سجود

1054 - نـمازگزار بايد در هر ركعت از نمازهاي واجب و مستحب بعد از ركوع دو سجده كند , و سجده آن است كه به هيات مخصوص پيشاني را به قصد خضوع به زمين بگذارد.
و در حال سجده در نماز واجب است كه كف دو دست و دو زانو و دو انگشت بزرگ پاها را بر زمين بگذارد.
1055 - دو سجده روي هم يك ركن است , و اگر كسي در نماز واجب - هر چند از روي فراموشي - در يك ركـعـت هـر دو را ترك كند نمازش باطل است , و همچنين است بنابر احتياط لازم اگر دو سجده در يك ركعت از روي فراموشي اضافه كند.
1056 - اگر عمدا يك سجده كم يا زياد كند , نمازش باطل مي شود و اگر سهوا يك سجده كم يا زياد كند حكم آن بعدا گفته خواهد شد.
1057 - كسي كه مي تواند پيشاني را به زمين بگذارد اگر آن را عمدا يا سهوا به زمين نگذارد , سجده نكرده اسـت , اگر چه جاهاي ديگر به زمين برسد , ولي اگر پيشاني را به زمين بگذارد و سهوا جاهاي ديگر را به زمين نرساند يا سهوا ذكر نگويد سجده صحيح است .
1058 - بـهـتر آن است كه در حال اختيار در سجده سه مرتبه سبحان اللّه يا يك مرتبه سبحان ربي الاعلي وبحمده بگويد , و بايد اين كلمات دنبال هم و به عربي صحيح گفته شود , و ظاهر اين است كه گفتن هر ذكـري كفايت مي كند ولي بنابر احتياط لازم بايد به اين مقدار باشد و مستحب است سبحان ربي الاعلي و بحمده را سه يا پنج يا هفت مرتبه يا بيشتر بگويد.
1059 - در حال سجود بايد بدن نمازگزار آرام باشد او نبايد بدن خود را به اختيار طوري حركت دهد كه از حال آرام بودن خارج شود حتي - بنابر احتياط - اگر مشغول به ذكر واجب هم نباشد.
1060 - اگـر پيش از آنكه پيشاني به زمين برسد و بدن آرام بگيرد عمدا ذكر سجده را بگويد يا پيش از تمام شدن ذكر عمدا سر از سجده بردارد نماز باطل است .
1061 - اگـر پـيـش از آنـكه پيشاني به زمين برسد سهوا ذكر سجده را بگويد , و پيش از آنكه سر از سجده بردارد , بفهمد اشتباه كرده است , بايد آرام بگيرد و دوباره ذكر را بگويد.
1062 - اگـر بـعـد از آنـكـه سر از سجده برداشت , بفهمد پيش از آنكه ذكر سجده تمام شود سر برداشته , نمازش صحيح است .
1063 - اگـر مـوقـعي كه ذكر سجده را مي گويد , يكي از هفت عضو را عمدا از زمين بردارد , نماز باطل مـي شـود , ولـي مـوقـعي كه مشغول گفتن ذكر نيست اگر غير پيشاني جاهاي ديگر را از زمين بردارد و دوباره بگذارد اشكال ندارد مگر آنكه با آرام بودن بدنش منافات داشته باشد كه در اين صورت نمازش بنابر احتياط باطل مي شود.
1064 - اگـر پـيـش از تـمـام شدن ذكر سجده , سهوا پيشاني را از زمين بردارد نمي تواند دوباره به زمين بگذارد , و بايد آن را يك سجده حساب كند.
ولي اگر جاهاي ديگر را سهوا از زمين بردارد , بايد دو مرتبه به زمين بگذارد و ذكر را بگويد.
1065 - بعد از تمام شدن ذكر سجده اول , بايد بنشيند تا بدن آرام گيرد و دوباره به سجده رود.
1066 - جـاي پـيـشـاني نمازگزار بايد از جاي زانوها و سر انگشتان پاي او بلندتر يا پست تر از چهار انگشت بـسـتـه نـباشد بلكه احتياط واجب آن است كه جاي پيشاني او از جاي ايستادنش پست تر يا بلندتر از چهار انگشت بسته نيز نباشد.
1067 - در زمين سراشيب - هر چند كه سراشيبي آن درست معلوم نباشد - اگر جاي پيشاني نمازگزار از جاي زانوها و انگشتهاي پاي او بيش از چهار انگشت بسته بلندتر يا پست تر باشد نماز او محل اشكال است .
1068 - اگر پيشاني را اشتباها بر چيزي بگذارد كه از جاي زانوها و انگشتهاي پاي او بلندتر از چهار انگشت بـسـته است , چنانچه بلندي آن به قدري است كه نمي گويند در حال سجده است , بايد سر را بردارد و به چـيـزي كـه بـلـنـدي آن بـيـش از چهار انگشت بسته نيست بگذارد , و اگر بلندي آن به قدري است كه مي گويند در حال سجده است , چنانچه پس از انجام ذكر واجب ملتفت شود مي تواند سر از سجده بردارد و نـماز را تمام كند و اگر قبل از انجام ذكر واجب ملتفت شد , بايد پيشاني را از روي آن به روي چيزي كه بـلندي آن به اندازه چهار انگشت بسته يا كمتر است بكشد و ذكر واجب را بجا آورد و اگر كشيدن پيشاني ممكن نباشد , مي تواند ذكر واجب را در همان حال بجا آورد و نماز را تمام كند , و لازم نيست نماز را دوباره بخواند.
1069 - بـايد بين پيشاني و آنچه بر آن سجده صحيح است چيز ديگري فاصله نباشد پس اگر مهر به قدري چـرك بـاشـد كـه پـيشاني به خود مهر نرسد , سجده باطل است ولي اگر مثلا رنگ مهر تغيير كرده باشد اشكال ندارد.
1070 - در سجده بايد دو كف دست را به زمين بگذارند , ولي در حال ناچاري پشت دست هم مانعي ندارد و اگر پشت دست هم ممكن نباشد بنابر احتياط بايد مچ دست را به زمين بگذارد و چنانچه آن را هم نتواند , تا آرنج هر جا را كه مي تواند به زمين بگذارد , و اگر آن هم ممكن نيست گذاشتن بازو كافي است .
1071 - در سجده بايد دو انگشت بزرگ پاها را به زمين بگذارد ولي لازم نيست كه سر دو انگشت را به زمين بگذارد , بلكه گذاشتن ظاهر يا باطن آنها نيز كفايت مي كند و اگر انگشتهاي ديگر پا يا روي پا را به زمين بـگذارد , يا به واسطه بلند بودن ناخن , شست به زمين نرسد نماز باطل است , و كسي كه از روي تقصير و ندانستن مساله نمازهاي خود را اين طور خوانده , بايد دوباره بخواند.
1072 - كسي كه مقداري از شست پايش بريده , بايد بقيه آن را به زمين بگذارد , و اگر چيزي از آن نمانده يـا اگـر مـانده خيلي كوتاه است , بنابر احتياط بايد بقيه انگشتان را بگذارد , و اگر هيچ انگشت ندارد , هر مقداري كه از پا باقي مانده به زمين بگذارد.
1073 - اگر به طور غير معمول سجده كند , مثلا سينه و شكم را به زمين بچسباند , يا پاها را مقداري دراز كند چنانچه بگويند سجده كرده نمازش صحيح است , ولي اگر بگويند دراز كشيده و سجده صدق ننمايد نماز او باطل است .
1074 - مـهـر يـا چـيز ديگر كه بر آن سجده مي كند , بايد پاك باشد ولي اگر مثلا مهر را روي فرش نجس بگذارد يا يك طرف مهر نجس باشد و پيشاني را به طرف پاك آن بگذارد اشكال ندارد.
1075 - اگـر در پيشاني دمل يا زخم و مانند آن باشد كه نتواند آن را بر زمين بگذارد چنانچه آن دمل مثلا همه پيشاني را فرا نگرفته باشد بايد با جاي سالم پيشاني سجده كند و اگر سجده كردن با جاي سالم توقف بـر آن داشـتـه باشد كه زمين را گود كند و دمل را در گودال و جاي سالم را به مقداري كه براي سجده كافي باشد بر زمين بگذارد بايد اين كار را انجام دهد.
1076 - اگـر دمـل يا زخم تمام پيشاني را فرا گرفته باشد بايد به بعضي از اجزاء صورت خود سجده كند و احـتـيـاط لازم آن اسـت كه اگر مي تواند به چانه سجده كند و اگر نمي تواند به يكي از دو طرف پيشاني سجده كند و اگر سجده كردن به صورت به هيچ وجه ممكن نبود بايد براي سجده اشاره كند.
1077 - كـسي كه مي تواند بنشيند ولي نمي تواند پيشاني را به زمين برساند , بايد به قدري كه مي تواند خم شود و مهر يا چيز ديگري را كه سجده بر آن صحيح است , روي چيز بلند گذاشته و طوري پيشاني را بر آن بـگذارد كه بگويند سجده كرده است , ولي بايد كف دستها و زانوها و انگشتان پا را به طور معمول به زمين بگذارد.
1078 - اگر چيز بلندي نباشد كه مهر يا چيز ديگري كه سجده بر آن صحيح است بگذارد و كسي هم نباشد كـه مـثـلا مهر را بلند كند و بگيرد تا آن شخص بر آن سجده كند احتياط آن است كه مهر يا چيز ديگر را با دست بلند كرده و بر آن سجده نمايد.
1079 - كسي كه هيچ نمي تواند سجده نمايد بايد براي سجده با سر اشاره كند , و اگر نتواند بايد با چشمها اشاره نمايد و اگر با چشمها هم نمي تواند اشاره كند بنابر احتياط لازم بايد با دست و مانند آن براي سجده اشاره كند و در قلب نيز نيت سجده نمايد و ذكر واجب را بگويد.
1080 - اگـر پـيـشاني بي اختيار از جاي سجده بلند شود , چنانچه ممكن باشد بايد نگذارد دوباره به جاي سجده برسد و اين يك سجده حساب مي شود , چه ذكر سجده را گفته باشد يا نه .
و اگر نتواند سر را نگهدارد و بي اختيار دوباره به جاي سجده برسد , همان يك سجده حساب مي شود ولي اگر ذكر نگفته باشد احتياط مستحب آن است كه آن را به قصد قربت مطلقه بگويد.
1081 - جـايي كه انسان بايد تقيه كند مي تواند بر فرش و مانند آن سجده نمايد , و لازم نيست براي نماز به جاي ديگر برود يا نماز را تاخير بيندازد تا در همان جا بعد از رفع سبب تقيه بجا آورد.
ولـي اگـر بتواند بر حصير يا چيزي كه سجده بر آن صحيح مي باشد , طوري سجده كند كه مخالفت تقيه نكرده باشد نبايد بر فرش و مانند آن سجده نمايد.
1082 - اگر روي تشك پر و مانند آن سجده كند , در صورتي كه بدن روي آن آرام نگيرد باطل است .
1083 - اگر انسان ناچار شود كه در زمين گل نماز بخواند , چنانچه آلوده شدن بدن و لباس براي مشقت نـدارد , بـايـد سـجـده و تشهد را به طور معمول بجا آورد و اگر مشقت دارد , در حالي كه ايستاده , براي سجده با سر اشاره كند و تشهد را ايستاده بخواند و نمازش صحيح است .
1084 - در ركـعـت اول و ركـعت سومي كه تشهد ندارد , مثل ركعت سوم نماز ظهر و عصر و عشا احتياط واجب اين است كه بعد از سجده دوم قدري بي حركت بنشيند و بعد برخيزد.