ركوع
(838) در هرركعت بعد از قرائت بايد به اندازه اي خم شود كه بتواند دست را به زانو بگذارد واين عمل را ركوع ميگويند. (839) اگر به اندازه ركوع خم شود، ولي دست ها را به زانو نگذارد اشكال ندارد. (840) هر گاه ركوع را به طور غير معمول به جا آورد، مثلا به چپ يا راست خم شود، اگر چه دست هاي او به زانو برسد، صحيح نيست. (841) ركوع بايد با قصد باشد اگر چه بعد از خم شدن پديد آيد، پس اگر به قصد كار ديگر مثلا براي كشتن جانوري خم شود، وقصد ركوع بعد از خم شدن به وجود آمد بنا بر اظهر كافي است. (842) كسي كه دست يا زانوي او با دست وزانوي ديگران فرق دارد، مثلا دستش خيلي بلند است كه اگر كمي خم شود به زانو ميرسد، يا زانوي او پائين تر از مردم ديگر است كه بايد خيلي خم شود تا دستش به زانو برسد، بايد به اندازه معمول خم شود. (843) كافي بودن هرذكري كه خواست بگويد در ركوع خالي از وجه نيست. ولي احتياط مستحب آن است كه سه مرتبه " سبحان الله " يا يك مرتبه " سبحان ربي العظيم وبحمده " بگويد. (844) در ركوع بايد به مقدار ذكر واجب، بدن آرام باشد. وآرام گرفتن بدن در
---
[ 166 ]
حدي كه بگويند آرام گرفت داخل در ركن ركوعي است وزائد بر آن مثل خود ذكر ركوع، داخل در ركن نيست، اگر چه واجب است. (845) اگر موقعي كه ذكر واجب ركوع را ميگويد، بي اختيار به قدري حركت كند كه از حال آرام بودن بدن خارج شود بايد بعد از آرام گرفتن بدن، دوباره ذكر را بگويد ولي اگر كمي حركت كند كه از حال آرام بودن بدن خارج نشود، يا انگشتان را حركت دهد اشكال ندارد. (846) اگر نتواند به مقدار ذكر در ركوع بماند، در صورتي كه بتواند پيش از آن كه از حد ركوع بيرون رود ذكر را بگويد، بايد در آن حال تمام كند. (847) اگر بدن به واسطه مرض ومانند آن در ركوع آرام نگيرد نماز صحيح است ولي بايد پيش از آن كه از حال ركوع خارج شود ذكر واجب را بگويد. (848) هر گاه نتواند به اندازه ركوع خم شود، بايد به چيزي تكيه دهد وركوع كند، واگر موقعي هم كه تكيه داده نتواند به طور معمول ركوع كند بايد به هر اندازه ميتواند خم شود، واگر هيچ نتواند خم شود بايد با سر اشاره نمايد واگر آن هم ممكن نشد با چشم، به وسيله بستن براي ركوع وباز كردن براي برخاستن از ركوع اشاره نمايد واگر از اين هم عاجز است بايد در قلب، نيت ركوع كند وذكرآن را بگويد. (849) كسي كه نميتواند ايستاده يا نشسته ركوع كند وبراي ركوع فقط ميتواند در حالي كه نشسته است كمي خم شود، يا در حالي كه ايستاده است با سر اشاره كند، بايد ايستاده نماز بخواند وبراي ركوع با سر اشاره نمايد. (850) بعد از تمام شدن ذكر ركوع، بايد راست بايستد وبعد از آن كه بدن آرام گرفت به سجده رود واگر عمدا پيش از ايستادن، يا پيش از آرام گرفتن بدن به سجده رود نمازش باطل است. (851) اگر ركوع را فراموش كند وپيش از آن كه بسجده برسد، يادش بيايد، اگر به قصد ركوع خم شده بود ومختصر مكثي در ركوع كرد، فقط قيام بعد از ركوع را انجام نداده، بنا بر اين بر ميگردد وآن قيام را به جا آورده وبه سجده ميرود والا بايد يستاده وبعد به ركوع رود، واحتياط مستحب است اگر فراموش كردن ركوع قبل از خم شدن باشد، نماز را دو مرتبه بخواند، وچنانچه به حالت خميدگي به
---
[ 167 ]
ركوع برگردد، نمازش باطل است. (852) مستحب است پيش از رفتن به ركوع در حالي كه راست ايستاده تكبير بگويد ودر ركوع زانوها را به عقب دهد وپشت را صاف نگه دارد وگردن را بكشد و مساوي پشت نگه دارد وبين دو قدم را نگاه كند وپيش از ذكر يا بعد از آن صلوات بفرستد وبعد از آن كه از ركوع برخاست وراست ايستاد، در حال آرامي بدن بگويد: " سمع الله لمن حمده "، ودر حال ركوع بلكه در تمام احوال نماز، گذاشتن دست ها در زير همه لباس ها مكروه است. (853) مستحب است در ركوع زن ها دست را از زانو بالاتر بگذارند وزانوها را به عقب ندهند.