نماز جماعت
مسأله 1408 ) مستحب است نمازهاي واجب خصوصاً نمازهاي يوميه را به جماعت بخوانند و در نماز صبح و مغرب و عشاء، خصوصاً براي همسايه مسجد و كسي كه صداي اذان مسجد را مي شنود بيشتر سفارش شده است.
مسأله 1409 ) در روايات معتبره وارد است كه نماز با جماعت بيست و پنچ درجه افضل از نماز فُرادي است.
در روايتي آمده است كه اگر يك نفر به امام جماعت اقتدا كند، هر ركعت آن ثواب يكصد و پنجاه نماز دارد و اگر دو نفر اقتدا كند، هر ركعت ثواب ششصد نماز و هر قدر عدد نمازگزاران بيشتر شود، ثواب نمازشان بيشتر خواهد شد و اگر عدد آنان از ده نفر بگذرد، اگر تمام آسمانها كاغذ و درياها مركب و درختها قلم و ملائكه و انس و جن نويسنده شوند، نمي توانند ثواب يك ركعت آن را بنويسند.
مسأله 1410 ) حاضر نشدن به نماز جماعت از روي بي اعتنائي در بعضي از موارد جايز نيست و سزاوار نيست كه انسان بدون عذر نماز جماعت را ترك كند.
مسأله 1411 ) مستحب است كه انسان صبر كند كه نماز را به جماعت بخواند و نماز جماعت از نماز اوّل وقت كه فُرادي )يعني تنها( خوانده شود، بهتر است و نيز نماز جماعتي را كه مختصر بخوانند از نماز فُرادي كه آن را طول بدهند، بهتر مي باشد.
مسأله 1412 ) وقتي كه جماعت برپا مي شود، مستحب است كسي كه نمازش را فرادي خوانده، دوباره با جماعت بخواند و اگر بعد بفهمد كه نماز اولش باطل بوده، نماز دوم او كافي است.
مسأله 1413 ) اگر امام يا مأموم بخواهد نمازي را كه با جماعت خوانده، دوباره با جماعت بخواند، چنانچه احتمال فساد آن نماز را ندهد، اشكال دارد. مگر اين كه اماماً اعاده نمايد به شرطي كه در مأمومين كسي باشد كه نماز واجب را نخوانده باشد، اگرچه احتياط در اين صورت هم ترك امامت است.
مسأله 1414 ) كسي كه در نماز به حدي وسواس دارد كه موجب بطلان نمازش مي شود و فقط در صورتي كه نماز را با جماعت بخواند، از وسواس راحت مي شود، بايد نماز را با جماعت بخواند.
مسأله 1415 ) اگر پدر يا مادر به فرزند خود امر كند كه نماز را به جماعت بخواند، نماز جماعت بر او واجب مي شود در صورتي كه مخالفت موجب ايذاء در معاشرت باشد.
مسأله 1416 ) نماز مستحب را نمي شود به جماعت خواند مگر نماز استسقاء كه براي آمدن باران مي خوانند و نمازي كه واجب بوده و به جهتي مستحب شده است مانند نماز عيد فطر و قربان كه در زمان امام معصوم عليه السلام واجب بوده و به واسطه غائب شدن ايشان مستحب مي باشد.
مسأله 1417 ) موقعي كه امام جماعت نماز يوميه مي خواند، هركدام از نمازهاي يوميه را مي شود به او اقتدا كرد، ولي اگر نماز يوميه امام جماعت به عقيده مأموم احتياطي باشد، نمي شود به او اقتدا كرد. مگر در برخي صورتهاي خاص، مثل آن كه مأموم و امام احتياط مشابهي داشته باشند، مانند آن كه دو نفر باهم سفر كرده اند و احتياطاً مي خواهند نماز را هم شكسته و هم تمام بخوانند كه مي تواند يكي از آنها نمازِ شكسته خود را به نمازِ شكسته ديگري و نماز تمام را به نماز تمامِ او اقتدا كند.
مسأله 1418 ) اگر امام جماعت قضاي يوميه خود يا قضاي قطعي كس ديگر را مي خواند، مي شود به او اقتدا كرد ولي اگر نمازش را احتياطاً قضا مي كند، اقتدا به او اشكال دارد.
مسأله 1419 ) اگر انسان نداند نمازي را كه امام مي خواند نماز واجب يوميه است يا نماز مستحب، نمي تواند به او اقتدا كند.
مسأله 1420 ) اگر امام در محراب باشد و كسي پشت سر او اقتدا نكرده باشد، كساني كه دو طرف محراب ايستاده اند و به واسطه ديوار محراب امام را نمي بينند نمي توانند اقتدا كنند ولي اگر كسي پشت سر امام اقتدا كرده باشد، اقتدا كردن كساني كه دو طرف او ايستاده اند و به واسطه ديوار محراب امام را نمي بينند اگر صف آنها متصل باشد، اشكال ندارد.
مسأله 1421 ) اگر به واسطه درازي صف اول، كساني كه دو طرف صف ايستاده اند، امام را نبينند مي توانند اقتدا كنند و نيز اگر به واسطه درازي يكي از صفهاي ديگر كساني كه دو طرف آن ايستاده اند، صف جلوي خود را نبينند مي توانند اقتدا نمايند.
مسأله 1422 ) اگر صف هاي جماعت تا درب مسجد برسد كساني كه در بيرون مسجد در دو طرف درب و كساني كه مقابل درب پشت صف داخل مسجد ايستاده اند يا كساني كه پشت سر آنها اقتدا مي كنند، نمازشان صحيح است و هركس در نماز جماعت از جلو يا از طرف راست يا چپ متصل به نماز جماعت باشد، نمازش با جماعت صحيح است.
مسأله 1423 ) كسي كه پشت ستون ايستاده، اگر از طرف راست يا چپ به واسطه مأموم ديگر به امام متّصل نباشد، نمي تواند اقتدا كند.
مسأله 1424 ) جاي ايستادن امام بايد از جاي مأموم بلندتر نباشد، ولي اگر مكان امام مقدار خيلي كمي مثلاً چند سانتيمتر بلندتر باشد، اشكال ندارد و نيز اگر زمين سراشيبي باشد و امام در طرفي كه بلندتر است، بايستد در صورتي كه سراشيبي آن زياد نباشد و طوري باشد كه به آن، زمين مسطّح بگويند، مانعي ندارد.
مسأله 1425 ) جاي مأموم هرقدر بلندتر از جاي امام باشد، اشكال ندارد. ولي اگر به قدري بلند باشد كه نگويند اجتماع كرده اند، مانند اين كه سر مناره بلند اقتداء كنند در اين صورت خالي از اشكال نيست.
مسأله 1426 ) اگر بين كساني كه در يك صف ايستاده اند بچه مميز يعني بچه اي كه بد و خوب را مي فهمد فاصله شود، چنانچه ندانند نماز او باطل است مي توانند اقتدا كنند.
مسأله 1427 ) بعد از تكبير امام اگر صف جلو آماده نماز بوده و تكبير گفتن آنان نزديك باشد، كسي كه در صف بعد ايستاده، تكبير گفتن او خالي از اشكال نيست.
مسأله 1428 ) اگر بداند نماز يك صف از صفهاي جلو باطل است، در صفهاي بعد نمي تواند اقتدا كند، ولي اگر نداند نماز آنان صحيح است يا نه، مي تواند اقتدا نمايد.
مسأله 1429 ) هرگاه بداند نماز امام باطل است مثلاً بداند امام وضو ندارد، اگرچه خود امام ملتفت نباشد، نمي تواند به او اقتدا كند، ولي اگر نماز امام برخي از شرائط را دارا نباشد يا با برخي از موانع همراه باشد كه فقدان سهوي آن شرائط يا همراه بودن سهوي آن موانع نماز را باطل نمي كند، مي توان به او اقتدا كرد، مثل آن كه امام جماعت سهواً از قبله منحرف بوده و مقدار انحرافش به بيش از سمت راست يا سمت چپ قبله نرسيده باشد، يا سهواً با لباس نجس نماز بخواند، همچنين اگر امام برخي از كارهاي نماز را ترك كند، در صورتي كه انجام آن كارها از سوي امام، به جاي مأموم نباشد، بنابراين اگر امام به جهت فراموشي در ركعت سوم و چهارم تسبيحات اربعه را نخواند، يا در ركعت قبل، تمام يا قسمتي از حمد را نخوانده باشد، مي تواند در ركعت بعد به او اقتدا كند، ولي در آن ركعتي كه تمام يا قسمتي از حمد را نخوانده، نمي تواند به او اقتدا كند، اگرچه در حال ركوع بخواهد اقتدا كند و اگر بعد از اقتدا، امام بعضي از قرائت را فراموش كند بايد نماز خود را فرادي بخواند و خواندن مأموم كافي نيست.
مسأله 1430 ) اگر مأموم بعد از نماز بفهمد كه امام عادل نبوده، يا كافر بوده، يا به جهتي نمازش باطل بوده، مثلاً بي وضو نماز خوانده، نمازش صحيح است و ظاهراً جماعت هم صحيح مي باشد. بنابراين اگرچه سهواً پيش از امام سر از ركوع بردارد و به جهت تبعيت از امام جماعت، ركوع را زياد كرده باشد، نمازش باطل نمي شود، هرچند زيادي سهوي ركوع نيز در نماز فُرادي نماز را باطل مي كند.
مسأله 1431 ) اگر در بين نماز جماعت قبل از ركوع، شك كند كه تكبيرةالإحرام را گفته يا نه، بنا را بر اين مي گذارد كه نگفته و اگر اطمينان دارد كه تكبيرةالإحرام را گفته و شك كند كه نيت جماعت كرده يا نه، بايد نماز را به نيت فرادي تمام كند، هرچند قبل از نماز بناي بر جماعت خواندن داشته و الان هم مشغول كاري باشد كه مأمومين انجام مي دهند. مثلاً به حمد و سوره امام گوش مي دهد و اگر در ركوع يا بعد از آن شك كند كه تكبيرةالإحرام را گفته يا نه، يا نيت جماعت كرده يا نه، نماز را به جماعت تمام كرده و صحيح مي باشد.
مسأله 1432 ) احتياط مستحب آن است كه در بين نماز جماعت تا ناچار نشود، نيت فرادي نكند. ولي اگر نيت فرادي كرد، اشكالي ندارد، بلكه اگر ازابتداي نماز هم قصد داشته باشد كه در بين نماز نيت فرادي كند، نماز جماعتش اشكالي ندارد.
مسأله 1433 ) اگر مأموم به واسطه عذري بعد از حمد و سوره امام نيت فرادي كند، لازم نيست حمد و سوره را بخواند. ولي اگر پيش از تمام شدن حمد و سوره نيت فرادي نمايد، بايد مقداري را كه امام نخوانده بخواند.
مسأله 1434 ) اگر در بين نماز جماعت نيت فرادي نمايد، نمي تواند دوباره نيت جماعت كند ولي اگر مردد شود كه نيت فرادي كند يا نه، و بعد تصميم بگيرد كه نماز را با جماعت تمام كند، نمازش صحيح است.
مسأله 1435 ) اگر شك كند كه نيت فرادي كرده يا نه، بايد بنا بگذارد كه نيت فرادي نكرده است.
مسأله 1436 ) اگر موقعي كه امام در ركوع است اقتدا كند و به ركوع امام برسد، اگرچه ذكر امام تمام شده باشد، نمازش صحيح است و يك ركعت حساب مي شود اما اگر به مقدار ركوع خم شود و به ركوع امام نرسد، نمازش باطل است.
مسأله 1437 ) اگر موقعي كه امام در ركوع است، اقتدا كند و به مقدار ركوع خم شود و شك كند كه به ركوع امام رسيده يا نه، نمازش باطل است.
مسأله 1438 ) اگر موقعي كه امام در ركوع است اقتدا كند و پيش از آن كه به اندازه ركوع خم شود امام سر از ركوع بردارد، بنابراحتياط واجب بايد نيّت فُرادي نمايد.
مسأله 1439 ) اگر اول نماز يا بين حمد و سوره اقتدا كند و اتّفاقاً پيش از آن كه به ركوع رود امام سر از ركوع بردارد، نماز او صحيح است.
مسأله 1440 ) اگر موقعي برسد كه امام مشغول خواندن تشهد آخر نماز است چنانچه بخواهد به ثواب جماعت برسد، بايد بعد از نيت و گفتن تكبيرةالإحرام بنشيند وتشهد را با امام بخواند ولي سلام را نگويد و صبر كند تا امام سلام نماز را بدهد بعد بايستد و بدون آن كه دوباره نيت كند و تكبير بگويد، حمد و سوره را بخواند و آن ركعت را ركعت اول نماز خود حساب كند.
مسأله 1441 ) مأموم نبايد جلوتر از امام بايستد و بنابراحتياط واجب بايد در وقت ايستادن از امام عقب تر باشد، بلكه اگر قد او بلندتر از امام باشد، بنابراحتياط واجب بايد طوري بايستد كه در ركوع و سجود سر و جاي مهر او از امام عقب تر باشد.
مسأله 1442 ) در نماز جماعت بايد بين مأموم و امام حائلي -خواه پشت آن ديده شود يا نه- فاصله نباشد و همچنين است بين انسان و مأموم ديگري كه انسان به واسطه او به امام متصل شده است. ولي اگر امام مرد و مأموم زن باشد، چنانچه بين آن زن و امام يا بين آن زن و مأموم ديگري كه مرد است و زن به واسطه او به امام متصل شده است، پرده و ديوار و مانند آنها باشد، اشكال ندارد.
مسأله 1443 ) اگر بعد از شروع به نماز بين مأموم و امام، يا بين مأموم و كسي كه مأموم به واسطه او متصل به امام است، پرده يا چيز ديگري فاصله شود، نماز مأموم خود به خود فُرادي مي شود ولو قصد فرادي نكند.
مسأله 1444 ) احتياط واجب آن است كه بين جاي سجده مأموم و جاي ايستادن امام بيشتر از يك قدم بلند )يعني مقداري كه ممكن است پاها را از هم جدا گذاشت( فاصله نباشد، و نيز اگر انسان به واسطه مأمومي كه جلوي او ايستاده به امام متصل باشد، بنابراحتياط واجب بايد فاصله جاي سجده اش از جاي ايستادن او بيشتر از يك قدم بلند نباشد و احتياط مستحب آن است كه جاي سجده مأموم با جاي كسي كه جلوي او ايستاده هيچ فاصله نداشته باشد.
مسأله 1445 ) اگر مأموم به واسطه كسي كه طرف راست يا چپ او اقتدا كرده، به امام متصل باشد و از جلو به امام متصل نباشد، بنابراحتياط واجب بايد با كسي كه در طرف راست يا چپ او اقتدا كرده، بيشتر از يك قدم بلند فاصله نداشته باشد.
مسأله 1446 ) اگر در نماز، بين مأموم و امام يا بين مأموم و كسي كه مأموم به واسطه او به امام متصل است، بيشتر از يك قدم فاصله پيدا شود، نماز مأموم خود به خود فُرادي مي شود.
مسأله 1447 ) اگر نماز همه كساني كه در صف جلو هستند، تمام شود يا همه نيّت فُرادي نمايند، نماز صف بعد فرادي مي شود هرچند صف جلو فوراً براي نماز ديگري به امام اقتدا كنند.
مسأله 1448 ) اگر در ركعت دوم اقتدا كند، لازم نيست حمد و سوره بخواند. ولي مي تواند قنوت و تشهد را با امام بخواند و احتياط واجب آن است كه موقع خواندن تشهد انگشتان دست و سينه پا را به زمين بگذارد و زانوها را بلند كند و بايد بعد از تشهد با امام برخيزد و حمد و سوره را بخواند و اگر براي سوره وقت ندارد و مي تواند حمد را تمام كند و در ركوع به امام برسد، بايد حمد را بخواند و در ركوع به امام برسد و اگر براي خواندن حمد وقت ندارد، بنابراحتياط واجب قصد انفراد نمايد.
مسأله 1449 ) اگر موقعي كه امام در ركعت دوم نماز چهار ركعتي است، اقتداء كند، بايد در ركعت دوم نمازش كه ركعت سوم امام است، بعد از دو سجده بنشيند و تشهد را به مقدار واجب بخواند و برخيزد و چنانچه براي گفتن سه مرتبه تسبيحات وقت ندارد، يك مرتبه بگويد و در ركوع يا سجده خود را به امام برساند.
مسأله 1450 ) اگر امام در ركعت سوم يا چهارم باشد و مأموم بداند كه اگر اقتدا كند و حمد را بخواند به ركوع امام نمي رسد، بنابراحتياط واجب بايد صبر كند تا امام به ركوع رود، بعد اقتدا نمايد.
مسأله 1451 ) اگر در ركعت سوم يا چهار امام اقتدا كند، بايد حمد و سوره را بخواند و اگر براي سوره وقت ندارد، بايد حمد را تمام كند و در ركوع خود را به امام برساند و اگر نتواند حمد را تنها بخواند، بنابراحتياط قصد انفراد نمايد.
مسأله 1452 ) كسي كه مي داند اگر سوره يا قنوت را تمام كند، به ركوع امام نمي رسد. چنانچه عمداً سوره يا قنوت را بخواند و به ركوع نرسد، نمازش صحيح است و بايد به وظيفه منفرد عمل نمايد.
مسأله 1453 ) كسي كه اطمينان دارد اگر سوره را شروع كند يا تمام نمايد، به ركوع امام مي رسد، همينقدر كه امام به ركوع رفت، مي تواند سوره را ترك كند.
مسأله 1454 ) كسي كه يقين دارد اگر سوره را شروع كند يا تمام نمايد به ركوع امام مي رسد، چنانچه سوره را بخواند و به ركوع امام نرسد، نمازش صحيح است.
مسأله 1455 ) اگر امام ايستاده باشد و مأموم نداند كه در كدام ركعت است مي تواند اقتدا كند. ولي بايد حمد و سوره را به قصد قربت بخواند و اگرچه بعد بفهمد كه امام در ركعت اول يا دوم بوده نمازش صحيح است و لكن در نماز اخفائيه مثل ظهر و عصر بنابراحتياط وجوبي بايد صبر كند و در ركوع امام اقتدا نمايد.
مسأله 1456 ) اگر به خيال اين كه امام در ركعت اول يا دوم است، حمد و سوره نخواند و بعد از ركوع بفهمد كه در ركعت سوم يا چهارم بوده بنابراحتياط نمازش باطل است. ولي اگر پيش از ركوع بفهمد، بايد حمد و سوره را بخواند و اگر وقت ندارد، فقط حمد را بخواند و در ركوع خود را به امام برساند و اگر نمي رسد، بنابراحتياط قصد انفراد كند.
مسأله 1457 ) اگر به خيال اين كه امام در ركعت سوم يا چهارم است، حمد و سوره بخواند و پيش از ركوع يا بعد از آن بفهمد كه در ركعت اول يا دوم بوده، نمازش صحيح است و اگر در بين حمد و سوره بفهمد لازم نيست آنها را تمام كند.
مسأله 1458 ) اگر موقعي كه مشغول نماز مستحبي است جماعت برپا شود چنانچه اطمينان ندارد كه اگر نماز را تمام كند به جماعت برسد، مستحب است نماز را رها كند و مشغول نماز جماعت شود. بلكه اگر اطمينان نداشته باشد كه به ركعت اول برسد مستحب است به همين دستور رفتار نمايد.
مسأله 1459 ) اگر موقعي كه مشغول نماز سه ركعتي يا چهار ركعتي است، جماعت برپا شود، چنانچه به ركوع ركعت سوم نرفته و اطمينان ندارد كه اگر نماز را تمام كند به جماعت برسد، مستحب است به نيت نماز مستحبي نماز را دو ركعتي تمام كند و خود را به جماعت برساند.
مسأله 1460 ) اگر نماز امام تمام شود و مأموم مشغول تشهد يا سلام اول باشد، لازم نيست نيت فُرادي كند.
مسأله 1461 ) كسي كه يك ركعت از امام عقب مانده مي تواند پس از سجده دوم برخيزد ولي بهتر اين است كه وقتي امام تشهد ركعت آخر را مي خواند، انگشتان دست و سينه پا را به زمين بگذارد و زانوها را بلند نگهدارد و صبر كند تا امام سلام نماز را بگويد و بعد برخيزد.