مُبطِلات نماز
مسأله 1153 ـ دوازده چيز نماز را باطل مي كند و آنها را مبطلات مي گويند:
اوّل: آنكه در بين نماز يكي از شرطهاي آن از بين برود، مثلاً در بين نماز بفهمد مكانش غصبي است.
دوّم: آنكه در بين نماز عمداً يا سهواً يا از روي ناچاري، چيزي كه وضو يا غسل را باطل مي كند پيش آيد، مثلاً بول از او بيرون آيد، ولي كسي كه نمي تواند از بيرون آمدن بول و غائط خودداري كند، اگر در بين نماز بول يا غائط از او خارج شود چنانچه به دستوري كه در احكام وضو گفته شد رفتار نمايد نمازش باطل نمي شود و نيز اگر در بين نماز از زن مستحاضه خون خارج شود، در صورتي كه به دستور استحاضه رفتار كرده باشد نمازش صحيح است.
مسأله 1154 ـ كسي كه بي اختيار خوابش برده اگر نداند كه در بين نماز خوابش برده يا بعد از آن بايد نمازش را دوباره بخواند، ولي اگر تمام شدن نماز را بداند و شك كند كه خواب در بين نماز بوده يا بعد نمازش صحيح است.
مسأله 1155 ـ گر بداند به اختيار خودش خوابيده و شك كند كه بعد از نماز بوده، يا در بين نماز يادش رفته كه مشغول نماز است و خوابيده نمازش صحيح است.
مسأله 1156 ـ اگر در حال سجده از خواب بيدار شود و شك كند كه در سجده آخر نماز است يا در سجده شكر، بايد آن نماز را دوباره بخواند.
سوّم: از مبطلات نماز آن است كه مثل بعض كساني كه شيعه نيستند دستها را رويهم بگذارد.
مسأله 1157 ـ هرگاه براي ادب دستها را روي هم بگذارد اگرچه مثل آنها نباشد بنابر احتياط واجب بايد نماز را دوباره بخواند، ولي اگر از روي فراموشي يا ناچاري يا براي كار ديگر مثل خاراندن دست و مانند آن، دستها را رويهم بگذارد اشكال ندارد.
چهارم: از مبطلات نماز آن است كه بعد از خواند حمد، آمين بگويد. ولي اگر اشتباهاً يا از روي تقيّه بگويد، نمازش باطل نمي شود.
[195]
پنجم: از مبطلات نماز آن است كه عمداً يا از روي فراموشي پشت به قبله كند، يا به طرف راست يا چپ قبله برگردد، بلكه اگر عمداً به قدري برگردد كه نگويند رو به قبله است، اگرچه به طرف راست يا چپ نرسد، نمازش باطل است.
مسأله 1158 ـ اگر عمداً يا سهواً سر را به قدري برگرداند كه بتواند پشت سر را ببيند نماز باطل است ولي اگر سر را كمي بگرداند عمداً باشد يا اشتباهاً نمازش باطل نمي شود.
ششم: از مبطلات نماز آن است كه عمداً كلمه اي را بگويد كه داراي معني باشد خواه يك حرف باشد يا بيشتر و قصد معني بكند نمازش باطل است و اگر سهواً بگويد، نمازش باطل نمي شود.
مسأله 1159 ـ اگر كلمه اي بگويد كه يك حرف دارد، چنانچه آن كلمه معني داشته باشد مثل (ق) كه در زبان عرب به معناي اين است كه «نگهداري كن» چنانچه معني آن را بداند و قصد آن معني را نمايد نمازش باطل مي شود، بلكه اگر قصد معناي آن را نكند ولي ملتفت معناي آن باشد احتياط واجب آن است كه نماز را دوباره بخواند.
مسأله 1160 ـ سرفه كردن و آروغ زدن و آه كشيدن در نماز اشكال ندارد، ولي گفتن آخ و آه و مانند اينها كه دو حرف است اگر عمدي باشد نماز را باطل مي كند.
مسأله 1161 ـ اگر كلمه اي را به قصد ذكر بگويد مثلاً به قصد ذكر بگويد: «الله اكبر» ولي در موقع گفتن آن، صدا را بلند كند كه چيزي را به ديگري بفهماند اشكال ندارد ولي چنانچه به قصد اينكه چيزي را به كسي بفهماند آن را بگويد اگرچه قصد ذكر هم داشته باشد نماز باطل مي شود.
مسأله 1162 ـ خواندن قرآن در نماز، غير از چهار سوره اي كه سجده واجب دارد و در احكام جنابت گفته شد و نيز دعا كردن در نماز اشكال ندارد ولي احتياط واجب اين است كه به عربي باشد.
مسأله 1163 ـ اگر چيزي از حمد و سوره و ذكرهاي نماز را عمداً يا احتياطاً چند مرتبه بگويد اشكال ندارد ولي اگر از روي وسواس چند مرتبه بگويد نماز باطل مي شود.
مسأله 1164 ـ در حال نماز، انسان نبايد به ديگري سلام كند و اگر ديگري به او سلام كند بايد طوري جواب دهد كه سلام مقدّم باشد مثلاً بگويد: «اَلسّلامُ عَلَيْكُم» يا
[196]
«سَلام عَلَيْكم»و نبايد «عَلَيْكُمُ السَّلامُ» بگويد.
مسأله 1165 ـ انسان بايد جواب سلام را چه در نماز يا در غير نماز فوراً بگويد و اگر عمداً يا از روي فراموشي جواب سلام را به قدري طول دهد كه اگر جواب بگويد جواب آن سلام حساب نشود چنانچه در نماز باشد نبايد جواب بدهد و اگر در نماز نباشد، جواب دادن واجب نيست.
مسأله 1166 ـ بايد جواب سلام را طوري بگويد كه سلام كننده بشنود و اگر سلام كننده كر باشد بايد با بلند كردن صدا يا به اشاره طوري جواب او را بدهد كه بشنود يا متوجّه جواب سلام شود.
مسأله 1167 ـ نمازگزار بايد جواب سلام را به قصد جواب بگويد نه به قصد دعا.
مسأله 1168 ـ اگر زن يا مرد نامحرم يا بچّه مميّز يعني بچّه اي كه خوب و بد را مي فهمد به نمازگزار سلام كند نمازگزار مي تواند جواب او را بدهد و بهتر است به قصد دعا جواب بگويد.
مسأله 1169 ـ اگر نمازگزار جواب سلام را ندهد معصيت كرده ولي نمازش صحيح است.
مسأله 1170 ـ اگر كسي به نمازگزار غلط سلام كند به طوري كه سلام حساب نشود جواب او واجب نيست و اگر سلام حساب شود جواب او واجب است و بهتر است به قصد دعا جواب بدهد.
مسأله 1171 ـ جواب سلام كسي كه از روي مسخره يا شوخي سلام مي كند واجب نيست، و احتياط واجب آن است كه در جواب سلام مرد و زن غير مسلمان بگويد «عليك».
مسأله 1172 ـ اگر كسي به عدّه اي سلام كند، جواب سلام او بر همه آنان واجب است، ولي اگر يكي از آنان جواب دهد كافي است.
مسأله 1173 ـ اگر كسي به عدّه اي سلام كند و فردي كه سلام كننده قصد سلام دادن به او را نداشته جواب دهد، باز هم جواب سلام او بر آن عدّه واجب است.
مسأله 1174 ـ اگر به عدّه اي سلام كند و كسي كه بين آنها مشغول نماز است شك كند كه سلام كننده قصد سلام كردن به او را هم داشته يا نه، نبايد جواب بدهد، و همچنين است اگر بداند كه قصد او را هم داشته ولي ديگري جواب سلام را بدهد. امّا اگر بداند كه قصد او را هم داشته و ديگري جواب ندهد بايد جواب او را بدهد.
[197]
مسأله 1175 ـ سلام كردن مستحب است و خيلي سفارش شده است كه سواره به پياده و ايستاده به نشسته و كوچكتر به بزرگتر سلام كند.
مسأله 1176 ـ اگر دو نفر با هم به يكديگر سلام كنند بر هر يك واجب است جواب سلام ديگري را بدهد.
مسأله 1177 ـ در غير نماز، مستحب است جواب سلام را بهتر از سلام بگويد مثلاً اگر كسي گفت: «سَلامٌ عليكم» در جواب بگويد: سَلامٌ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَةُ الله.
هفتم: از مبطلات نماز خنده با صدا و ترجيع است، و بنابر احتياط واجب خنده با صدا اگرچه ترجيع نداشته باشد و عمدي باشد و چنانچه سهواً هم با صدا بخندد به طوري كه صورت نماز از بين برود نماز باطل است ولي لبخند نماز را باطل نمي كند.
مسأله 1178 ـ اگر براي جلوگيري از صداي خنده حالش تغيير كند، مثلاً رنگش سرخ شد چنانچه به حدّي باشد كه از صورت نمازگزار خارج شود نمازش باطل است.
هشتم: از مبطلات نماز آن است كه براي كار دنيا عمداً با صدا گريه كند، و احتياط واجب آن است كه براي كار دنيا بي صدا هم گريه نكند، ولي اگر از ترس خدا يا براي آخرت گريه كند، آهسته باشد يا بلند اشكال ندارد، بلكه از بهترين اعمال است.
نهم: از مبطلات نماز كاري است كه صورت نماز را بهم بزند مثل دست زدن، رقصيدن و به هوا پريدن و مانند اينها، كم باشد يا زياد، عمداً باشد يا از روي فراموشي فرقي ندارد. ولي كاري كه صورت نماز را بهم نزند مثل اشاره كردن به دست اشكال ندارد.
مسأله 1179 ـ اگر در بين نماز به قدري ساكت بماند كه از صورت نمازگزار خارج شود نمازش باطل مي شود.
مسأله 1180 ـ اگر در بين نماز كاري انجام دهد يا مدّتي ساكت شود و شك كند كه نماز بهم خورده يا نه، نمازش صحيح است.
دهم: از مبطلات نماز خوردن و آشاميدن است، اگر در نماز طوري بخورد يا بياشامد كه صورت نماز بهم بخورد نمازش باطل مي شود حتّي اگر صورت نماز بهم نخورد بنابر احتياط واجب نماز باطل مي شود.
مسأله 1181 ـ احتياط واجب آن است كه در نماز از خوردن و آشاميدني كه موالات عرفي نماز را به هم مي زند اجتناب كند، هرچند صورت نماز از بين نرود.
مسأله 1182 ـ اگر در بين نماز، ذرّاتي از غذا كه در دهان يا لاي دندانها باقيمانده
[198]
فرو ببرد نماز را باطل نمي كند. ولي اگر قند يا شكر و مانند اينها در دهان مانده باشد و مقصودش آن باشد كه در حال نماز كم كم آب شود و فرو رود نمازش اشكال پيدا مي كند.
يازدهم: از مبطلات نماز شك در ركعتهاي نماز دو ركعتي يا سه ركعتي يا شك در دو ركعت اوّل نمازهاي چهار ركعتي است.
دوازدهم: از مبطلات نماز آن است كه ركن نماز را عمداً يا سهواً كم يا زياد كند، يا چيزي را كه ركن نيست عمداً كم يا زياد نمايد.
مسأله 1183 ـ اگر بعد از نماز شك كند كه در بين نماز كاري كه نماز را باطل مي كند انجام داده يا نه نمازش صحيح است.