مبطلات نماز

مسأله 1135 - دوازده چيز نماز را باطل مي كند ، و آنها را مبطلات مي گويند :

( اول ) آن كه در بين نماز يكي از شرطهاي آن از بين برود ، مثلا در بين نماز بفهمد كه ساترش غصبي است .

( دوم ) آن كه در بين نماز عمدا يا سهوا يا از روي ناچاري چيزي كه وضو يا غسل را باطل مي كند پيش آيد ، مثلا بول از او بيرون آيد ، ولي كسي كه نمي تواند از بيرون آمدن بول و غائط خودداري كند ، اگر در بين نماز بول يا غائط از او خارج شود ، چنانچه به دستوري كه در احكام وضو گذشت رفتار نمايد ، نمازش باطل نمي شود ، و نيز اگر در بين نماز از زن مستحاضه خون خارج شود ، در صورتي كه به دستور استحاضه رفتار كرده باشد ، نمازش صحيح است . مسأله 1136 - كسي كه بي اختيار خوابش برده ، اگر نداند كه در بين نماز خوابش برده يا بعد از آن ، بنابر احتياط واجب بايد نمازش را دوباره بخواند .

مسأله 1137 - اگر بداند به اختيار خودش خوابيده ، و شك كند كه بعد از نماز بوده يا در بين نماز يادش رفته كه مشغول نماز است و خوابيده ، نمازش صحيح است .

مسأله 1138 - اگر در حال سجده از خواب بيدار شود و شك كند كه در سجده ء آخر نماز است يا در سجده ء شكر ، بايد آن نماز را دوباره بخواند . ( سوم ) ( از مبطلات نماز ) آن است كه دستها را به قصد اين كه جزء نماز باشد روي هم بگذارد ، مگر اين كه جاهل قاصر باشد ، و همچنين - بنابر احتياط واجب - در صورتي كه به قصد عبوديت به جا آورد ، مگر اين كه جاهل قاصر باشد .

مسأله 1139 - هرگاه از روي فراموشي يا ناچاري يا تقيه يا براي كار ديگر - مثل خاراندن دست و مانند آن - دستها را روي هم بگذارد ، اشكال ندارد . ( چهارم ) ( از مبطلات نماز ) آن است كه بعد از خواندن حمد - در صورتي كه قصد دعا نكند و يا به قصد اين كه جزء نماز باشد - آمين بگويد ، بلكه گفتن آن بعد از خواندن حمد به قصد دعا هم محل اشكال است ، ولي اگر جاهل قاصر باشد و يا اشتباها و يا از روي تقيه بگويد ، نمازش اشكال ندارد . ( پنجم ) ( از مبطلات نماز ) آن است كه عمدا پشت به قبله كند ، يا به طرف راست يا چپ قبله بر گردد ، بلكه اگر عمدا به قدري برگردد كه نگويند رو به قبله است ، اگر چه به طرف راست يا چپ نرسد ، نمازش باطل است . و اما در صورت سهو اگر به طرف راست يا چپ نرسد نماز او صحيح است ، و اگر برسد و متذكر شود ، در صورتي كه وقت - هر چند به مقدار يك ركعت - باقي مانده اعاده نمايد ، و اگر به اين اندازه باقي نمانده يا بعد وقت متذكر شود قضا ندارد ، ولي اگر پشت به قبله كرده باشد بنابر احتياط واجب قضا نمايد .

مسأله 1140 - اگر عمدا سر را به قدري بگرداند كه مواجه طرف راست يا چپ قبله يا بيشتر باشد نمازش باطل است ، ولي اگر سر را كمي بگرداند كه نگويند روي خود را از قبله بر گردانده نمازش باطل نمي شود ، و اگر به مقداري برگرداند كه بگويند روي خود را از قبله بر گردانده است ولي به حد راست يا چپ قبله نرسيده باشد ، در اين صورت چنانچه رو گرداندن عمدي باشد نماز باطل است ، و اگر سهوي باشد نماز صحيح است ، و اگر سهوا سر را به قدري بگرداند كه مواجه طرف راست يا چپ قبله باشد و متذكر شود ، در صورتي كه وقت - هر چند به مقدار يك ركعت - باقي مانده بنابر احتياط واجب اعاده نمايد ، و اگر به اين اندازه باقي نمانده يا بعد وقت متذكر شود قضا ندارد ، ولي اگر سهوا پشت به قبله كرده باشد بنابر احتياط واجب قضا نمايد . ( ششم ) ( از مبطلات نماز ) آن است كه عمدا تكلم كند به لفظي كه از دو حرف كمتر نباشد و مفيد معنايي باشد ، چه قصد افاده ء آن معني را داشته باشد يا نه ، مگر اين كه جاهل قاصر باشد ، و همچنين است - بنابر احتياط واجب - اگر دو حرف يا بيشتر داشته باشد و مفيد معني نباشد ، و در هر صورت اگر سهوا بگويد نمازش اشكال ندارد و بايد سجده ء سهو به جا آورد .

مسأله 1141 - اگر كلمه اي بگويد كه يك حرف دارد ، چنانچه آن كلمه معني داشته باشد - مثل ( ق ) كه در زبان عرب به معناي اين است كه نگهداري كن - در صورتي كه قصد معناي آن بكند ، نماز باطل مي شود ، و همچنين است - بنابر احتياط واجب - در صورتي كه معناي آن را بداند ، هر چند قصد معني نكند ، و يا مفهم معني نباشد .

مسأله 1142 - سرفه كردن و آروغ زدن در نماز اشكال ندارد ، و ناله كردن عمدي ، نماز را باطل مي كند ، مگر اين كه جاهل قاصر باشد .

مسأله 1143 - اگر كلمه اي را به قصد ذكر بگويد - مثلا به قصد ذكر بگويد : " الله اكبر " - و در موقع گفتن آن صدا را بلند كند كه چيزي را به ديگري بفهماند ، اشكال ندارد ، ولي چنانچه به قصد اين كه چيزي به كسي بفهماند بگويد ، يا به قصد ذكر و فهماندن با هم بگويد ، نماز باطل مي شود ، مگر اين كه جاهل قاصر و در غير تكبيرة الاحرام باشد ، و اگر به قصد ذكر بگويد ، اما آنچه او را بر اين قصد وادار كرده فهماندن چيزي به غير باشد ، نماز باطل نمي شود .

مسأله 1144 - خواندن قرآن به قصد قرآنيت - نه قصد جزئيت - در نماز ، به غير از چهار آيه اي كه سجده ء واجب دارد و نيز دعا كردن در نماز اشكال ندارد ، ولي احتياط مستحب آن است كه به غير عربي دعا نكند .

مسأله 1145 - اگر چيزي از حمد و سوره و ذكرهاي نماز را عمدا بدون قصد جزئيت يا به جهت احتياط چند مرتبه بگويد ، اشكال ندارد ، ولي اگر از روي وسواس چند مرتبه بگويد حرام است ، اما بطلان نماز محل اشكال است .

مسأله 1146 - در حال نماز ، انسان نبايد به ديگري سلام كند ، و اگر ديگري به او سلام كند ، بايد همان طور كه او سلام كرده جواب دهد ، مثلا اگر گفته ( سلام عليكم ) در جواب بگويد : ( سلام عليكم ) ، مگر در جواب ( عليكم السلام ) ، كه بنابر احتياط واجب بايد بگويد ( سلام عليكم ) . مسأله 1147 - انسان بايد جواب سلام را - در نماز يا غير آن - فورا طوري بگويد كه عرفا جواب آن سلام باشد ، و اگر عمدا يا از روي فراموشي جواب سلام را به قدري طول دهد كه جواب آن سلام حساب نشود ، چنانچه در نماز باشد نبايد جواب بدهد ، و اگر در غير نماز باشد جواب دادن واجب نيست .

مسأله 1148 - بايد جواب سلام را طوري بگويد كه سلام كننده بشنود ، ولي اگر سلام كننده كر باشد ، يا سلام داده و تند رد شود ، چنانچه انسان به طور معمول جواب او را بدهد كافيست .

مسأله 1149 - بايد نمازگزار جواب سلام را به قصد تحيت بگويد ، هر چند در نظر گرفتن دعا هم مانعي ندارد .

مسأله 1150 - اگر زن يا مرد نامحرم يا بچهء مميز - يعني بچه اي كه خوب و بد را مي فهمد - به نمازگزار سلام كند ، بايد جواب او را بدهد ، ولي اگر زن در سلام بگويد : ( سلام عليك ) ، بنابر احتياط واجب بايد نمازگزار بگويد : ( سلام عليك ) ، و كاف را زير وزبر ندهد .

مسأله 1151 - اگر نمازگزار جواب سلام را ندهد ، اگر چه معصيت كرده ، ولي نمازش صحيح است . مسأله 1152 - اگر كسي به نمازگزار غلط سلام كند به طوري كه سلام حساب شود ، جواب او واجب و بنابر احتياط بايد به طور صحيح باشد ، ولي اگر به طوري باشد كه سلام حساب نشود جواب او جايز نيست .

مسأله 1153 - جواب سلام كسي كه از روي مسخره يا شوخي سلام مي كند واجب نيست ، و جواب سلام مرد و زن غير مسلمان بنابر احتياط واجب است ، و در جواب اكتفا كند به كلمهء ( سلام ) يا كلمهء ( عليك ) هر چند احوط آن است كه به كلمهء ( عليك ) جواب بگويد . مسأله 1154 - اگر كسي به عده اي سلام كند ، جواب سلام او بر همهء آنان واجب است ، ولي اگر يكي از آنها جواب دهد كافيست .

مسأله 1155 - اگر كسي به عده اي سلام كند و كسي كه سلام كننده قصد سلام دادن به او را نداشته ، جواب دهد ، جواب سلام او از ديگران ساقط نمي شود .

مسأله 1156 - اگر به عده اي سلام كند ، و كسي كه بين آنها مشغول نماز است شك كند كه سلام كننده قصد سلام كردن به او را هم داشته يا نه ، نبايد جواب بدهد ، و همچنين است اگر بداند قصد او را هم داشته ، ولي ديگري جواب سلام را بدهد ، اما اگر بداند قصد او را هم داشته و ديگري جواب ندهد ، بايد جواب او را بگويد .

مسأله 1157 - سلام كردن مستحب است ، و در اخبار سفارش شده است كه سواره به پياده ، و ايستاده به نشسته ، و كوچكتر به بزرگتر سلام كند .

مسأله 1158 - اگر دو نفر با هم به يكديگر سلام كنند ، بنا بر احتياط بايد هر يك جواب سلام ديگري را بدهد .

مسأله 1159 - در غير نماز ، مستحب است جواب سلام را بهتر از سلام بگويد ، مثلا اگر كسي گفت ( سلام عليكم ) در جواب بگويد ( سلام عليكم ورحمة الله ) . ( هفتم ) ( از مبطلات نماز ) خنده ء با صدا و عمدي است ، مگر اين كه جاهل قاصر باشد ، و چنانچه عمدا بي صدا يا سهوا با صدا بخندد ، نمازش اشكال ندارد .

مسأله 1160 - اگر براي جلوگيري از صداي خنده حالتش تغيير كند مثلا رنگش سرخ شود لازم نيست نمازش را دوباره بخواند ، مگر آن كه مانع ديگري پيدا شود ، مثل آن كه از صورت نمازگزار خارج شود . ( هشتم ) ( از مبطلات نماز ) بنابر احتياط واجب آن است كه براي كار دنيا عمدا گريه كند ، مگر اين كه جاهل قاصر باشد ، و اگر از ترس خدا يا براي آخرت گريه كند از بهترين اعمال است . ( نهم ) ( از مبطلات نماز ) كاري است كه صورت نماز را به هم بزند به طوري كه عرفا نگويند نماز مي خواند - مثل به هوا پريدن و مانند آن - عمدا باشد يا از روي فراموشي ، ولي كاري كه صورت نماز را به هم نزند ، مثل اشاره كردن به دست اشكال ندارد .

مسأله 1161 - اگر در بين نماز به قدري ساكت بماند كه نگويند نماز مي خواند ، نمازش باطل مي شود .

مسأله 1162 - اگر در بين نماز كاري انجام دهد ، يا مدتي ساكت شود ، و در اثر آن شك كند كه صورت نماز به هم خورده يا نه ، بايد نمازش را اعاده كند ، هر چند احتياط مستحب اين است كه نماز را تمام كرده و دوباره بخواند . ( دهم ) ( از مبطلات نماز ) خوردن و آشاميدن است ، كه اگر در نماز طوري بخورد يا بياشامد كه نگويند نماز مي خواند - عمدا باشد يا از روي فراموشي - نمازش باطل مي شود ، اما اگر طوري باشد كه بگويند نماز مي خواند ، چنانچه عمدا باشد ، نماز بنابر احتياط باطل مي شود ، ولي اگر جاهل قاصر يا از روي فراموشي باشد ، نمازش اشكال ندارد . و كسي كه مي خواهد روزه بگيرد ، اگر پيش از اذان صبح ، نماز وتر بخواند ، و تشنه باشد ، چنانچه بترسد كه اگر نماز را تمام كند صبح شود ، در صورتي كه آب رو به روي او در دو يا سه قدمي باشد مي تواند در بين نماز آب بياشامد ، اما بايد كاري كه نماز را باطل مي كند ، مثل روگرداندن از قبله انجام ندهد .

مسأله 1163 - اگر در بين نماز ، غذايي را كه در دهان يا لاي دندانها مانده فرو ببرد ، نمازش باطل نمي شود ، و نيز اگر قند يا شكر و مانند اينها در دهان مانده باشد و در حال نماز كم كم آب شود و فرو رود اشكال ندارد . ( يازدهم ) ( از مبطلات نماز ) شك در ركعتهاي نماز دو ركعتي - مانند نماز صبح و نماز مسافر - يا سه ركعتي ، يا در دو ركعت اول نمازهاي چهار ركعتي است ، در صورتي كه نماز گزار در حال شك باقي بماند . ( دوازدهم ) ( از مبطلات نماز ) آن است كه ركن نماز را عمدا يا سهوا كم كند ، يا چيزي را كه ركن نيست عمدا كم يا زياد نمايد ، مگر اين كه جاهل قاصر باشد ، و اگر ركوع يا دو سجده ء از يك ركعت را عمدا يا سهوا زياد كند ، نمازش باطل مي شود ، ولي زياد كردن تكبيرة الاحرام سهوا مبطل نماز نيست ، و بطلان نماز به زيادي عمدي آن از جاهل قاصر محل اشكال است .

مسأله 1164 - اگر بعد از نماز شك كند كه در بين نماز كاري كه نماز را باطل مي كند انجام داده يا نه ، نمازش صحيح است . چيزهايي كه در نماز مكروه است

مسأله 1165 - مكروه است در نماز صورت را كمي به طرف راست يا چپ بگرداند ، به طوري كه نگويند روي خود را از قبله گردانده ، و اگر نه نماز باطل است چنان كه گذشت . و نيز مكروه است در نماز چشمها را ، هم بگذارد يا به طرف راست و چپ بگرداند ، و با ريش و دست خود بازي كند ، و انگشتها را داخل هم نمايد ، و آب دهان بيندازد ، و به خط قرآن يا كتاب يا خط انگشتري نگاه كند . و همچنين مكروه است موقع خواندن حمد و سوره و گفتن ذكر ، براي شنيدن حرف كسي ساكت شود ، بلكه هر كاري كه خضوع و خشوع را از بين ببرد مكروه مي باشد .

مسأله 1166 - موقعي كه انسان خوابش مي آيد ، و نيز موقع خودداري كردن از بول و غائط مكروه است نماز بخواند ، و همچنين پوشيدن جوراب تنگ كه پا را فشار دهد در نماز مكروه مي باشد ، و غير از اينها مكروهات ديگري هم در كتابهاي مفصل ذكر شده است . مواردي كه مي شود نماز واجب را شكست

مسأله 1167 - شكستن نماز واجب از روي اختيار حرام است ، ولي براي حفظ مال و جلوگيري از ضرر مالي يا بدني مانعي ندارد

. مسأله 1168 - اگر حفظ جان خود انسان يا كسي كه حفظ جان او واجب است ، يا حفظ مالي كه نگهداري آن واجب مي باشد بدون شكستن نماز ممكن نباشد ، بايد نماز را بشكند .

مسأله 1169 - اگر در وسعت وقت مشغول نماز باشد و طلبكار طلب خود را از او مطالبه كند ، چنانچه بتواند در بين نماز طلب او را بدهد ، بايد در همان حال بپردازد ، و اگر بدون شكستن نماز دادن طلب او ممكن نيست ، بايد نماز را بشكند و طلب او را بدهد ، و بعد نماز را بخواند .

مسأله 1170 - اگر در بين نماز بفهمد كه مسجد نجس است ، چنانچه وقت تنگ باشد بايد نماز را تمام كند ، و اگر وقت وسعت دارد و تطهير مسجد نماز را به هم نمي زند ، بايد در بين نماز تطهير كند ، بعد بقيهء نماز را بخواند ، و اگر نماز را به هم مي زند ، در صورتي كه بعد از نماز تطهير مسجد ممكن باشد ، شكستن نماز جايز نيست ، مگر آن كه نجس بودن مسجد موجب هتك مسجد باشد ، كه در اين صورت بايد نماز را بشكند و مسجد را تطهير نمايد و بعد نماز را بخواند ، و همچنين اگر بعد از نماز تطهير مسجد ممكن نباشد .

مسأله 1171 - كسي كه بايد نماز را بشكند ، اگر نماز را تمام كند ، هر چند معصيت كرده ولي نمازش صحيح است ، اگر چه احتياط مستحب آن است كه دوباره بخواند .

مسأله 1172 - اگر پيش از آن كه به اندازه ء ركوع خم شود يادش بيايد كه اذان و اقامه را فراموش كرده ، چنانچه وقت نماز وسعت دارد ، مستحب است براي گفتن آنها نماز را بشكند ، و همچنين است اگر پيش از قرائت يادش بيايد كه اقامه را فراموش كرده .