نماز جمعه و احكام آن

740 - نماز جمعه مانند نماز صبح دو ركعت است .

امـتـيـازش از نـماز صبح اين است كه دو خطبه در پيش دارد , و نماز جمعه واجب تخييري است , به اين معني كه مكلف در روز جمعه مخير است كه نماز جمعه را بخواند در صورتي كه شرايطش موجود باشد , يا نماز ظهر بجا آورد , پس اگر نماز جمعه را بجا آورد كفايت از ظهر مي كند.
و واجـب شـدن نـمـاز جـمعه چند شرط دارد : اول داخل شدن وقت , و آن عبارت از زوال آفتاب است , و وقتش اول عرفي زوال است پس هرگاه از اين وقت نماز جمعه را تاخير انداخت , وقتش خارج شده و نماز ظهر را بايد بجا آورد.
دوم شـمـاره افراد : و آن پنج نفر است با امام , و هرگاه پنج نفر از مسلمانان جمع نشوند نماز جمعه واجب نمي شود.
سـوم بـودن امـام جامع شرايط امامت , از عدالت و غير آن از چيزهايي كه در امام جماعت معتبر است , هم چنان كه در بحث نماز جماعت خواهد آمد و بدون او نماز جمعه واجب نمي شود.
و صـحيح بودن نماز جمعه چند شرط دارد : اول جماعت بودن , پس فرادا صحيح نيست , و هر گاه ماموم قبل از ركوع ركعت دوم نماز جمعه به امام برسد مجزي خواهد بود.
و يـك ركـعـت ديـگر به او اضافه مي كند , و اگر در ركوع امام را درك كند مجزي بودنش مشكل است , و احتياط ترك نشود.
دوم خـوانـدن دو خـطـبـه پيش از نماز , كه در خطبه اول حمد و ثناي الهي را گفته و وصيت به تقوي و پـرهيزكاري شود و يك سوره كوتاه از قرآن بخواند , سپس نشسته و برخيزد , و باز هم حمد و ثناي الهي را بجا آورده و بر پيغمبر اكرم و ائمه مسلمين صلوات فرستاده و احتياط مستحب آن است كه براي مؤمنين و مؤمنات استغفار ( طلب آمرزش ) كند.
و لازم اسـت خطبه پيش از نماز باشد , پس اگر نماز را پيش از دو خطبه شروع كرد صحيح نخواهد بود و خواندن خطبه پيش از زوال آفتاب اشكال دارد.
و لازم است كسي كه خطبه را مي خواند هنگام خطبه ايستاده باشد.
پس هر گاه خطبه را نشسته بخواند صحيح نخواهد بود و فاصله انداختن بين دو خطبه به نشستن لازم و واجـب اسـت , و لازم اسـت نشستن مختصر و خفيف باشد , و لازم است امام جماعت و خطيب ( كسي كه خـطـبـه مـي خواند ) يك نفر باشد , و اقوي اين است كه در خطبه طهارت شرط نيست , اگر چه اشتراط احوط است .
و در حـمـد و ثناي الهي و صلوات بر پيغمبر اكرم و ائمة مسلمين بنابر احتياط عربيت ( زبان عربي ) معتبر اسـت و در مازاد بر آن معتبر نيست بلكه اگر بيشتر حاضرين زبان عربي را ندانند احتياط لازم آن است كه خصوص وصيت به تقوي به زبان حاضرين باشد.
سـوم آن كـه مـسـافـت بـين دو نماز جمعه كمتر از يك فرسخ نباشد , پس هر گاه نماز جمعه ديگري در مـسـافـت كـمـتـر از يك فرسخ بر پا شود , و مقارن هم بودند هر دو باطل مي شوند , و اگر يكي سبقت بر ديـگـري داشـت هـر چـنـد بـه تـكبيرة الاحرام باشد صحيح و دومي باطل خواهد بود ولي هر گاه پس از برگزاري نماز جمعه كشف شد كه نماز جمعه ديگري بر او سابق يا مقارنش در مسافت كمتر از يك فرسخ بـر پا شده بوده بجا آوردن نماز ظهر واجب نخواهد بود , و فرقي نيست بين اين كه اين كشف در وقت يا در خارج وقت باشد و بر پا نمودن نماز جمعه در صورتي مانع از نماز جمعه ديگر در مسافت مزبور مي شود كه خود صحيح و جامع شرايط باشد , والا در مانع بودنش اشكال است , و اقرب مانع نبودن است .
741 - هـر گـاه نـمـاز جـمـعه اي كه داراي شرايط است بر پا شود اگر بر پا كننده اش امام عليه السلام يا نـمـاينده او باشد حضورش واجب است و در غير اين صورت حضورش واجب نيست و در وجوب حضور در صورت اول چند چيز معتبر است : اول آن كه مكلف مرد باشد , و حضور جمعه بر زنان واجب نيست .
دوم آزادي , پس حضور در نماز جمعه بر بندگان ( برده ) واجب نيست .
سوم حاضر بودن , پس بر مسافر واجب نيست .
و در مسافر فرقي نيست كه تكليف او در نماز قصر باشد يا تمام , مثل مسافري كه قصد اقامه نموده باشد.
چهارم سلامت از بيماري و كوري , پس بر بيمار و كور واجب نيست .
پنجم پير نبودن , پس بر پيرمردان واجب نيست .
ششم آن كه بين جاي شخص و جايي كه نماز جمعه بر پا مي شود بيش از دو فرسخ فاصله نباشد و بر كسي كـه سر دو فرسخي است حضور واجب است و هم چنين بر كسي كه حضور جمعه بر او سخت و دشوار باشد به جهت باران يا سرماي شديد و مانند اينها حضور واجب نيست .
742 - چند حكم كه به نماز جمعه راجع است از اين قرار است .
اول كسي كه نماز جمعه از او ساقط شده و حضورش واجب نباشد , جايز است در اول وقت مبادرت به نماز ظهر نمايد.
دوم حـرف زدن هـنگامي كه امام مشغول خطبه خواندن است مكروه است مگر آن كه مانع از گوش دادن خطبه باشد كه در اين صورت بنابر احتياط جايز نيست , و فرقي بين عدد معتبر در اصل وجوب نماز جمعه و بين بيشتر از آن نيست .
سوم گوش دادن به دو خطبه بنابر احتياط واجب است ولي كساني كه معناي خطبه را نمي فهمند گوش دادن بر آنها واجب نيست .
چهارم اذان دوم روز جمعه بدعت است , و اين همان اذاني است كه در عرف اذان سوم ناميده مي شود.
پنجم وقت خطبه امام , ظاهر اين است كه حضور واجب نباشد.
ششم خريد و فروش هنگامي كه براي نماز جمعه نداء مي شود حرام است در صورتي كه منافي نماز باشد , و الا حرام نخواهد بود , و اظهر اين است كه در صورت حرمت نيز معامله باطل نيست .
هفتم كسي كه حضور جمعه بر او واجب بود , و ترك نمود و نماز ظهر را بجا آورد اظهر اين است كه نمازش صحيح باشد.