1 - شك بعد از محل
(955) اگر در بين نماز شك كند كه يكي از كارهاي واجب آن را انجام داده يا نه، مثلا شك كند كه حمد خوانده يا نه، چنانچه مشغول كاري كه بايد بعد از آن انجام دهد نشده، بايد آنچه را كه در انجام آن شك كرده بجا آورد واگر مشغول كاري كه بايد بعد از آن انجام دهد شده، به شك خود اعتنا نكند.
(956) اگر در بين خواندن آيه اي شك كند كه آيه پيش را خوانده يا نه، يا وقتي آخرآيه را ميخواند شك كند كه اول آن را خوانده يا نه، بايد به شك خود اعتنا نكند.
(957) اگر بعد از ركوع يا سجود شك كند كه كارهاي واجب آن، مانند ذكر و آرام بودن بدن را انجام داده يا نه، بايد به شك خود اعتنا نكند.
(958) اگر در حالي كه به سجده ميرود شك كند كه ركوع كرده يا نه، بنا بر احتياط بايد برگردد وركوع را انجام دهد واگر شك كند كه بعد از ركوع ايستاده يا نه،
---
[ 189 ]
بايد آن را بنا بر احتياط انجام دهد.
(959) اگر در حال برخاستن شك كند كه تشهد را بجا آورده يا نه، يا اگر شك كند كه سجده را بجا آورده يا نه، بنا بر احتياط بايد برگردد وبجا آورد، بلكه در دومي وجوب برگشتن اظهر است.
(960) كسي كه نشسته يا خوابيده نماز ميخواند، اگر موقعي كه حمد يا تسبيحات ميخواند، شك كند كه سجده يا تشهد را بجا آورده يا نه، بايد به شك خود اعتنا نكند واگر پيش از آن كه مشغول حمد يا تسبيحات شود، شك كند كه سجده يا تشهد را بجا آورده يا نه، بايد بجا آورد.
(961) اگر شك كند كه يكي از ركنهاي نماز را بجا آورده يا نه، چنانچه مشغول كاري كه بعد از آن است نشده، بايد آن را بجا آورد مثلا اگر پيش از خواندن تشهد شك كند كه دو سجده را بجا آورده يا نه، بايد بجا آورد ولي چنانچه بعد يادش بيايد كه آن ركن را بجا آورده، چون ركن زياد شده نمازش باطل است.
(962) اگر شك كند عملي را كه ركن نيست بجا آورده يا نه، چنانچه مشغول كاري كه بعد از آن است نشده، بايد آن را بجا آورد، مثلا اگر پيش از خواندن سوره شك كند كه حمد را خوانده يا نه، بايد حمد را بخواند واگر بعد از انجام آن يادش بيايد كه آن را بجا آورده بوده چون ركن زياد نشده نماز صحيح است.
(963) اگر شك كند ركني را بجا آورده يا نه، مثلا چنانچه مشغول تشهد است اگر شك كند كه دو سجده را بجا آورده يا نه، بايد به شك خود اعتنا نكند واگر يادش بيايد آن ركن را بجا نياورده، در صورتي كه مشغول ركن بعد نشده، بايد آن را بجا آورد واگر مشغول ركن بعد شده نمازش باطل است، مثلا اگر پيش از ركوع ركعت بعد يادش بيايد كه دو سجده را بجا نياورده، بايد بجا آورد واگر در ركوع يا بعد از آن يادش بيايد نمازش باطل است.
(964) اگر شك كند عملي را كه ركن نيست بجا آورده يا نه، چنانچه مشغول كاري كه بعد از آن است شده، بايد به شك خود اعتنا نكند، مثلا موقعي كه مشغول خواندن سوره است، اگر شك كند كه حمد را خوانده يا نه، بايد به شك خود اعتنا نكند واگر بعد يادش بيايد كه آن را بجا نياورده، در صورتي كه مشغول ركن بعد
---
[ 190 ]
نشده، بايد بجا آورد واگر مشغول ركن بعد شده نمازش صحيح است، بنابر اين اگر مثلا در قنوت يادش بيايد كه حمد را نخوانده، بايد بخواند واگر در ركوع يادش بيايد نماز او صحيح است.
(965) اگر شك كند كه سلام نماز را گفته يا نه، در صورتي كه مشغول تعقيب نماز شده يا به سبب انجام كاري كه نماز را بهم ميزند از حال نمازگزار خارج شده، به شك خود اعتنا نميكند، ودر صورت دوم در بعضي از موارد احتياط مستحب در اعاده است، واگر پيش از اينها شك كند بايد سلام را بگويد، واما اگر در صحيح بودن سلام شك كند، چه مشغول كار ديگر شده باشد يا نه، بايد به شك خود اعتنا ننمايد.
(966) اگر در صحيح بودن چيزي شك كند، مثلا تكبيرة الاحرام گفت يا حمد خواند ويا آيه اي را خواند وشك كرد صحيح گفته يا نه، نبايد به شك خود اعتنا كند.
(967) اگر كسي در نماز شك كرد كه ظهر را قصد كرده يا عصر را، ومي داند كه قبلا ظهر را نخوانده يا شك در خواندن آن دارد، پس اگر در وقت مختص به ظهر يا وقت مشترك است، قصد نماز ظهر را ميكند، واگر در وقت مختص به عصر است اگر تا حال قصد انجام تكليف فعلي را داشته قصد نماز عصر مينمايد وآن را تمام ميكند، واگر ميداند كه نماز ظهر را قبلا خوانده، پس با قصد انجام تكليف فعلي قصد نماز عصر ميكند وآن را تمام ميكند، چه در وقت مشترك باشد وچه در وقت مختص به عصر.