ولادت
حضرت آيت اللَّه العظمي آقاي سيد محمد صادق حسيني روحاني(مد ظله العالي) در ماه شهادت جد غريبش آقا ابا عبداللَّه الحسين(ع) محرم الحرام - سال 1345 هـ ق، 1305 هـ.ش، تابستان 1926 ميلادي در شهر ديرپاي علم و تمدن و انديشه و فرهنگ اسلامي - قم - در خانداني حسيني تبار، با پيشينه اي از علم و تقوي و فضيلت ديده به جهان گشود.
والدين
والدشان مرحوم حضرت آيت اللَّه آقاي حاج ميرزا محمود روحاني(قدس سره) از مفاخر روحانيت و حوزه علميه قم است كه در سال 1307 (هـ.ق) در قم بدنيا آمد.
والده شان از سادات حسني و فرزند آيت اللَّه آقاي حاج سيد احمد طباطبايي قمي(ره) است كه ايشان ساليان متمادي در صحن حضرت معصومه(س) اقامه نماز جماعت داشتند.
تحصيلات
حضرت آيت اللَّه دروس پايه ادبيات عرب را در قم نزد پدر بزرگوارشان فرا گرفتند. سپس در سال 1355 (هـ.ق) در سن 10 سالگي به همراه برادربزرگترشان براي استفاده از اساتيد بزرگ و نام آور حوزه علميهِ كهنِ نجف اشرف، رنج و مشكلات هجرت از قم به نجف را پذيرا شدند!! به دليل هوش و استعداد فوق العاده و حيرت برانگيزشان دوره چند ساله دروس «سطح» را در مدت يكسال به اتمام رساندند و به امتحان و توصيه آيت اللَّه العظمي خويي در سن 11 سالگي وارد درس خارج فقه و اصول شدند. ورود يك نوجوان11 ساله به درس خارج فقه و اصول، آن هم همدوش طلاب با سابقه وبزرگسال حوزه علميهِ كهنِ نجف، براي همگان حيرت آور و شوق آفرين بود.
آيت اللَّه زاده ميلاني نقل مي كند كه: آيت اللَّه العظمي خويي به پدرم آيت اللَّه العظمي ميلاني فرمودند: افتخار مي كنم به حوزه اي كه در آن نوجوان يازده ساله در كنار شاگردان بزرگسال و علماي بزرگ و همراه با آنان «مكاسب» را مي خواند ومطالب مكاسب را بهتر از ديگران مي فهمد و تحليل مي كند.
اساتيد
معظم له به دليل علاقه و پشتكار فراوانشان هر روز در چندين درس مراجع وبزرگان حوزه علميه كه جهان اسلام و عالم تشيع به وجودشان افتخارمي كند، شركت مي كردند. عمده اساتيد ايشان عبارتند از:
-1 حضرت آيت اللَّه العظمي آقاي حاج شيخ كاظم شيرازي(قدس سره) (1290 -1367)
2- حضرت آيت اللَّه العظمي آقاي حاج شيخ محمد حسين اصفهاني معروف به كمپاني (قدس سره) (ت 1361)
3- حضرت آيت اللَّه العظمي آقاي حاج شيخ محمد علي كاظميني(قدس سره)
4- حضرت آيت اللَّه العظمي آقاي حاج سيد ابوالحسن اصفهاني(قدس سره) (1284 - 1365)
5- حضرت آيت اللَّه العظمي آقاي حاج شيخ محمدرضا آل ياسين(قدس سره)
6- حضرت آيت اللَّه العظمي آقاي حاج سيد ابوالقاسم خويي(قدس سره) (1317 - 1413)
7- حضرت آيت اللَّه العظمي آقاي سيد محمد حسين طباطبايي بروجردي (قدس سره) (1292 - 1380)
تدريس
معظم له تدريس دوره هاي مختلف علوم اسلامي را در همان ايام نوجواني در صحن حرم مطهر حضرت اميرالمؤمنين علي (ع) در نجف اشرف آغازكردند. تقرير دروس حوزه توسط اين نوجوان براي طلاب بزرگسال وميانسال، براي همگان حيرت آور و قابل تقدير بود.
آيت اللَّه العظمي روحاني پس از مدت كوتاهي كه در دروس آيت اللَّه العظمي خويي (ره) شركت كردند، با تقرير دروس اصول و فقه استاد؛ آنان را براي عده اي از طلاب و علاقمندان به دروس حوزوي، تدريس مي كردند. ديري نپائيد كه چونان خورشيدي در نجف اشرف درخشيدند و به سان درختي پربرگ و بار، برآمدند و در سايه شان خيل مشتاقان را آرامش مي بخشيدند.
تأليفات
1- فقه الصادق(بزبان عربي): دايرة المعارف كامل فقه تشيع. اين كتاب عظيم و بزرگ كه به عنوان يك منبع مرجع شناخته شده است در 26 جلد بارها درداخل و خارج كشور به چاپ رسيده است. چاپ جديد آن بزودي در 40جلد (با ذكر منابع و مصادر) به چاپ خواهد رسيد.
2- زبدة الاصول (بزبان عربي): دوره كامل علم اصول فقه كه به صورت بحث استدلالي ارائه گرديده است. اين كتاب در 6 جلد مي باشد.
3- منهاج الفقاهه (بزبان عربي): در 6 جلد مي باشد كه حاشيه ايي است بر«مكاسب» شيخ انصاري(ره) كه به شيوه ايي نو و ابتكاري تمامي موارد ارائه شده را بحث و بررسي كرده اند.
و ده ها كتاب و رساله ديگر.
مرجعيت
بعد از تشريف فرمايي ايشان از حوزه علميه نجف اشرف و شروع به تدريس درس خارج فقه و اصول و با توجه به نگارش كتاب عظيم فقه الصادق بعداز فوت آيت اللَّه العظمي بروجردي (ره) به پيشنهاد علماء، فضلاء و مدرسين نام آور، رساله عمليه ايشان منتشر شد. طبق آنچه در كتابخانه ملي ايران موجود است، اولين چاپ رساله توضيح المسائل ايشان مربوط به سال 1340(هـ. ش) مي باشد