نـماز جماعت
مسأله 1426 ـ مستحب است نمازهاي واجب خصوصاً نمازهاي يوميّه را به جماعت بخوانند، و در نماز صبح و مغرب و عشا خصوصاً براي همسايه مسجد و كسي كه صداي اذان مسجد را مي شنود بيشتر سفارش شده است.
مسأله 1427 ـ در روايتي وارد شده است كه اگر يك نفر به امام جماعت اقتدا كند هر ركعت از نماز آنان ثواب صد و پنجاه نماز دارد و اگر دو نفر اقتدا كنند هر ركعتي ثواب ششصد نماز دارد و هرچه بيشتر شوند ثواب نمازشان بيشتر مي شود تا به ده نفر برسند و عدّه آنان كه از ده گذشت اگر تمام آسمانها كاغذ و درياها مركب و درختان قلم و جن و انس و ملائكه نويسنده شوند نمي توانند ثواب يك ركعت آن را بنويسند.
مسأله 1428 ـ حاضر نشدن به نماز جماعت از روي بي اعتنائي جايز نيست و سزاوار نيست كه انسان بدون عذر نماز جماعت را ترك كند.
مسأله 1429 ـ مستحبّ است انسان صبر كند كه نماز را به جماعت بخواند، و نماز با جماعت از نمازِ اوّل وقت كه فرادي يعني تنها خوانده شود بهتر است. و نيز نماز جماعتي را كه مختصر بخوانند از نماز فرادي كه آن را طول بدهند بهتر مي باشد.
مسأله 1430 ـ وقتي كه جماعت برپا مي شود مستحب است كسي كه نمازش را فرادي خوانده دوباره با جماعت بخواند و اگر بعد بفهمد كه نماز اوّلش باطل بوده نماز دوّم او كافي است.
مسأله 1431 ـ اگر امام يا مأموم بخواهد نمازي را كه به جماعت خوانده دوباره با جماعت بخواند در صورتي كه جماعت دوّم و اشخاص آن غير از اوّل باشند و او امام باشد اشكال ندارد.
مسأله 1432 ـ كسي كه در نماز وسواس دارد و فقط در صورتي كه نماز را با جماعت بخواند از وسواس راحت مي شود بايد نماز را با جماعت بخواند.
مسأله 1433 ـ اگر پدر يا مادر به فرزند خود امر كنند كه نماز را به جماعت بخواند در صورتي كه ترك آن موجب اذيت و ناراحتي يا اسائه ادب به پدر يا مادر باشد واجب است نماز را به جماعت بخواند.
مسأله 1434 ـ نمازهاي مستحبّي را نمي شود به جماعت خواند مگر نماز استسقاء كه براي آمدن باران مي خوانند و همچنين نماز عيد فطر و قربان را نيز
[235]
مي توانند به جماعت بخوانند.
مسأله 1435 ـ موقعي كه امام جماعت نماز يوميه مي خواند هر كدام از نمازهاي يوميه را مي شود به او اقتداء كرد ولي اگر امام نماز يوميه اش را احتياطاً دوباره مي خواند مأموم نمي تواند نماز خود را با او بخواند، مگر اينكه هر دو از جهت احتياط مثل هم و از يك جهت باشند.
مسأله 1436 ـ اگر امام جماعت قضاي نماز يوميه خود را مي خواند مي شود به او اقتدا كرد ولي اگر نمازش را احتياطاً قضا مي كند يا قضاي احتياطي نماز كس ديگر را مي خواند اگر چه براي آن پول نگرفته باشد اقتداي به او اشكال دارد، مگر اينكه مأموم هم نماز احتياطي از جهت احتياطي كه امام دارد، بخواند، ولي اگر انسان بداند نماز كسي كه براي او قضا مي خواند، فوت شده، اشكال ندارد.
مسأله 1437 ـ اگر امام در محراب باشد و كسي پشت سر او اقتدا كرده باشد كساني كه دو طرف محراب ايستاده اند و به واسطه ديوار محراب امام را نمي بينند نمي توانند اقتدا كنند بلكه اگر كسي هم پشت سر امام اقتدا كرده باشد اقتدا كردن كساني كه دو طرف او ايستاده اند و به واسطه ديوار محراب، امام را نمي بينند بنابر احتياط واجب صحيح نيست.
مسأله 1438 ـ اگر به واسطه درازي صف اوّل كساني كه دو طرف صف ايستاده اند امام را نبينند مي توانند اقتداء كنند، و نيز اگر به واسطه درازي يكي از صفهاي ديگر كساني كه دو طرف آن ايستاده اند صف جلوي خود را نبينند مي توانند اقتداء نمايند.
مسأله 1439 ـ اگر صفهاي جماعت تا درب مسجد برسد، كسي كه مقابل درب پشت صف ايستاده نمازش صحيح است و نيز نماز كساني كه پشت سر او اقتدا مي كنند صحيح است، ولي كساني كه دو طرف او ايستاده اند و صف جلو را نمي بينند بنابر احتياط واجب اقتدا آنها صحيح نيست.
مسأله 1440 ـ كسي كه پشت ستون ايستاده اگر از طرف راست يا چپ به واسطه مأموم ديگر به امام متّصل نباشد نمي تواند اقتداء كند ولي اگر از طرف راست يا چپ متّصل باشد مي تواند اقتدا كند.
مسأله 1441 ـ جاي ايستادن امام بايد از جاي مأموم بلندتر نباشد ولي اگر مكان امام مقدار خيلي كمي بلندتر باشد اشكال ندارد. و نيز اگر زمين سراشيب باشد و
[236]
امام در طرفي كه بلندتر است بايستد در صورتي كه سراشيبي آن زياد نباشد و طوري باشد كه به آن زمين مسطح بگويند مانعي ندارد.
مسأله 1442 ـ اگر جاي مأموم بلندتر از جاي امام باشد در صورتي كه بلندي به مقدار متعارف زمان قديم باشد كه عرفاً يك اجتماع محسوب شود اشكال ندارد بنابراين در ساختمانهاي چند طبقه اين زمان اگر فاصله هر طبقه تا سه متر باشد، ظاهراً وحدت صدق مي كند و جماعت اشكال ندارد.
مسأله 1443 ـ اگر بين كساني كه در يك صف ايستاده اند بچّه مميّز يعني بچّه اي كه خوب و بد را مي فهمد فاصله شود، چنانچه ندانند نماز او باطل است مي توانند اقتدا كنند.
مسأله 1444 ـ بعد از تكبير امام اگر صفِ جلو آماده نماز و تكبير گفتن آنان نزديك باشد كسي كه در صف بعد ايستاده مي تواند تكبير بگويد ولي احتياط مستحب آن است كه صبر كند تا تكبير صف جلو تمام شود.
مسأله 1445 ـ اگر بداند نمازِ يك صف از صفهاي جلو باطل است در صفهاي بعد نمي تواند اقتدا كند، و اگر نداند نماز آنان صحيح است يا نه، مي تواند اقتدا كند.
مسأله 1446 ـ هرگاه بداند نماز امام باطل است مثلاً بداند امام وضو ندارد اگرچه خود امام ملتفت نباشد نمي تواند به او اقتدا كند.
مسأله 1447 ـ اگر مأموم بعد از نماز بفهمد كه امام عادل نبوده يا كافر بوده يا به جهتي نمازش باطل بوده مثلاً بيوضو نماز خوانده نماز جماعت مأموم صحيح است.
مسأله 1448 ـ اگر در بين نماز شك كند كه اقتداء كرده يا نه، چنانچه در حالي باشد كه وظيفه مأموم است مثلاً به حمد و سوره امام گوش مي دهد مي تواند نماز را به جماعت تمام كند و اگر مشغول كاري باشد كه هم وظيفه امام و هم وظيفه مأموم است مثلاً در ركوع يا سجده باشد، بايد نماز را به نيّت فرادي تمام نمايد.
مسأله 1449 ـ انسان در بين نماز جماعت مي تواند نيّت فرادي كند.
مسأله 1450 ـ اگر مأموم بعد از حمد و سوره امام نيّت فرادي كند لازم نيست حمد و سوره را بخواند ولي اگر پيش از تمام شدن حمد و سوره نيّت فرادي نمايد بنابر احتياط واجب حمد و سوره را از اوّل بخواند.
مسأله 1451 ـ اگر در بين نماز جماعت نيّت فرادي كند بنابر احتياط واجب نبايد دوباره نيّت جماعت كند، ولي اگر مرددّ شود كه نيّت فرادي كند يا نه و بعد
[237]
تصميم بگيرد كه نماز را با جماعت تمام كند، نمازش صحيح است.
مسأله 1452 ـ اگر شك كند كه نيّت فرادي كرده يا نه، بايد بنا بگذارد كه نيّت فرادي نكرده است.
مسأله 1453 ـ اگر موقعي كه امام در ركوع است اقتدا كند و به ركوع امام برسد، اگرچه ذكر امام تمام شده باشد، نمازش به طور جماعت صحيح است و يك ركعت حساب مي شود، امّا اگر به مقدار ركوع خم شود و به ركوع امام نرسد جماعتش باطل است.
مسأله 1454 ـ اگر موقعي كه امام در ركوع است اقتداء كند و به مقدار ركوع خم شود و شك كند كه به ركوع امام رسيده يا نه نمازش باطل است و احتياط آن است كه نمازش را تمام كند و دوباره اعاده كند.
مسأله 1455 ـ اگر موقعي كه امام در ركوع است اقتدا كند و پيش از آنكه به اندازه ركوع خم شود امام سر از ركوع بردارد، مي تواند نيّت فرادي كند يا صبر كند تا امام براي ركعت بعد برخيزد و آن را ركعت اوّل نماز خود حساب كند. ولي اگر برخاستن امام به قدري طول بكشد كه نگويند اين شخص نماز جماعت مي خواند، بايد نيّت فرادي نمايد.
مسأله 1456 ـ اگر از اوّل نماز يا بين حمد و سوره اقتدا كند و پيش از آنكه به ركوع رود امام سر از ركوع بردارد نماز او به طور جماعت صحيح است و بايد ركوع كند و خود را به امام برساند.
مسأله 1457 ـ اگر موقعي برسد كه امام مشغول خواندن تشهد آخر نماز است چنانچه بخواهد به ثواب جماعت برسد، بايد بعد از نيّت و گفتن تكبيرة الأحرام بنشيند و تشهد را با امام بخواند ولي سلام را نگويد و صبر كند تا امام سلام نماز را بدهد، بعد بايستد و بدون آنكه دوباره نيّت كند و تكبير بگويد حمد و سوره را بخواند و آن را ركعت اوّل نماز خود حساب كند.
مسأله 1458 ـ مأموم نبايد جلوتر از امام بايستد و بنابر احتياط واجب قدري عقب تر از امام بايستد و چنانچه قد او بلندتر از امام باشد كه در ركوع و سجودش جلوتر از امام باشد اشكال ندارد.
مسأله 1459 ـ در نماز جماعت بين مأموم و امام نبايد پرده و مانند آن كه پشت آن ديده نمي شود فاصله باشد، و همچنين است بين انسان و مأموم ديگري كه انسان
[238]
به واسطه او به امام متّصل شده است ولي اگر مأموم زن باشد و امام مرد فاصله شدن پرده و مانند آن اشكال ندارد، و فاصله شدن پرده و مانند آن بين زن و مأموم ديگري كه مرد است و زن به واسطه او به امام متّصل شده است اشكال ندارد، امّا اگر امام و مأموم هردو زن باشند حكمش مانند مردان است كه نبايد چيزي بين آنها فاصله شود.
مسأله 1460 ـ اگر بعد از شروع به نماز بين مأموم و امام، يا بين مأموم و كسي كه مأموم به واسطه او متّصل به امام است، پرده يا چيز ديگري كه پشت آن را نمي توان ديد فاصله شود، نمازش فرادي مي شود و صحيح است.
مسأله 1461 ـ احتياط واجب آن است كه بين جاي سجده مأموم و جاي ايستادن امام بيشتر از يك قدم معمولي فاصله نباشد. و نيز اگر انسان به واسطه مأمومي كه جلوي او ايستاده به امام متّصل باشد بنابر احتياط واجب بايد فاصله جاي سجده اش از جاي ايستادن او بيشتر از يك قدم معمولي نباشد و احتياط مستحب آن است كه جاي سجده مأموم با جاي كسي كه جلو او ايستاده، هيچ فاصله نداشته باشد.
مسأله 1462 ـ اگر مأموم به واسطه كسي كه طرف راست يا چپ او اقتدا كرده به امام متّصل باشد و از جلو به امام متّصل نباشد، چنانچه بيشتر از يك قدم معمولي فاصله نداشته باشد نمازش صحيح است.
مسأله 1463 ـ اگر در نماز، بين مأموم و امام يا بين مأموم و كسي كه مأموم به واسطه او به امام متّصل است بيشتر از يك قدم فاصله پيدا شود نمازش فرادي مي شود و صحيح است.
مسأله 1464 ـ اگر نماز همه كساني كه در صف جلو هستند تمام شود يا همه نيّت فرادي نمايند اگر فاصله به اندازه يك قدم معمولي بيشتر نباشد نماز صف بعد به طور جماعت صحيح است و اگر بيشتر از اين مقدار باشد فرادي مي شود و صحيح است.
مسأله 1465 ـ اگر در ركعت دوّم اقتدا كند، قنوت و تشهّد را با امام مي خواند و احتياط آن است كه موقع خواندن تشهّد انگشتان دست و سينه پا را به زمين بگذارد و زانوها را بلند كند، و بايد بعد از تشهّد با امام برخيزد و حمد و سوره را بخواند، و اگر براي سوره وقت ندارد، حمد را تمام كند و در ركوع يا سجده خود را به امام برساند، يا نيّت فرادي كند و نمازش صحيح است.
[239]
مسأله 1466 ـ اگر موقعي كه امام در ركعت دوّم نماز چهار ركعتي است اقتدا كند، بايد در ركعت دوّم نمازش كه ركعت سوّم امام است بعد از دو سجده بنشيند و تشهّد را به مقدار واجب بخواند و برخيزد و چنانچه براي گفتن سه مرتبه تسبيحات وقت ندارد، يك مرتبه بگويد و در ركوع يا سجده خود را به امام برساند
مسأله 1467 ـ اگر امام در ركعت سوّم يا چهارم باشد و مأموم بداند كه اگر اقتدا كند و حمد را بخواند به ركوع امام نمي رسد، بنابر احتياط واجب بايد صبر كند تا امام به ركوع رود، بعد اقتدا كند.
مسأله 1468 ـ اگر در ركعت سوّم يا چهارم امام اقتدا كند، بايد حمد و سوره را بخواند و اگر براي سوره وقت ندارد، بايد حمد را تمام كند و در ركوع خود را به امام برساند، ولي اگر در سجده به امام برسد بهتر آن است كه احتياطاً نماز را دوباره بخواند.
مسأله 1469 ـ كسي كه مي داند اگر سوره يا قنوت را بخواند در ركوع به امام نمي رسد نبايد سوره يا قنوت را بخواند ولي اگر خواند نمازش صحيح است.
مسأله 1470 ـ كسي كه اطمينان دارد كه اگر سوره را شروع كند يا تمام نمايد به ركوع امام مي رسد احتياط واجب آن است كه سوره را شروع كند يا اگر شروع كرده تمام نمايد.
مسأله 1471 ـ كسي كه يقين دارد، اگر سوره را بخواند به ركوع امام مي رسد، چنانچه سوره را بخواند و به ركوع نرسد نمازش صحيح است.
مسأله 1472 ـ اگر امام ايستاده باشد و مأموم نداند كه در كدام ركعت است مي تواند اقتدا كند، ولي بايد حمد و سوره را به قصد قربت بخواند و اگرچه بعد بفهمد كه امام در ركعت اوّل يا دوّم بوده، نمازش صحيح است.
مسأله 1473 ـ اگر به خيال اينكه امام در ركعت اوّل يا دوّم است حمد و سوره نخواند و بعد از ركوع بفهمد كه در ركعت سوّم يا چهارم بوده نمازش صحيح است، ولي اگر پيش از ركوع بفهمد بايد حمد و سوره را بخواند و اگر وقت ندارد، فقط حمد را بخواند و در ركوع يا سجده خود را به امام برساند.
مسأله 1474 ـ اگر به خيال اينكه امام در ركعت سوّم يا چهارم است حمد و سوره بخواند و پيش از ركوع يا بعد از آن بفهمد كه در ركعت اوّل يا دوّم بوده، نمازش صحيح است، و اگر در بين حمد و سوره بفهمد لازم نيست آنها را تمام كند.
مسأله 1475 ـ اگر موقعي كه مشغول نماز مستحبّي است جماعت برپا شود،
[240]
چنانچه اطمينان ندارد كه اگر نماز را تمام كند به جماعت برسد، مستحبّ است نماز را رها كند و مشغول نماز جماعت شود بلكه اگر اطمينان نداشته باشد كه به ركعت اوّل مي رسد مستحبّ است به همين دستور رفتار نمايد.
مسأله 1476 ـ اگر موقعي كه مشغول نماز سه ركعتي يا چهار ركعتي است جماعت برپا شود، چنانچه به ركوع ركعت سوّم نرفته و اطمينان ندارد كه اگر نماز را تمام كند به جماعت برسد، مستحبّ است به نيّت نماز مستحبّي نماز را دو ركعتي تمام كند و خود را به جماعت برساند.
مسأله 1477 ـ اگر نماز امام تمام شود و مأموم مشغول تشهّد يا سلام اوّل باشد لازم نيست نيّت فرادي كند.
مسأله 1478 ـ كسي كه يك ركعت از امام عقب مانده وقتي امام تشهّد ركعت آخر را مي خواند مي تواند نيّت فرادي كند و برخيزد و نماز را تمام كند و يا انگشتان دست و سينه پا را به زمين بگذارد و زانوها را بلند نگهدارد و صبر كند تا امام سلام نماز را بگويد و بعد برخيزد.