احكام جماعت
(1178) موقعي كه مأموم نيت ميكند، بايد امام را معين نمايد ولي دانستن اسم او لازم نيست، مثلا اگر نيت كند: اقتدا ميكنم به امام حاضر، نمازش صحيح است. (1179) اگر كسي به قصد اين كه فلاني است اقتدا كند بعدا معلوم شود كه شخص ديگري است، نماز او به جماعت باطل است ولو آن ديگري هم نزد او عادل باشد، و اگر به صورت وجوب يا استحباب يا احتياط، مأموم قرائت نماز خود را خوانده باشد نماز او به طور فرادي صحيح است، ولي اگر طوري بوده كه اگر قبل از نماز ميفهميد كه دومي است، به او هم مثل اولي اقتدامي كرد، نمازش به جماعت نيز صحيح است. (1180) مأموم بايد غير از حمد وسوره، همه چيز نماز را خودش بخواند، ولي اگر ركعت اول يا دوم او ركعت سوم يا چهارم امام باشد، بايد حمد وسوره خود را بخواند. (1181) مأموم در نماز با مخالفين (غير شيعه) واجب است به وظيفه منفرد عمل كند، واگر لازم است تقيه كند، حمد وسوره ولا اقل حمد را به صورت آهسته بخواند، ولي در غير اين صورت نماز را اعاده نمايد. (1182) اگر مأموم در ركعت اول ودوم نماز صبح، مغرب وعشا صداي حمد و سوره امام را بشنود، اگر چه كلمات را تشخيص ندهد، بايد بنا بر احتياط حمد و
---
[ 231 ]
سوره را نخواند، واگر صداي امام را نشنود، مستحب است حمد وسوره بخواند ولي بايد آهسته بخواند وچنانچه سهوا بلند بخواند اشكال ندارد. (1183) اگر مأموم بعضي از كلمات حمد وسوره امام را بشنود بايد بنابر احتياط همان قدر از حمد وسوره را نخواند. (1184) حمد وسوره خواندن مأموم در ركعت اول ودوم نماز ظهر وعصر كراهت دارد ومستحب است به جاي آن ذكر بگويد. (1185) مأموم نبايد تكبيرة الاحرام را پيش از امام بگويد، بلكه احتياط واجب آن است كه تا تكبير امام تمام نشده تكبير نگويد. (1186) اگر مأموم پيش از امام عمدا هم سلام دهد بنا بر اقوي نمازش صحيح است، ولي احتياط در اين است كه اگر عذري ندارد ومي خواهد قبل از امام سلام دهد قصد انفراد كند. (1187) اگر مأموم غير از تكبيرة الاحرام وسلام - كه حكم آن گذشت -، چيزهاي ديگر نماز را پيش از امام بگويد اشكال ندارد، ولي مستحب آن است كه پيش از امام نگويد. (1188) مأموم بايد غير از آنچه در نماز خوانده مي شود وحكم آن گفته شد، كارهاي ديگر نماز، مانند ركوع وسجود را با امام يا كمي بعد از امام بجا آورد ونبايد پيش از امام انجام دهد، و هم چنين نبايد زياد از امام عقب بماند به طوري كه مثلا امام از ركوع برخيزد ولي مأموم هنوز به ركوع نرفته باشد، واحتياط در اين است كه با امام هم انجام ندهد بلكه كمي بعد از امام انجام دهد. ولي اگر پيش از امام مشغول افعال نماز شود يا اين كه از او زياد عقب بماند، چنانچه تكبيرة الاحرام را بعد از امام گفته وجماعت منعقد شده باشد نمازش بنابر اقوي صحيح است، ولي معصيت كرده است، واگر اين مخالفت در نماز زياد واقع شود، مخصوصا اگر در چند ركن انجام بگيرد ممكن است از نماز جماعت خارج شود، ولي اصل نماز صحيح است. (1189) اگر مأموم عمدا زودتر از امام سر از ركوع بردارد، بايد بايستد تا امام سر از ركوع بردارد، واگر به قصد متابعت، دوباره به ركوع برگردد نمازش باطل است.
(1190) اگر مأموم عمدا در غير ركعت اول خودش، زودتر از امام به ركوع برود،
---
[ 232 ]
بايد صبر كند تا امام به او برسد وبا او ركوع را تمام كند وبرگشتن جايز نيست ودر صورتي كه تمام قرائت امام را درك كرده باشد نماز او صحيح است واگر به حالت ايستاده برگشت وبا امام دوباره ركوع كرد، نمازش باطل است، واگر دوباره ركوع نكرد نماز وجماعتش صحيح است، اگر چه معصيت كرده است. (1191) اگر سهوا پيش از امام سر از ركوع بردارد، چنانچه امام در ركوع باشد، بايد به ركوع برگردد وبا امام سر بردارد ودر اين صورت زياد شدن ركوع كه ركن است نماز را باطل نميكند، ولي اگر به ركوع برگردد وپيش از آن كه به ركوع برسد، امام سر بردارد بنا بر اظهر نمازش باطل است، و هم چنين در حكم سهو است اگر فراموش كند كه مأموم است، ويا گمان كند كه امام سر از ركوع برداشته، ويا هر عذري كه موجب ترك متابعت شده باشد. (1192) اگر مأموم سهوا قبل از امام سر از ركوع برداشت در حالي كه ذكر واجب را نگفته بود، بايد به قصد متابعت به ركوع برگردد وذكر را بگويد ولي اگر ديد كه نميتواند به ركوع امام برسد وامام زود سر بر ميدارد، به ركوع برنگردد وبه سبب نگفتن ذكر، نمازش باطل نيست. (1193) اگر اشتباها سر بردارد وببيند امام در سجده است بايد به سجده برگردد وچنانچه در هر دو سجده اين اتفاق بيفتد براي زياد شدن دو سجده كه ركن است نماز باطل نميشود. (1194) كسي كه اشتباها پيش از امام سر از سجده برداشته هر گاه به سجده برگردد، وهنوز به سجده نرسيده امام سر بردارد، نمازش صحيح است، ولي اگر در هر دو سجده اين اتفاق بيفتد نمازش باطل است. (1195) اگر اشتباها سر از ركوع يا سجده بردارد وسهوا يا به خيال اين كه به امام نميرسد، به ركوع يا سجده نرود، نمازش صحيح است. (1196) اگر سر از سجده بردارد وببيند امام در سجده است، چنانچه به خيال اين كه سجده اول امام است، به قصد اين كه با امام
جده كند به سجده رود و بفهمد سجده دوم امام بوده، سجده دوم مأموم حساب ميشود ونمازش صحيح است، واگر به خيال اين كه سجده دوم امام است به سجده رود وبفهمد سجده اول
---
[ 233 ]
امام بوده، سجده اول او خواهد بود وبقيه نماز را با امام ميخواند. (1197) اگر سهوا پيش از امام به ركوع رود وطوري باشد كه اگر سر بردارد به مقداري از قرائت امام ميرسد، بايد سر بردارد وبا امام به ركوع رود ونمازش صحيح است. (1198) اگر سهوا پيش از امام به ركوع رود وطوري باشد كه اگر برگردد به چيزي از قرائت امام نميرسد، بايد سر بردارد وبا امام نماز را تمام كند ونمازش صحيح است واگر سر بر ندارد تا امام برسد باز هم نمازش صحيح است. (1199) اگر پيش از امام سهوا به سجده رود، بايد سر بردارد وبا امام به سجده رود واگر بر نداشت نمازش صحيح است. (1200) اگر امام در ركعتي كه قنوت ندارد اشتباها قنوت بخواند، يا در ركعتي كه تشهد ندارد اشتباها مشغول خواندن تشهد شود مأموم نبايد قنوت وتشهد را بخواند ولي نميتواند پيش از امام به ركوع رود، يا پيش از ايستادن امام بايستد بلكه بايد صبر كند تا قنوت وتشهد امام تمام شود وبقيه نماز را با او بخواند. (1201) در تحقق جماعت فقط كافي است كه مأموم نيت اقتدا داشته باشد و نيت امامت براي امام معتبر نيست وبدون نيت او جماعت از طرفين محقق ميشود واحكام آن، از قبيل متابعت وشك جاري است، اما در استحقاق ثواب جماعت براي امام بدون نيت تأمل است ودر اين صورت احوط براي امام اين است كه احكام جماعت را بر اين نماز جاري نكند. (1202) صاحب مسجد وامام راتب (امامي كه براي امامت آن مسجد معين شده)، وصاحب منزل يا مستأجر آن در صورت واجد شرايط بودن، از ديگران در امامت براي جماعت مقدم هستند ومستحب است كسي را كه فقيه تر يا قرائتش از ديگران بهتر يا مسن تر يا هاشمي است امام جماعت قرار دهند. (1203) امام جماعت بايد يك نفر باشد ولي اگر درين نماز براي امام حادثه اي پيش آمد، مثل مردن، بيهوشي، ديوانگي، حدث، مرض، جاري شدن خون از بيني، احتياج به قضاي حاجت، و همين طور است اگر امام متوجه شود كه طهارت نداشته ويا نماز او شكسته بوده است، امام يا مأمومين ميتوانند ديگري را امام قرار دهند،
---
[ 234 ]
خواه آن فرد از اعضاي جماعت باشد ويا كسي باشد كه ابتداءا ميخواهد نماز بخواند.