وقت نماز ظهر و عصر
مسأله 733 ـ اگر چوب يا چيزي مانند آن را، راست در زمين هموار فرو برند صبح كه خورشيد بيرون مي آيد سايه آن به طرف مغرب مي افتد و هرچه آفتاب بالا مي آيد اين سايه كم مي شود و در شهرهاي ما در اوّل ظهر شرعي(2) به آخرين درجه كمي مي رسد و ظهر كه گذشت سايه آن به طرف مشرق برمي گردد و هرچه خورشيد رو به مغرب مي رود، سايه زيادتر مي شود. بنابراين وقتي سايه به آخرين درجه كمي رسيد و دو مرتبه رو به زياد شدن گذاشت، معلوم مي شود ظهر شرعي شده است. ولي
ــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ لازم به تذكر است كه نمازهائي كه به واسطه اجاره و نذر و قسم و عهد واجب مي شود، خود نماز واجب نيست بلكه وفاي به عقد اجاره و نذر و قسم و وفاي به عهد واجب است.
2 ـ ظهر شرعي در بعضي از مواقع سال. چند دقيقه پيش از ساعت دوازده (به ساعت ظهر كوك) و گاهي چند دقيقه بعد از ساعت دوازده است (البته همه شهرستانها اين طور نمي باشد).
[129]
در بعضي شهرها مثل مكّه كه گاهي موقع ظهر سايه به كلّي از بين مي رود بعد از آنكه سايه دوباره پيدا شد، معلوم مي شود ظهر شده است.
مسأله 734 ـ چوب يا چيز ديگري را كه براي معيّن كردن ظهر به زمين فرو مي برند شاخص گويند.
مسأله 735 ـ نماز ظهر و عصر هركدام وقت مخصوص و مشتركي دارند: وقت مخصوص نماز ظهر از اوّل ظهر است تا وقتي كه از ظهر به اندازه خواندن نماز ظهر بگذرد. و وقت مخصوص نماز عصر موقعي است كه به اندازه خواندن نماز عصر، وقت به مغرب مانده باشد كه اگر كسي تا اين موقع نماز ظهر را نخوانده، نماز ظهر او قضا شده و بايد نماز عصر را بخواند. و مابين وقت مخصوص نماز ظهر و وقت مخصوص نماز عصر، وقت مشترك نماز ظهر و نماز عصر است، و اگر كسي در اين وقت اشتباهاً نماز ظهر يا عصر را به جاي ديگري بخواند، نمازش صحيح است.
مسأله 736 ـ اگر پيش از خواندن نماز ظهر، سهواً مشغول نماز عصر شود و در بين نماز بفهمد اشتباه كرده است، چنانچه در وقت مشترك باشد، بايد نيّت را به نماز ظهر برگرداند يعني نيّت كند كه آنچه تا حال خوانده ام و آنچه را مشغولم و آنچه بعد مي خوانم همه نماز ظهر باشد و بعد از آنكه نماز را تمام كرد، نماز عصر را بخواند. و اگر در وقت مخصوص به ظهر باشد، بايد نيّت را به نماز ظهر برگرداند و نماز را تمام كند، و بعد نماز عصر بخواند. و احتياط مستحب آن است كه بعد از نماز عصر دوباره نماز ظهر و عصر را بخواند.
مسأله 737 ـ نماز جمعه دو ركعت است و در روز جمعه جانشين نماز ظهر مي شود و در زمان حضور پيامبر(صلي الله عليه وآله) و امام معصوم (عليه السلام) و نائب خاصّ او واجب عيني است امّا در زمان غيبت كبري واجب تخييري است يعني ميان نماز جمعه و نماز ظهر مخيّر است ولي در زماني كه حكومت عدل اسلامي باشد و نماز جمعه اقامه شود بهتر آن است كه نماز جمعه خوانده شود.
مسأله 738 ـ احتياط واجب آن است كه نماز جمعه را از موقعي كه عرفاً اوّل ظهر مي گويند تأخير نياندازند و اگر از اوائل ظهر تأخير افتاد به جاي نماز جمعه نماز ظهر بخوانند.
مسأله 739 ـ همانطور كه در مسأله (730) بيان شد براي هريك از نمازهاي ظهر و عصر، و مغرب و عشا يك وقت مخصوص وجود دارد، كه اگر مكلّف عمداً نماز
[130]
عصر را در وقت مخصوص ظهر يا نماز عشا را عمداً در وقت مخصوص مغرب بخواند نمازش باطل است. امّا اگر بخواهد نماز ديگري مانند قضاء نماز صبح يا غير آن را در وقت مخصوص ظهر يا مغرب بخواند نمازش صحيح است.