شكهاي صحيح
مسأله 1226 ـ در نُه صورت اگر در شماره ركعتهاي نماز چهار ركعتي شك كند بايد فكر نمايد پس اگر يقين يا گمان به يك طرف شك پيدا كرد بايد همان طرف را بگيرد و نماز را تمام كند وگرنه به دستورهائي كه گفته مي شود عمل نمايد و آن نه صورت از اين قرار است:
اوّل: آنكه بعد از سر برداشتن از سجده دوّم شك كند كه دو ركعت خوانده يا سه ركعت كه بايد بنا بگذارد سه ركعت خوانده و يك ركعت ديگر بخواند و نماز را تمام كند و بعد از نماز يك ركعت نماز احتياط ايستاده يا دو ركعت نشسته به دستوري كه بعداً گفته مي شود بجا آورد.
دوّم: شك بين دو و چهار ركعت بعد از سر برداشتن از سجده دوّم كه بايد بنا بگذارد كه چهار ركعت خوانده و نماز را تمام كند و بعد از نماز، دو ركعت نماز احتياط ايستاده بخواند.
سوّم: شك بين دو و سه و چهار ركعت بعد از سر برداشتن از سجده دوّم، كه بايد بنا بگذارد كه چهار ركعت خوانده و نماز را تمام كند و بعد از نماز، دو ركعت نماز احتياط ايستاده و بعد دو ركعت نماز احتياط نشسته بجا آورد، ولي اگر بعد از سجده اوّل يا پيش از سر برداشتن از سجده دوّم يكي از اين سه شك برايش پيش آيد
[207]
مي تواند نماز را رها كند و دوباره بخواند.
چهارم: شك بين چهار و پنج ركعت بعد از سربرداشتن از سجده دوّم، كه بايد بنا بگذارد چهار ركعت خوانده و نماز را تمام كند و بعد از نماز، دو سجده سهو بجا آورد ولي اگر بعد از سجده اول يا پيش از سر برداشتن از سجده دوّم اين شك براي او پيش آيد بنابر احتياط واجب بايد به دستوري كه گفته شد عمل كند و نماز را هم دوباره بخواند.
پنجم: شك بين سه و چهار ركعت، كه در هر جاي نماز باشد بايد بنابر چهار ركعت بگذارد و نماز را تمام كند و بعد از نماز، يك ركعت نماز احتياط ايستاده يا دو ركعت نماز احتياط نشسته بجا آورد.
ششم: شك بين چهار و پنج ركعت در حال ايستاده، كه بايد بنشيند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و يك ركعت نماز احتياط ايستاده يا دو ركعت نشسته بجا آورد.
هفتم: شك بين سه و پنج ركعت در حال ايستاده، كه بايد بنشيند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و دو ركعت نماز احتياط ايستاده بجا آورد.
هشتم: شك بين سه و چهار و پنج ركعت در حال ايستاده، كه بايد بنشيند و تشهد بخواند و بعد از سلام نماز، دو ركعت نماز احتياط ايستاده و بعد دو ركعت نماز احتياط نشسته بجا آورد.
نهم: شك بين پنج و شش ركعت در حال ايستاده، كه بايد بنشيند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و سجده سهو بجا آورد.
مسأله 1227 ـ اگر يكي از شكهاي صحيح براي انسان پيش آيد نبايد نماز را بشكند و چنانچه نماز را بشكند معصيت كرده است. پس اگر پيش از انجام كاري كه نماز را باطل مي كند مثل روگرداندن از قبله نماز را از سر گيرد نماز دوّمش هم باطل است و اگر بعد از انجام كاري كه نماز را باطل مي كند مشغول نماز شود نماز دوّمش صحيح است.
مسأله 1228 ـ اگر يكي از شكهائي كه نماز احتياط براي آنها واجب است در نماز پيش آيد چنانچه انسان نماز را تمام كند و بدون خواندن نماز احتياط نماز را از سر بگيرد معصيت كرده است. پس اگر پيش از انجام كاري كه نماز را باطل مي كند نماز را از سر گرفته باشد نماز دوّمش هم باطل است و اگر بعد از انجام كاري كه نماز را باطل
[208]
مي كند مشغول نماز شده نماز دومش صحيح است.
مسأله 1229 ـ وقتي يكي از شكهاي صحيح براي انسان پيش آيد چنانچه گفته شد بايد فوراً فكر كند پس اگر چيزهائي كه به واسطه آنها ممكن است يقين يا گمان به يك طرف شك پيدا شود براي او پيش نيايد شك او از بين نمي رود و چنانچه كمي بعد هم فكر كند اشكال ندارد; مثلاً اگر در سجده شك كند مي تواند تا بعد از سجده، فكر كردن را تأخير بيندازد.
مسأله 1230 ـ اگر اول گمانش به يك طرف بيشتر باشد بعد دو طرف در نظر او مساوي شود بايد به دستور شك عمل نمايد و اگر اول دو طرف در نظر او مساوي باشد و به طرفي كه وظيفه اوست بنا بگذارد، بعد گمانش به طرف ديگر برود بايد همان طرف را بگيرد و نماز را تمام كند.
مسأله 1231 ـ كسي كه نمي داند گمانش به يك طرف بيشتر است يا هردو طرف در نظر او مساوي است بايد احتياط كند، و در هر مورد، احتياط به طور مخصوصي است كه در كتابهاي مفصل فقهي گفته شده است.
مسأله 1232 ـ اگر بعد از نماز بفهمد در بين نماز حال ترديدي داشته كه مثلاً دو ركعت خوانده يا سه ركعت و بنا را بر سه گذاشته ولي نداند كه اين بنا را روي گمانش به خواندن سه ركعت بوده يا از باب اين بوده كه هردو طرف در نظر او مساوي بوده بايد به احتياط واجب نماز احتياط را بخواند.
مسأله 1233 ـ اگر موقعي كه تشهد مي خواند يا بعد از ايستادن شك كند كه دو سجده را بجا آورده يا نه و در همان موقع يكي از شكهائي كه اگر بعد از تمام شدن دو سجده اتفاق بيفتد صحيح مي باشد، براي او پيش آيد مثلاً شك كند كه دو ركعت خوانده يا سه ركعت بايد به دستور آن شك عمل كند، و بنابر احتياط واجب نمازش را هم دوباره بخواند.
مسأله 1234 ـ اگر پيش از آنكه مشغول تشهّد شود يا در ركعتهائي كه تشهد ندارد پيش از ايستادن شك كند كه دو سجده را بجا آورده يا نه و در همان موقع يكي از شكهائي كه بعد از تمام شدن دو سجده صحيح است برايش پيش آيد، نمازش باطل است.
مسأله 1235 ـ اگر موقعي كه ايستاده بين 3 و 4 يا بين 3 و 4 و 5 ركعت شك كند و يادش بيايد كه دو سجده از ركعت پيش بجا نياورده نمازش باطل است.
[209]
مسأله 1236 ـ اگر شك او از بين برود و شك ديگري برايش پيش آيد مثلاً اول شك كند كه دو ركعت خوانده يا سه ركعت بعد شك كند كه سه ركعت خوانده يا چهار ركعت، بايد به دستور شك دوّم عمل نمايد.
مسأله 1237 ـ اگر بعد از نماز شك كند كه در نماز مثلاً بين دو و چهار ركعت شك كرده يا بين سه و چهار ركعت، احتياط واجب آن است كه به دستور هردو عمل كند و نماز را هم دوباره بخواند.
مسأله 1238 ـ اگر بعد از نماز بفهمد كه در نماز شكي براي او پيش آمده ولي نداند كه از شكهاي باطل بوده يا از شكهاي صحيح و اگر از شكهاي صحيح بوده كدام قسم آن بوده است، بنابر احتياط واجب بايد به دستور شكهائي كه صحيح بوده و احتمال مي داده عمل كند و نماز را هم دوباره بخواند.
مسأله 1239 ـ كسي كه نشسته نماز مي خواند اگر شكي كند كه بايد براي آن يك ركعت نماز احتياط ايستاده يا دو ركعت نشسته بخواند، بايد يك ركعت نشسته بجا آورد و اگر شكي كند كه بايد براي آن، دو ركعت نماز احتياط ايستاده بخواند بايد دو ركعت نشسته بجا آورد.
مسأله 1240 ـ كسي كه ايستاده نماز مي خواند اگر موقع خواندن نماز احتياط از ايستادن عاجز شود بايد مثل كسي كه نماز را نشسته مي خواند و حكم آن در مسأله پيش گفته شده، نماز احتياط را بجا آورد.
مسأله 1241 ـ كسي كه نشسته نماز مي خواند اگر موقع خواندن نماز احتياط بتواند بايستد بايد به وظيفه كسي كه نماز را ايستاده مي خواند عمل كند.