قرائت
(805) در ركعت اول ودوم نمازهاي واجب يوميه، انسان بايد اول سوره حمد وبعد از آن بنا بر احتياط در صورتي كه ميداند يا ميتواند ياد بگيرد، يك سوره تمام بخواند. وبنا بر اظهر اگر سوره ضحي را ميخواند بايد سوره " الم نشرح " را هم به دنبال آن بخواند واگر سوره فيل را خواند سوره قريش را هم بخواند. (806) اگر وقت نماز تنگ باشد، يا انسان ناچار شود كه سوره را نخواند، مثلا بترسد كه اگر سوره را بخواند، دزد يا درنده، يا چيز ديگري به او صدمه بزند، نبايد
---
[ 160 ]
سوره را بخواند، واگر در كاري عجله داشته باشد به طوري كه اگر سوره را بخواند ضرري به او ميرسد، ميتواند سوره را نخواند. (807) اگر عمدا سوره را پيش از حمد بخواند وقصد او اين باشد كه سوره جزء نماز باشد نمازش باطل است، ولي اگر قصد او قرآن خواندن باشد مانعي ندارد وبعد از حمد يك سوره بنا بر احتياطي كه قبلا ذكر شد ميخواند، واگر اشتباها سوره را پيش از حمد بخواند ودر بين آن يادش بيايد، بايد سوره را رها كند وبعد از خواندن حمد، سوره را از اول بخواند. (808) اگر حمد وسوره يا يكي از آنها را فراموش كند وبعد از رسيدن به ركوع بفهمد، نمازش صحيح است ولي بايد دو سجده سهو به خاطر فراموش كردن قرائت بجا آورد. (809) اگر پيش از آن كه براي ركوع خم شود، بفهمد كه حمد وسوره را نخوانده، بايد بخواند. واگر بفهمد سوره را نخوانده، بايد فقط سوره را بنا بر احتياطي كه گذشت بخواند، ولي اگر بفهمد حمد تنها را نخوانده، بايد اول حمد و بعد از آن دوباره سوره را بخواند وبعد از نماز دو سجده سهو به خاطر زياد شدن سوره بجا آورد، ونيز اگر خم شود وپيش از آن كه به ركوع برسد، بفهمد حمد و سوره، يا سوره تنها، يا حمد تنها را نخوانده، بايد بايستد وبه همين دستور عمل نمايد. (810) اگر در نماز يكي از چهار سوره اي را كه آيه سجده دارد، عمدا بخواند نمازش بنابر احتياط باطل است. ولي در نماز مستحبي خواندن يكي از آنها جايز است ودر بين نماز سجده ميكند. (811) اگر اشتباها مشغول خواندن سوره اي شود كه سجده واجب دارد، چنانچه پيش از رسيدن به آيه سجده بفهمد، بايد آن سوره را رها كند وبنا بر احتياط سوره ديگر بخواند، واگر بعد از خواندن آيه سجده بفهمد، بايد بنا بر احتياط سوره ديگري بخواند وبعد از نماز، سجده آن آيه اي كه سجده واجب داشته است بجا آورد. (812) اگر در نماز آيه سجده را بشنود، بنا بر احوط بعد از نماز سجده آن را بجا
---
[ 161 ]
ميآورد ونمازش صحيح است. (813) در نماز جمعه ونماز ظهر روز جمعه مستحب است در ركعت اول بعد از حمد، سوره جمعه ودر ركعت دوم بعد از حمد، سوره منافقين بخواند بلكه احتياط مستحب در اين است كه بدون عذر اينها را ترك نكند، واگر مشغول يكي از اينها شود، بنا بر احتياط واجب نميتواند آن را رها كند وسوره ديگر بخواند. (814) اگر بعد از حمد مشغول خواندن سوره " قل هو الله احد " يا سوره " قل يا أيها الكافرون " شود، نميتواند آن را رها كند وسوره ديگر بخواند ولي در نماز جمعه ونماز ظهر روز جمعه اگر به نصف نرسيده، ميتواند آن را رها كند و سوره جمعه ومنافقين را بخواند. (815) اگر در نماز، غير سوره " قل هو الله احد " و " قل يا ايها الكافرون " سوره ديگري بخواند، تا به نصف نرسيده ميتواند آن را رها كند وسوره ديگر بخواند. (816) اگر مقداري از سوره را فراموش كند يا از روي ناچاري، مثلا به واسطه تنگي وقت يا جهت ديگر، نشود به هيچ وجه آن را تمام نمايد، ميتواند آن سوره را رها كند وسوره ديگر بخواند، اگر چه از نصف گذشته باشد، واحتياط در اين است كه به سوره " قل هو الله احد " يا " قل يا ايها الكافرون " عدول نمايد ودر ظهر جمعه به سوره جمعه ومنافقين، اگر مانعي در كار نباشد. (817) بر مرد واجب است حمد وسوره نماز صبح ومغرب وعشا را بلند بخواند وبر مرد وزن واجب است حمد وسوره نماز ظهر وعصر را آهسته بخوانند، مگر در ظهر جمعه كه مستحب است دو ركعت اول را بلند بخوانند. (818) زن ميتواند حمد وسوره نماز صبح ومغرب وعشا را بلند يا آهسته بخواند، ولي اگر نامحرم صدايش را بشنود بايد آهسته بخواند، در صورتي كه شنيدن صداي او حرام باشد، مثلا ترس فتنه ولذت بردن در بين باشد بنابر اظهر. (819) اگر در جايي كه بايد نماز را بلند بخواند عمدا آهسته بخواند، يا در جايي كه بايد آهسته بخواند عمدا بلند بخواند، نمازش باطل است، ولي اگر از روي فراموشي باشد، يا
مسأله را نداند واحتمال خلاف هم ندهد وترديد در صحت عملش نداشته باشد، به طوري كه قصد قربت از او حاصل بشود، نمازش صحيح
---
[ 162 ]
است واگر در بين خواندن حمد وسوره هم بفهمد اشتباه كرده، بنابر اظهر لازم نيست مقداري را كه خوانده دوباره بخواند. (820) اگر كسي در خواندن حمد وسوره بيشتر از معمول صدايش را بلند كند، مثل آن كه آنها را با فرياد بخواند، نمازش بنا بر احتياط باطل است. (821) انسان بايد نماز را ياد بگيرد كه غلط نخواند وكسي كه به هيچ وجه نميتواند صحيح آن را ياد بگيرد، بايد هر طور كه ميتواند بخواند واحتياط مستحب در آن است كه نماز را به جماعت بجا آورد. (822) كسي كه حمد وسوره وچيزهاي ديگر نماز را به خوبي نميداند، و ميتواند ياد بگيرد، چنانچه وقت نماز وسعت دارد، بايد ياد بگيرد، واگر وقت تنگ است، دو صورت دارد: 1 - اگر در ياد گرفتن كوتاهي كرده، در صورتي كه عسر و حرج نباشد بنا بر اظهر بايد نمازش را به جماعت بخواند، يا كسي بخواند واو هم همراه او بخواند يا اگر ممكن است از روي نوشته اي بخواند. 2 - اگر كوتاهي نكرده بنا بر احتياط مستحب اين كارها را انجام دهد. اگر كسي از قرآن هيچ نميداند، به مقداري كه واجب است در نماز از قرآن بخواند تسبيح وتهليل وتكبير ميگويد. (823) اگر يكي از كلمات حمد يا سوره را نداند، يا عمدا آن را نگويد يا به جاي حرفي حرف ديگر بگويد مثلا به جاي " ض "، " ظ " بگويد به طوري كه در زبان عربي بگويند آن حرف را تلفظ نكرده، وموافق هيچ يك از قرائت هاي هفتگانه نباشد، يا جايي كه بايد بدون زير وزبر خوانده شود، زير وزبر بدهد، يا تشديد را نگويد، نماز او باطل است بنا بر احتياط. (824) اگر زير وزبر كلمه اي را نداند بايد ياد بگيرد ولي اگر كلمه اي را كه وقف كردن آخر آن جايز است هميشه وقف كند ياد گرفتن زير وزبر آن لازم نيست. ولي اگر نداند مثلا كلمه اي با " س " است يا با " ص " بايد ياد
بگيرد وچنانچه دو جور يا بيشتر بخواند، مثل آن كه در " اهدنا الصراط المستقيم "، مستقيم را يك مرتبه با سين ويك مرتبه با صاد بخواند، نمازش باطل است، مگر آن كه هر دو جور قرائت شده باشد وبه اميد رسيدن به واقع بخواند.
---
[ 163 ]
(825) رعايت مدي كه در يك كلمه واقع شده واجب است، يعني اگر در كلمه اي " واو " باشد وحرف قبل از " واو " در آن كلمه پيش (ضمه) داشته باشد و حرف بعد از واو در آن كلمه همزه () باشد، مثل كلمه سوء، بايد آن واو را مد بدهد يعني آن را بكشد، و هم چنين اگر در كلمه اي " الف " باشد وحرف قبل از الف در آن كلمه زبر (فتحه) داشته باشد وحرف بعد از الف در آن كلمه همزه باشد، مثل جاء، بايد الف آن را بكشد، ونيز اگر در كلمه اي " ي " باشد وحرف پيش از " ي " در آن كلمه زير (كسره) داشته باشد وحرف بعد از " ي " در آن كلمه همزه باشد، مثل جئ، بايد " ي " را با مد بخواند، واگر بعد از اين " واو " و " الف " و " ي " به جاي همزه () حرفي باشد كه ساكن است يعني زير وزبر وپيش ندارد، باز هم بايد اين سه حرف را با مد بخواند، مثلا در " ولا الضآلين " كه بعد از الف حرف لام ساكن است بايد الف آن را با مد بخواند. (826) احتياط در آن است كه در نماز عمدا وبدون عذر وقف به حركت و وصل به سكون ننمايد. ومعناي وقف به حركت آن است كه زير يا زبر يا پيش آخر كلمه اي را بگويد وبين آن كلمه وكلمه بعدش فاصله دهد، مثلا بگويد " الرحمن الرحيم " وميم الرحيم را زير بدهد وبعد قدري فاصله دهد وبگويد " مالك يوم الدين ". ومعناي وصل به سكون آن است كه زير يا زبر يا پيش كلمه اي را نگويد و آن كلمه را به كلمه بعد بچسباند مثل آن كه بگويد " الرحمن الرحيم " وميم الرحيم را زير ندهد وفورا " مالك يوم الدين " را بگويد (827) تنوين ونون ساكن اگر به كلمه اي كه با يكي از حروف " ي، ر، م، ل، و، ن " شروع ميشود برسد، احتياط واجب آن است كه ادغام كند يعني
نون را به آن حرف تبديل كند وبا تشديد بگويد. (828) در ركعت سوم وچهارم نماز ميتواند فقط يك حمد بخواند، يا سه مرتبه تسبيحات اربعه بگويد يعني سه مرتبه بگويد: " سبحان الله والحمد لله ولا اله الا الله والله اكبر "، واگر يك مرتبه هم تسبيحات اربعه را بگويد بنا بر اقوي كافي است ولي سه مرتبه فضيلت بيشتر دارد وموافق احتياط است، ومي تواند در يك ركعت حمد ودر ركعت ديگر تسبيحات بگويد وبهتر است در هر دو ركعت
---
[ 164 ]
تسبيحات بخواند. (829) در تنگي وقت بايد تسبيحات اربعه را يك مرتبه بگويد. (830) بر مرد وزن واجب است كه در ركعت سوم وچهارم نماز، حمد يا تسبيحات را آهسته بخوانند. (831) اگر در ركعت سوم وچهارم حمد بخواند، بنا بر احتياط واجب بايد " بسم الله " آن را هم آهسته بگويد. (832) كسي كه نميتواند تسبيحات را ياد بگيرد يا درست بخواند، بايد در ركعت سوم وچهارم حمد بخواند. (833) اگر در دو ركعت اول نماز به خيال اين كه دو ركعت آخر است تسبيحات بگويد، چنانچه پيش از ركوع بفهمد، بايد حمد وسوره را بخواند واگر در ركوع بفهمد، نمازش صحيح است. (834) اگر در دو ركعت آخر نماز به خيال اين كه در دو ركعت اول است حمد بخواند، يا در دو ركعت اول نماز با گمان به اين كه در دو ركعت آخر است حمد بخواند، چه پيش از ركوع بفهمد چه بعد از آن، نمازش صحيح است. (835) اگر در ركعت سوم يا چهارم ميخواست حمد بخواند ولي تسبيحات به زبانش آمد، يا ميخواست تسبيحات بخواند ولي حمد به زبانش آمد بايد آن را رها كند ودوباره حمد يا تسبيحات را بخواند. ولي اگر عادتش خواندن چيزي بوده كه به زبانش آمده، ودر خزانه قلبش آن را قصد داشته ميتواند همان را تمام كند ونمازش صحيح است. (836) كسي كه عادت دارد در ركعت سوم وچهارم تسبيحات بخواند اگر بدون قصد مشغول خواندن حمد شود بايد آن را رها كند ودوباره حمد يا تسبيحات را بخواند. (837) مستحب است در ركعت اول پيش از خواندن حمد، آهسته بگويد: " أعوذ بالله من الشيطان الرجيم "، ودر ركعت اول ودوم نماز ظهر وعصر، " بسم الله الرحمن الرحيم " را بلند بگويد. ونيز مستحب است حمد وسوره را شمرده بخواند ودر آخر هر آيه وقف كند، يعني آن را به آيه بعد نچسباند، ودر حال
---
[ 165 ]
خواندن حمد وسوره به معناي آيه توجه داشته باشد، واگر نماز را به جماعت ميخواند، بعد از تمام شدن حمد امام واگر فرادي ميخواند، بعد از آن كه حمد خودش تمام شد، بگويد: " الحمد لله رب العالمين "، وبعد از خواندن سوره " قل هو الله أحد " يك يا دو مرتبه " كذلك الله ربي " يا سه مرتبه " كذلك الله ربنا " بگويد، وبعد از خواندن سوره كمي صبر كند بعد تكبير پيش از ركوع را بگويد يا قنوت را بخواند.