران بسيجي آگاهي از احكام شرعي مسجد نداشتند و افراد مطلع هم آنها را آگاه نكردند، اقدام به ساختن چند اتاق در اين قسمت نمودند كه بر اثر آن مبالغ زيادي خرج شد و در حال حاضر كارهاي ساختماني رو به پايان است. اميدواريم حكم شرعي موارد زير را بيان فرمائيد:
1 - بر فرض اين كه متصديان اين كار و گروه ناظر بر آن جاهل به مسأله باشند، آيا در برابر مخارجي كه از بيت المال صرف كرده اند ضامن هستند و آيا مرتكب گناه شده اند؟
2 - با توجه به اين كه مخارج مزبور از بيت المال بوده، آيا اجازه مي دهيد تا زماني كه مسجد به اين قسمت احتياج ندارد و نماز در آن اقامه نمي شود، از آن اتاق ها با رعايت كامل احكام شرعي مسجد، براي فعاليت هاي آموزشي مانند آموزش قرآن كريم و احكام شرعي و ساير امور مسجد استفاده شود؟ و آيا اقدام به تخريب اطاق ها واجب است؟
ج: واجب است كه قسمت سرپوشيده مسجد با خراب كردن اتاق هائي كه در آن ساخته شده است، به حالت قبل برگردد، و اگر مخارج احداث اتاقها ناشي از تعدي و تفريط و عمد و تقصير نباشد، معلوم نيست كه كسي ضامن آن باشد، و استفاده از قسمت سرپوشيده مسجد براي تشكيل جلسات آموزش قرآن كريم و احكام شرعي و معارف اسلامي و ساير مراسم ديني و مذهبي اگر مزاحمت براي نمازگزاران ايجاد نكند و تحت نظارت امام جماعت مسجد باشد اشكال ندارد، و بايد امام جماعت و نيروهاي بسيجي و ساير مسئولين مسجد با هم همكاري كنند تا حضور نيروهاي بسيجي در مسجد استمرار پيدا كند و خللي در انجام وظائف عبادي مانند نماز و غير آن هم پيش نيايد.
س 403: در طرح توسعه يكي از خيابانها، چند مسجد در مسير طرح قرار مي گيرد كه بايد بعضي از آنها بطور كلي خراب شوند و در بقيه قسمتي از آنها تخريب گردد تا حركت وسائط نقليه براحتي صورت گيرد. خواهشمند است نظر شريف را بيان فرمائيد.
ج: خراب كردن تمام مسجد يا قسمتي از آن جايز نيست، مگر در صورت وجود مصلحتي كه اهميت ندادن و بي توجهي به آن ممكن نباشد.
س 404: آيا استفاده شخصي و اندك از آب مساجد كه مخصوص وضو گرفتن است، جايز است؟ مثل اين كه مغازه داران از آن براي نوشيدن، درست كردن چائي و يا براي ماشين استفاده كنند، با توجه به اين كه آن مسجد واقف خاصي ندارد كه از اين اعمال جلوگيري نمايد.
ج: اگر وقف آب براي خصوص وضو گرفتن نمازگزاران معلوم نباشد و عرف رايج در محله مسجد، اين باشد كه همسايه ها و عبور كنندگان هم از آب آن استفاده مي كنند، اشكال ندارد، هر چند احتياط در اين مورد، مطلوب است.
س 405: مسجدي در مجاورت قبرستاني، وجود دارد و هنگامي كه بعضي از مؤمنين به زيارت اهل قبور مي آيند، از آب مسجد براي پاشيدن روي قبرهاي ارحام خود استفاده مي كنند و ما نمي دانيم كه اين آب عمومي است يا وقف خاص مسجد، و بر فرض هم كه وقف خاص مسجد نباشد، معلوم نيست كه مخصوص وضو گرفتن و دستشوئي رفتن است يا خير، آيا استفاده مذكور از آن آب جايز است؟
ج: اگر استفاده از آب مسجد براي پاشيدن روي قبرهائي كه خارج از آن قرار دارد، امر رايجي است و كسي به آن اعتراض نمي كند و دليلي هم بر وقف آن آب براي خصوص وضو و تطهير نيست، استفاده از آن براي امر مذكور اشكال ندارد.
س 406: اگر مسجد نياز به تعمير داشته باشد، آيا اجازه گرفتن از حاكم شرع يا وكيل او واجب است؟
ج: اگر تعمير، داوطلبانه و تبرّعي (از مالِ شخصيِ افراد خيّر) باشد، نيازي به اجازه حاكم شرع نيست.
س 407: آيا جايز است وصيت كنم كه مرا بعد از مردن در مسجد محله كه تلاش فراواني براي آن كرده ام، دفن نمايند. زيرا دوست دارم در داخل يا صحن آن دفن شوم؟
ج: اگر هنگام اجراي صيغه وقف، دفن ميّت استثناء نشده باشد، دفن در مسجد جايز نيست، و وصيت شما در اين مورد اعتباري ندارد.
س 408: مسجدي حدود بيست سال پيش ساخته شده و به نام مبارك صاحب الزمان عجل الله تعالي فرجه الشريف زينت يافته است، ولي معلوم نيست كه اين اسم در صيغه وقف مسجد ذكر شده باشد. تغيير اسم مسجد از صاحب الزمان «عجل الله فرجه الشريف» به مسجد جامع چه حكمي دارد؟
ج: مجرد تغيير اسم مسجد مانعي ندارد.
س 409: در مساجدي كه از محل نذورات خاص مسجد و تبرعّات مؤمنين به برق و سيستم تهويه مجهز شده اند، هنگامي كه شخصي از اهالي محل فوت مي كند، براي او مجلس فاتحه در مسجد برگزار مي شود كه در آن از برق و سيستم تهويه مسجد استفاده مي گردد و برگزار كنندگان مراسم آن هزينه ها را نمي پردازند. آيا اين كار شرعا جايز است؟
ج: جواز استفاده از امكانات مسجد در اقامه مجالس فواتح براي اموات و امثال آن منوط به كيفيت وقف و نذر آن امكانات براي مسجد است.
س 410: در روستائي مسجد نوسازي وجود دارد كه در مكان مسجد قبلي بنا شده است. در گوشه اي از اين مسجد كه زمين آن جزء مسجد قبلي است، بر اثر جهل به مسأله، اتاقي براي تهيه چائي و مانند آن و كتابخانه اي در نيم طبقه قسمتي از شبستان مسجد در داخل شبستان مسجد ساخته شده است. خواهشمنديم نظر خود را در اين باره و مسأله تكميل و كيفيت استفاده از نصف دور داخلي مسجد، بيان فرمائيد.
ج: ساختن اتاق مخصوص چائي در محل مسجد قبلي صحيح نيست و واجب است آن مكان به حالت مسجد بودن خود برگردد. نيم طبقه داخل شبستان مسجد هم در حكم مسجد است و همه احكام و آثار شرعي آن را دارد، ولي نصب قفسه هاي كتاب و حضور در آنجا براي مطالعه اگر مزاحمتي براي نمازگزاران ايجاد نكند اشكال ندارد.
س 411: رأي جنابعالي در مورد مسأله ذيل چيست؟
در يكي از روستاها مسجدي وجود دارد كه رو به خرابي است، ولي دليلي براي خراب كردن آن وجود ندارد، زيرا مانع استمرار جاده نيست. آيا تخريب آن به طور كامل جايز است؟ همچنين اين مسجد داراي مقداري اثاثيه و اموال است، اينها بايد به چه كسي داده شوند؟
ج: تخريب و ويران كردن مسجد جايز نيست و به طور كلي خراب كردن مسجد آن را از مسجد بودن خارج نمي كند. اثاث و لوازم مسجد اگر مورد استفاده در آن مسجد نباشد، بردن آن به مساجد ديگر براي استفاده از آنها اشكال ندارد.
س 412: آيا شرعا ساخت موزه در گوشه اي از صحن مسجد بدون دخل و تصرف در ساختمان آن جايز است، مثل كتابخانه كه امروزه جزئي از مسجد را تشكيل مي دهد؟
ج: ايجاد موزه يا كتابخانه در گوشه صحن مسجد اگر مخالف كيفيت وقف تالار و شبستان و صحن مسجد باشد و يا موجب تغيير ساختمان مسجد گردد، جايز نيست. بهتر اين است كه مكاني در كنار مسجد براي اين منظور تهيه شود.
س 413: مكاني وقفي وجود دارد كه در آن مسجد، مدرسه علوم ديني و كتابخانه عمومي بنا شده است كه همگي آنها الان فعّال هستند. اين مكان در حال حاضر جزء نقشه مكان هائي است كه از طرف شهرداري بايد خراب شوند. چگونه بايد با شهرداري براي تخريب آن و گرفتن امكانات همكاري كرد تا بتوان آن را تبديل به ساختمان بهتري نمود؟
ج: اگر شهرداري اقدام به تخريب آن و دادنِ عوض نمايد و آن را تحويل دهد، اشكال ندارد، ولي اصل خراب كردن مسجد و مدرسه وقفي في نفسه جايز نيست، مگر در صورتي كه مصلحتِ اهمِ غير قابل چشم پوشي اقتضا كند.
س 414: براي توسعه مسجد نياز به كندن چند درخت از صحن آن است، آيا اين عمل با توجه به بزرگ بودن صحن مسجد و وجود درختان زياد در آنجا، جايز است؟
ج:اگر عمل مذكور تغيير و تبديل وقف شمرده نشود، اشكال ندارد.
س 415: زميني كه جزء قسمت سرپوشيده مسجد بوده و بر اثر واقع شدن مسجد در مسير طرح عمراني شهرداري، در خيابان افتاده و قسمتي از آن به علت اضطرار تخريب شده، چه حكمي دارد؟
ج: اگر احتمال برگشت آن به حالت اوليه ضعيف باشد، ترتّب آثار شرعي مسجد بر آن معلوم نيست.
س 416: مسجدي بوده كه خراب شده، و آثار مسجدي از آن محو گرديده يا به جاي آن بناي ديگري ساخته شده و اميدي هم به دوباره سازي آن وجود ندارد، مثل آنكه آن آبادي ويران شده و تغيير مكان پيدا كرده، آيا نجس كردن آن مكان حرام است و تطهير آن واجب است؟
ج: در فرض سؤال معلوم نيست نجس كردن آن حرام باشد، گر چه احتياط آن است كه نجس نكنند.
س 417: مدتي است كه در يكي از مساجد، نماز جماعت اقامه مي كنم و اطلاعي از كيفيت وقف مسجد ندارم. با توجه به اين كه مسجد از جهت هزينه با مشكلاتي روبرو است، آيا اجاره دادن زيرزمين مسجد براي كاري كه مناسب با شأن مسجد باشد، جايزاست؟
ج: اگر زير زمين عنوان مسجد را ندارد و جزء تأسيساتي نيست كه مسجد به آن نياز داشته باشد و وقف آن هم وقف انتفاع نباشد، اشكال ندارد.
س 418: هيئت امناي مسجدي كه املاكي براي اداره امور خود ندارد، تصميم گرفته اند زيرزميني را در قسمت سقف دار مسجد براي ساختن كارگاه و تأسيسات عمومي براي خدمت به مسجد ايجاد نمايند، آيا اين كار جايز است؟
ج: حفر زمين مسجد براي تأسيس كارگاه و مانند آن جايزنيست.
س 419: آيا به طور مطلق جايز است كه كفّار داخل مساجد مسلمانان شوند، هر چند براي مشاهده آثار تاريخي باشد؟
ج: ورود آنان به مسجد الحرام شرعاً ممنوع است و در ساير مساجد هم اگر هتك و بي حرمتي مسجد شمرده شود، جايز نيست، بلكه در ساير مساجد هم مطلقاً وارد نشوند.
س 420: آيا نماز خواندن در مسجدي كه توسط كفّار ساخته شده، جايز است؟
ج: اشكال ندارد.
س 421: اگر كافري داوطلبانه مالي را براي كمك به ساختمان مسجد بدهد و يا كمك ديگري نمايد، آيا قبول آن جايز است؟
ج: اشكال ندارد.
س 422: اگر كسي شب به مسجد بيايد و در آن بخوابد و محتلم شود و پس از بيداري خروج از مسجد برايش ممكن نباشد، چه تكليفي دارد؟
ج: اگر قادر بر خروج از مسجد و رفتن به جاي ديگر نيست، واجب است كه فورا تيمم نمايد تا بقاء در مسجد براي او حلال شود