مبطلات نماز
دوازده چيز نماز را باطل ميكند وآنها را " مبطلات " ميگويند: 1 - از بين رفتن يكي از شروط در اثناء نماز. 2 - باطل شدن وضو يا غسل در اثناء نماز عمدا يا سهوا. 3 - گذاشتن دست ها روي هم عمدا با قصد اين كه جزء نماز است. 4 - گفتن " آمين " عمدا بعد از حمد. 5 - برگرداندن عمدي تمام بدن به پشت سر (روي برگرداندن از قبله). 6 - حرف زدن عمدي. 7 - خنديدن عمدي (قهقهه كردن). 8 - براي امور دنيا با صداي بلند عمدا گريه كردن. 9 - كار زيادي كه صورت نماز را به هم بزند. 10 - خوردن وآشاميدن در بين نماز. 11 - شك در ركعت هاي نماز دو يا سه ركعتي. 12 - كم وزياد كردن ركن نماز عمدا يا سهوا. وتفصيل موارد ذكر شده به ترتيب در مسائل بعدي ذكر ميشود. اول: آن كه در بين نماز يكي از شرط هاي آن از بين برود، مثلا در بين نماز بفهمد مكانش غصبي است. دوم: آن كه در بين نماز عمدا يا سهوا يا از روي ناچاري، چيزي كه وضو يا غسل را باطل ميكند پيش آيد، مثلا بول از او بيرون آيد، ولي كسي كه نميتواند از بيرون آمدن بول وغائط خودداري كند، اگر در بين نماز بول يا غائط از او خارج شود چنانچه به دستوري كه در احكام وضو گفته شد، عمل نمايد نمازش باطل نميشود، ونيز اگر در بين نماز از زن مستحاضه خون خارج شود، در صورتي كه به وظيفه مستحاضه عمل كرده باشد، نمازش صحيح است. سوم: آن كه مثل بعضي از كساني كه شيعه نيستند دست ها را روي هم بگذارد و
---
[ 182 ]

قصدش اين باشد كه اين كار جزء نماز است يا انجام دادن آن لازم است، در غير اين صورت اگر عمدا اين كار را بكند، از روي احتياط نمازش را بايد دوباره بخواند. (928) هر گاه براي ادب دست ها را روي هم بگذارد، بنا بر احتياط واجب بايد نماز را دوباره بخواند، ولي اگر از روي فراموشي يا ناچاري يا براي كار ديگر مثل خاراندن دست ومانند آن، دست ها را روي هم بگذارد بنا بر اظهر اشكال ندارد. چهارم: بنا بر احتياط آن كه بعد از خواندن حمد، آمين بگويد وگفتن آن حرام است. ولي اگر اشتباها يا از روي تقيه بگويد، نمازش باطل نميشود. پنجم: آن كه عمدا با تمام بدن به پشت سر يعني بيش از سمت راست وچپ توجه كند واگر فقط با صورت به طرف راست يا چپ توجه كند نمازش باطل نميشود، واگر عمدا با تمام بدن به راست يا چپ ويا فقط با صورت به پشت سر توجه نمايد، بنا بر اظهر واحوط نمازش باطل است. واگر سهوا ويا از روي فراموشي باشد، مانعي ندارد در اولي ومحل احتياط است در دومي. ششم: آن كه عمدا كلمه اي بگويد كه دو حرف يا بيشتر داشته، ولي بي معنا باشد ويا اين كه يك حرف يا بيشتر بوده ولي معنا داشته باشد. (929) سرفه كردن، آروغ زدن وآه كشيدن در نماز اشكال ندارد ولي گفتن آخ و آه ومانند اينها كه دو حرف است، اگر عمدي باشد نماز را باطل ميكند. ولي اگر بگويد: " آه من ذنوبي " اشكال ندارد. (930) اگر كلمه اي را به قصد ذكر بگويد، مثلا به قصد ذكر بگويد " الله اكبر "، و در موقع گفتن آن صدا را بلند كند كه چيزي را به ديگري بفهماند، اشكال ندارد، ولي اگر به قصد اين كه چيزي را به كسي بفهماند كلمه اي را، مناسب مقصودش بگويد، اگر چه قصد ذكر هم داشته باشد، نماز باطل ميشود. (931) قرآن يا دعا خواندن در نماز اشكال ندارد مگر چهار آيه اي كه سجده واجب دارند - ودر مسأله 898 گذشت - يا اين كه دعا خواندن به طوري كه به نظم واجب در قرائت ويا ذكر واجب صدمه بزند ويا نفرين بر
مؤمن باشد كه در اين صورت نماز باطل خواهد بود. (932) دعا يا ذكر خداوند متعال به هرلغتي كه مخصوص نمازگزار باشد، در
---
[ 183 ]
بين نماز، اگر چه به عربي نباشد، مانعي ندارد ولي خلاف احتياط است حتي در قنوت. ولي بنا بر احتياط واجب ذكرهاي مستحبي ركوع، سجود وتشهد را به غير عربي نخواند. (933) اگر چيزي از حمد وسوره وذكرهاي نماز را عمدا يا احتياطا چند مرتبه بگويد، اشكال ندارد. مگر اين كه به نظم واجب ديگر، مثل قرائت ويا ذكر واجب صدمه بزند. (934) در حال نماز، انسان نبايد به ديگري سلام كند واگر ديگري به او سلام كند، بايد مثل سلام او جواب بدهد. بنا بر اين اگر گفت: سلام عليكم، جواب بگويد: سلام عليكم، واگر گفت: السلام عليك، بايد در جواب بگويد: السلام عليك. (935) انسان بايد جواب سلام را در نماز وغيرنماز فورا بگويد، واگر عمدا يا از روي فراموشي جواب سلام را به قدري طول دهد كه اگر جواب بگويد جواب آن سلام حساب نشود، چنانچه در نماز باشد نبايد جواب بدهد، ودر غير نماز، ديگر جواب دادن واجب نيست. (936) بايد جواب سلام را طوري بگويد كه سلام كننده بشنود، ولي اگر سلام كننده كر باشد، چنانچه انسان به طور معمول جواب او را بدهد كافي است. (937) نمازگزار ميتواند به جاي رد سلام جواب سلام را به قصد دعاء بگويد. (938) اگر زن يا مرد نامحرم يا بچه مميز يعني بچه اي كه خوب وبد را ميفهمد وبه معناي سلام آگاه است، به نمازگزار سلام كند، نمازگزار بايد جواب او را بدهد. (939) اگر نمازگزار جواب سلام را ندهد معصيت كرده ولي نمازش صحيح است. (940) اگر كسي به نمازگزار غلط سلام كند به طوري كه سلام حساب نشود، جواب او واجب نيست، مگر اين كه احتمال بدهد كه سلام كننده نميتواند به طور صحيح سلام دهد، كه در اين صورت رد سلام واجب است. (941) جواب سلام كسي كه مسلمان نيست، در نماز، واجب نيست بلكه
---
[ 184 ]
جايز هم نيست، ولي در غير نماز ممكن است جواب به لفظ سلام فقط يا عليك فقط، جايز باشد، مگر اين كه مصلحتي در كار باشد كه در اين صورت با قصد قرآن خواندن، سلام عليك يا سلام عليكم ميگويد كه در اين صورت جايز وگاهي خوب وگاهي واجب ميشود. (942) اگر كسي به عده اي سلام كند، جواب سلام او بر همه آنان واجب است ولي اگر يكي از آنان جواب دهد كافي است. (943) سلام كردن مستحب است وخيلي سفارش شده است كه سواره به پياده وايستاده به نشسته وكوچكتر به بزرگتر سلام كند. (944) اگر به عده اي سلام كند وكسي كه بين آنها مشغول نماز است شك كند كه سلام كننده قصد سلام كردن به او را هم داشته يا نه، نبايد جواب بدهد و همچنين است اگر بداند كه او را هم قصد كرده ولي ديگري جواب سلام را بدهد، اما اگر بداند كه او را هم قصد كرده يا اين كه به وسيله اي بفهمد كه فقط او را قصد كرده است وديگري جواب ندهد، بايد جواب او را بگويد. ولي اگر بچه مميزي هم جواب سلام را داد بنا بر اظهر از نمازگزار وديگران ساقط ميشود. (945) اگر دو نفر با هم در يك زمان به يكديگر سلام كنند، بر هر يك واجب است جواب سلام ديگري را بدهد ولي احتمال دارد كه بر هيچ كدام رد سلام واجب نباشد، واگر كسي به يكي از دو نفر بدون تعيين سلام كرد، جواب سلام بر هيچ كدام واجب نيست ودر حال نماز جايز نيست. هفتم: از مبطلات نماز، عمدا قهقهه كردن (يعني خنديدن شديد) است، ولي اگر سهوا يا از روي فراموشي قهقهه كرد، نمازش صحيح است، واگر كسي با صدا بخندد ولي به حد قهقهه نرسد، در صورتي كه مقدمه خنديدن به اختيار وتوجه او بوده است، بنا بر اظهر نمازش باطل است وگرنه باطل بودن نماز مطابق احتياط است كه نماز را تمام كرده وبعد از روي احتياط دو مرتبه اعاده نمايد. (946) اگر براي جلوگيري از صداي خنده حالش تغيير كند مثلا رنگش سرخ شود، نمازش صحيح است. هشتم: آن كه براي كار دنيا عمدا با صدا گريه كند،
ولي اگر براي كار دنيا بي صدا
---
[ 185 ]
گريه كند اشكال ندارد، واگر از ترس خدا يا براي آخرت گريه كند، آهسته باشد يا بلند، اشكال ندارد، بلكه از بهترين اعمال است. نهم: از مبطلات نماز كار زيادي است كه نزد افراد متشرعه صورت نماز را به هم بزند، مثل دست زدن وبه هوا پريدن ومانند اينها، كم باشد يا زياد، عمدا باشد يا از روي فراموشي، ولي كاري كه صورت نماز را به هم نزند، مثل كشتن عقرب، حفظ كردن مال، ساكت كردن وبغل كردن وشير دادن بچه، واشاره كردن با دست، اشكال ندارد. (947) اگر در بين نماز به قدري ساكت بماند كه نگويند نماز ميخواند، نمازش باطل است. دهم: از مبطلات نماز، خوردن وآشاميدن است كه اگر در نماز طوري بخورد يا بياشامد كه نگويند نماز ميخواند، نمازش باطل ميشود. (948) اگر عمدا در نماز چيز كمي بخورد به طوري كه موالات يعني پي در پي آوردن كارهاي نماز به هم نخورد واز صورت نمازگزار هم خارج نشود، بنا بر احتياط واجب، نمازش را بايد دو مرتبه بخواند ولي اگر سهواباشد، بنابر اظهر نماز صحيح است. (949) اگر در بين نماز، غذايي را كه لاي دندانها مانده فرو ببرد، نمازش باطل نميشود، و هم چنين اگر قند يا شكر ومانند اينها در دهان مانده باشد ودر حال نماز كم كم آب شود وفرو رود بنابر اظهر نماز اشكال پيدا نميكند يازدهم: از مبطلات نماز شك در ركعتهاي نماز دو ركعتي يا سه ركعتي، يا در دو ركعت اول نمازهاي چهار ركعتي است. دوازدهم: آن است كه ركن نماز را عمدا يا سهوا كم يا زياد كند، يا چيزي از واجبات را كه ركن نيست عمدا كم يا زياد نمايد. (950) اگر بعد از نماز شك كند كه در بين نماز كاري كه نماز را باطل ميكند انجام داده يا نه، نمازش صحيح است.
---
[ 186 ]