شرايط صحت وضو
شرايط صحيح بودن وضو چند چيز است : " شرط اول " آن كه آب وضو پاك باشد . " شرط دوم " آن كه مطلق باشد .
مسأله 271 - وضو با آب نجس و آب مضاف باطل است ، اگر چه انسان نجس يا مضاف بودن آن را نداند يا فراموش كرده باشد ، و اگر با آن وضو نمازي هم خوانده باشد بايد آن نماز را دوباره با وضوي صحيح بخواند .
مسأله 272 - اگر غير از آب گل آلود مضاف آب ديگري براي وضو ندارد ، چنانچه وقت نماز تنگ است بايد تيمم كند ، و اگر وقت دارد بايد صبر كند تا آب صاف شود يا آب را صاف كند و وضو بگيرد . " شرط سوم " آن كه آب وضو مباح باشد ، و بنابر احتياط واجب فضايي كه در آن وضو مي گيرد نيز مباح باشد .
مسأله 273 - وضو با آب غصبي و با آبي كه حجت بر رضايت صاحب آن ندارد ، حرام و باطل است ، و اگر آب وضو در جاي غصبي بريزد ، چنانچه در غير آن جا نتواند وضو بگيرد بايد تيمم كند ، و اگر در غير آن جا بتواند وضو بگيرد لازم است كه در غير آن جا وضو بگيرد ، ولي چنانچه در اين صورت معصيت كرد و همان جا وضو گرفت ، صحت وضو محل اشكال است .
مسأله 274 - وضو گرفتن از حوض مدرسه اي كه انسان نمي داند آن حوض را براي همهء مردم وقف كرده اند يا براي محصلين همان مدرسه ، جايز نيست ، و اگر اطمينان به عموميت وقف حاصل شود - هر چند از وضو گرفتن مردم باشد - اشكال ندارد .
مسأله 275 - كسي كه نمي خواهد در مسجدي نماز بخواند ، اگر نداند حوض آن را براي همهء مردم وقف كرده اند يا براي كساني كه در آن جا نماز مي خوانند ، نمي تواند از حوض آن مسجد وضو بگيرد ، ولي اگر معمولا كساني هم كه نمي خواهند در آن جا نماز بخوانند از آن حوض وضو مي گيرند ، در صورتي كه از وضو گرفتن آنها اطمينان به عموميت وقف حاصل شود ، مي تواند از آن وضو بگيرد .
مسأله 276 - وضو گرفتن از حوض تيمچه ها و مسافر خانه ها و مانند اينها براي كساني كه ساكن آن جاها نيستند ، در صورتي صحيح است كه اطمينان به رضايت صاحبان آنها حاصل شود ، هر چند اطمينان از وضو گرفتن كساني كه ساكن آن جاها نيستند حاصل شود .
مسأله 277 - وضو گرفتن در نهرهاي بزرگ اگر چه انسان نداند كه صاحب آنها راضي است اشكال ندارد ، ولي اگر صاحب آنها از وضو گرفتن نهي كند يا اين كه انسان بداند كه مالك راضي نيست ، وضو گرفتن از آنها جايز نيست ، و همچنين است بنابر احتياط واجب اگر مالك صغير يا مجنون باشد يا آن نهرها در تصرف غاصب باشند ، و يا گمان داشته باشد كه مالك راضي نيست ، و اما نهرها و قنواتي كه از آبادي مانند دهات مي گذرد وضو گرفتن و آشاميدن و مانند آن از آنها اشكال ندارد ، اگر چه مالك صغير يا مجنون باشد .
مسأله 278 - اگر فراموش كند آب غصبي است و با آن وضو بگيرد ، وضوي او صحيح است ، ولي كسي كه خودش آب را غصب كرده ، اگر غصبي بودن آن را فراموش كند و وضو بگيرد ، در صورتي كه از غصب توبه نكرده باشد ، وضوي او باطل است ، و در صورتي كه توبه كرده باشد بطلان وضو محل اشكال است . " شرط چهارم " آن كه ظرف آب وضو مباح باشد . " شرط پنجم " آن كه ظرف آب وضو بنابر احتياط واجب طلا و نقره نباشد و تفصيل اين دو شرط در مسألهء بعدي ذكر مي شود .
مسأله 279 - اگر آب وضو در ظرف غصبي است و غير از آن آب ديگري ندارد ، در صورتي كه بتواند به وجه مشروعي آن آب را در ظرف ديگري خالي نمايد ، لازم است خالي كرده و بعد وضو بگيرد ، و چنانچه ميسور نباشد بايد تيمم كند ، و اگر آب ديگري دارد لازم است با آن آب وضو بگيرد ، و در هر دو صورت اگر معصيت كرد و آب را برداشت و بعد از برداشتن با آن وضو گرفت، وضويش صحيح است . و با اين كيفيت اگر از ظرف طلا يا نقره وضو بگيرد وضوي او صحيح است، چه آب ديگري داشته باشد يا نداشته باشد ، و اگر در ظرف غصبي وضوي ارتماسي گرفت وضوي او حرام و باطل است ، چه آب ديگري داشته باشد يا نه ، و اما اگر در ظرف طلا و نقره وضوي ارتماسي بگيرد جواز و صحت آن محل اشكال است .
مسأله 280 - حوضي كه مثلا يك آجر يا يك سنگ آن غصبي است ، در صورتي كه برداشتن آب در نظر عرف تصرف در آن آجر يا سنگ نباشد ، اشكالي ندارد ، و در صورتي كه تصرف باشد ، اگر آبي غير از آن آب ندارد بايد تيمم كند ، و اگر آبي غير از آن آب دارد وظيفه اش وضو گرفتن با آن آب است ، ولي در هر دو صورت اگر معصيت كرد و آب را برداشت و بعد از برداشتن وضو گرفت وضوي او صحيح است ، و در هر دو صورت وضوي ارتماسي در فرض اين كه عرفا تصرف در آن مغصوب باشد باطل است .
مسأله 281 - اگر در صحن يكي از امامان يا امام زادگان كه سابقا قبرستان بوده حوض يا نهري بسازند ، چنانچه انسان نداند كه زمين صحن را براي قبرستان وقف كرده اند ، وضو گرفتن در آن حوض و نهر اشكال ندارد . " شرط ششم " آن كه اعضاي وضو موقع شستن و مسح كردن پاك باشد ، اگر چه آن طهارت به شستن به آب وضو - در صورتي كه آب معتصم باشد - حاصل شود، و آب معتصم آبي است كه به ملاقات با نجس نجس نشود ، مانند آب باران و كر و جاري .
مسأله 282 - اگر پيش از تمام شدن وضو جايي را كه شسته يا مسح كرده نجس شود ، وضوي او صحيح است .
مسأله 283 - اگر غير از اعضاي وضو جايي از بدن نجس باشد ، وضوي او صحيح است ، ولي اگر مخرج را از بول يا غائط تطهير نكرده باشد ، احتياط مستحب آن است كه اول آن را تطهير كند و بعد وضو بگيرد .
مسأله 284 - اگر يكي از اعضاي وضو نجس باشد و بعد از وضو شك كند كه پيش از وضو آن جا را آب كشيده يا نه ، چنانچه هنگام وضو گرفتن ملتفت پاك و نجس بودن آن جا نبوده ، وضوي او باطل است ، و اگر مي داند يا احتمال مي دهد كه ملتفت بوده وضوي او صحيح است ، و در هر صورت جايي را كه نجس بوده بايد آب بكشد .
مسأله 285 - اگر در صورت يا دستها بريدگي يا زخمي است كه خون آن بند نمي آيد و آب براي آن ضرر ندارد ، بايد بعد از شستن اجزاي سالم آن عضو با رعايت ترتيب - بر طبق آنچه كه در وضو مسألهء " 249 " گذشت - موضع زخم يا بريدگي را در آب كر يا جاري فرو برد و قدري فشار دهد كه خون بند بيايد و دست خود را روي زخم يا بريدگي در زير آب از بالا به پايين به قصد شستن وضويي بكشد تا آب بر آن جاري شود ، و بعد بقيهء وضو را انجام دهد با مراعات اين كه مسح به آب كف دست واقع شود . " شرط هفتم " آن كه وقت براي وضو و نماز كافي باشد .
مسأله 286 - هرگاه وقت به قدري تنگ است كه اگر وضو بگيرد تمام نماز يا مقداري از آن بعد از وقت خوانده مي شود ، بايد تيمم كند ، ولي اگر براي وضو و تيمم يك اندازه وقت لازم است بايد وضو بگيرد .
مسأله 287 - كسي كه در تنگي وقت نماز بايد تيمم كند ، اگر به قصد آن كه وضو مستحب است ، يا براي امر مستحبي كه وضو براي آن تشريع شده مثل خواندن قرآن وضو بگيرد ، صحيح است ، و اگر قصد كند براي خواندن آن نماز به نحوي كه اگر امر به نماز با وضو نباشد قصد وضو نداشته باشد ، آن وضو باطل است . " شرط هشتم " آن كه به قصد قربت و با اخلاص وضو بگيرد ، و مراد از قصد قربت اين است كه عمل را به قصد آنچه كه آن را به خداوند متعال اضافه مي دهد ، مانند انجام فرمان خداوند و محبوبيت براي او انجام دهد .
مسأله 288 - لازم نيست نيت وضو را به زبان بگويد يا از قلب خود بگذراند ، بلكه اگر تمام افعال وضو را به داعي الهي به جا آورد ، كفايت مي كند . " شرط نهم " آن كه وضو را به ترتيبي كه بيان شد به جا آورد ، يعني اول صورت و بعد دست راست و بعد دست چپ را بشويد و بعد از آن سر و بعد پاها را مسح نمايد ، و اگر به اين ترتيب وضو نگيرد باطل است ، و - بنابر احتياط واجب - پاي چپ را بعد از پاي راست مسح كند . " شرط دهم " آن كه كارهاي وضو را پشت سر هم انجام دهد .
مسأله 289 - اگر بين كارهاي وضو به قدري فاصله شود كه وقتي مي خواهد جايي را بشويد يا مسح كند رطوبت اعضاي قبل خشك شده باشد وضو باطل است ، و اگر فقط رطوبت جايي كه قبل از محلي است كه مي خواهد بشويد يا مسح كند خشك شده باشد ، مثلا موقعي كه مي خواهد دست چپ را بشويد رطوبت دست راست خشك شده باشد و صورت تر باشد وضويش صحيح است .
مسأله 290 - اگر كارهاي وضو را پشت سر هم به جا آورد ، ولي به واسطهء گرماي هوا يا حرارت زياد بدن و مانند اينها رطوبت جاهاي پيشين خشك شود ، وضوي او صحيح است .
مسأله 291 - راه رفتن در بين وضو اشكال ندارد ، پس اگر بعد از شستن صورت و دست ها چند قدم راه برود ، و بعد سر و پا را مسح كند ، وضوي او صحيح است . " شرط يازدهم " آن كه شستن صورت و دست ها و مسح سر و پاها را خود انسان انجام دهد ، و اگر ديگري او را وضو دهد ، يا در شستن صورت و دست ها و مسح سر و پاها به او كمك نمايد ، وضو باطل است .
مسأله 292 - كسي كه نمي تواند وضو بگيرد بايد نايب بگيرد كه او را وضو دهد ، و چنانچه مزد هم بخواهد ، در صورتي كه بتواند و دادن مزد حرجي نباشد بايد به او بدهد ، ولي بايد خود او نيت وضو كند و بنابر احتياط واجب نايب هم نيت نمايد و با دست خود مسح كند ، و اگر نمي تواند بايد نايبش دست او را بگيرد و به جاي او مسح بكشد ، و اگر اين هم ممكن نيست بايد از دست او رطوبت بگيرد و با آن رطوبت سر و پاي او را مسح كند .
مسأله 293 - هر كدام از كارهاي وضو را كه مي تواند به تنهايي انجام دهد ، نبايد در آن كمك بگيرد . " شرط دوازدهم " آن كه استعمال آب براي او مانعي نداشته باشد .
مسأله 294 - كسي كه ميترسد كه اگر وضو بگيرد مريض شود نبايد وضو بگيرد ، و كسي كه ميترسد اگر آب را به مصرف وضو برساند تشنه مي ماند ، چنانچه آن عطش موجب مرضي بشود نبايد وضو بگيرد ، و اگر موجب مرضي نشود مخير است كه وضو بگيرد يا تيمم كند ، و اگر نداند كه آب براي او ضرر دارد و وضو بگيرد ، اگر چه بعد بفهمد ضرر داشته ولي ضرر ضرر حرام نبوده وضوي او صحيح است .
مسأله 295 - اگر رساندن آب به صورت و دستها به مقدار كمي كه وضو با آن صحيح است ضرر ندارد و بيشتر از آن ضرر دارد ، بايد با همان مقدار وضو بگيرد . " شرط سيزدهم " آن كه در اعضاي وضو مانعي از رسيدن آب نباشد .
مسأله 296 - اگر مي داند چيزي به اعضاي وضو چسبيده ولي شك دارد كه از رسيدن آب جلوگيري مي كند يا نه ، بايد آن را بر طرف كند يا آب را به زير آن برساند .
مسأله 297 - اگر زير ناخني كه به اندازه ء معمول بلند است چرك باشد ، وضو اشكال ندارد ، ولي اگر ناخن را بگيرند بايد براي وضو آن چرك را بر طرف كنند ، و اگر ناخن بيشتر از معمول بلند باشد ، بايد چرك زير مقداري را كه از معمول بلندتر است بر طرف كنند .
مسأله 298 - اگر در صورت و دست ها و جلوي سر و روي پاها به واسطهء سوختن يا چيز ديگر برآمدگي پيدا شود ، شستن و مسح روي آن كافي است ، و چنانچه سوراخ شود ، رساندن آب به زير پوست لازم نيست ، بلكه اگر پوست يك قسمت آن كنده شود ، لازم نيست آب را به زير قسمتي كه كنده نشده برساند ، ولي چنانچه پوستي كه كنده شده گاهي به بدن ميچسبد و گاهي بلند مي شود ، بايد آن را قطع كند يا آب را به زير آن برساند .
مسأله 299 - اگر انسان شك كند كه به اعضاي وضوي او چيزي چسبيده يا نه ، چنانچه احتمال او در نظر مردم به جا باشد ، مثل آن كه بعد از گل كاري شك كند گل به دست او چسبيده يا نه ، بايد وارسي كند يا به قدري دست بمالد كه اطمينان پيدا كند كه اگر بوده بر طرف شده ، يا آب به زير آن رسيده است .
مسأله 300 - اگر جايي را كه بايد شست يا مسح كرد چرك باشد ولي چرك آن مانع از رسيدن آب به بدن نباشد ، اشكال ندارد ، و همچنين است اگر بعد از گچ كاري و مانند آن چيز سفيدي كه جلوگيري از رسيدن آب به پوست نمي نمايد بر دست بماند ، ولي اگر شك كند كه با بودن آنها آب به بدن مي رسد يا نه ، بايد آنها را بر طرف كند .
مسأله 301 - اگر پيش از وضو بداند كه در بعضي از اعضاي وضو مانعي از رسيدن آب هست ، و بعد از وضو شك كند كه در موقع وضو آب را به آن جا رسانده يا نه ، چنانچه علم به غفلت در حال وضو نداشته باشد ، وضوي او صحيح است .
مسأله 302 - اگر در بعضي از اعضاي وضو مانعي باشد كه گاهي آب به خودي خود زير آن مي رسد و گاهي نمي رسد و انسان بعد از وضو شك كند كه آب زير آن رسيده يا نه ، چنانچه بداند موقع وضو غفلت از اين امر داشته بايد دوباره وضو بگيرد .
مسأله 303 - اگر بعد از وضو چيزي كه مانع از رسيدن آب است در اعضاي وضو ببيند و نداند موقع وضو بوده يا بعد پيدا شده ، در صورتي كه بداند غافل از آن مانع در حال وضو بوده بايد دوباره وضو بگيرد ، و اگر نه وضوي او صحيح است .
مسأله 304 - اگر بعد از وضو شك كند چيزي كه مانع رسيدن آب است در اعضاي وضو بوده يا نه ، چنانچه علم به غفلت از آن در حال وضو نداشته وضو صحيح است .