نماز استسقاء (باران)
يكي از نمازهاي مستحبي «نماز باران» است كه به شرايطي كه گفته مي شود برگزار مي گردد و در آن، مردم از خداوند، طلب باران مي كنند تا خشكسالي و قحطي برطرف شود. به اين نماز، نماز «استسقا» نيز گفته مي شود. استسقاء از باب استفعال به معني طلب باران و آبياري از خداوند است، و اين نماز در وقت كم شدن آب چاه ها و چشمه ها و نباريدن باران، مستحب است طلب باران از خدا از طريق دعا و نماز.
حضرت امام خميني رحمه الله در تحريرالوسيله مي فرمايند:
«نماز باران مستحب است، آنگاه كه آب نهرها كاهش مي يابد و باران نيايد. سبب نيامدن باران به خاطر گسترش گناهان، ناسپاسي نعمت ها، نپرداختن حق مردم، كم فروشي، ظلم، نيرنگ، ترك امر به معروف و نهي از منكر، نپرداختن زكات و حكومت و قضاوت برخلاف حكم خدا و... است كه موجب خشم پروردگار و نيامدن باران مي شود.»

كيفيت نماز باران
نماز باران مثل نماز عيد، دو ركعت است و ركعت اول، پنج قنوت و ركعت دوم چهار قنوت دارد و بهتر است كه با جماعت خوانده شود.
در قنوت ها، هر دعايي مي توان خواند، ولي بهتر است دعايي خوانده شود كه در آن، از خداوند، طلب باران شده باشد و قبل از هر دعا، صلوات بر پيامبر و آلش فرستاده شود. مستحب است كه حمد و سوره اش بلند خوانده شود.
از آنجا كه اين نماز، براي جلب رحمت پروردگار است، در مستحبات آن اموري ذكر شده كه همه، حالت رقت و زاري و نياز بندگان را مي رساند و جلب رحمت مي كند، از جمله:
مردم سه روز، روزه بگيرند و روز سوم به صحرا روند و نماز بخوانند. (به نحوي كه روز سوم، دوشنبه يا جمعه باشد بهتر است.)
زير آسمان جمع شوند. پا برهنه باشند، مردم، منبر را با خود به صحرا ببرند، مؤذن ها هم همراه باشند. پيران و كودكان و چهارپايان را هم با خود ببرند، بچه ها را از مادران جدا كنند تا صداي گريه و ضجه زياد شود.
مانع بيرون رفتن كفار همراه خود شوند، امام جماعت و مردم، در كمال خشوع و وقار و درخواست، به بيابان بيرون روند، جاي پاكي را براي نماز، انتخاب كنند. (1)
و نيز، وقتي نماز به پايان رسيد، پيش نماز به منبر رود، و عباي خود را واژگونه يا پشت و رو بر دوش افكند، با صداي بلند، صد بار تكبير بگويد، رو به مردم سمت راست كرده، صد بار بلند، سبحان الله بگويد، سپس به مردم طرف چپ روي كرده و صد بار با صداي بلند، لا اله الا الله بگويد، مانعي ندارد كه مردم هم با صداي بلند، اين شعارها را به دنبال پيشنماز، تكرار كنند، چرا كه رحمت و مغفرت را بهتر جلب مي كند.
آنگاه، امام جماعت و مردم، دست به دعا بردارند، و بسيار التماس و دعا كنند و بنالند و بخواهند، و امام جماعت، خطبه بخواند و از خداوند، طلب باران كند. و بهتر است از خطبه هايي كه از معصومين عليه السلام نقل شده استفاده شود. مانند آنچه از حضرت امير عليه السلام (2) و امام سجاد عليه السلام (3) نقل شده است.

سابقه ي نماز باران
آنگونه كه از روايات تاريخي برمي آيد، نماز باران در زمان انبياء گذشته هم بوده است (نمونه ي بيرون رفتن حضرت سليمان).
دعاها و حديث هايي هم كه درباره ي شيوه ي رسول خدا صلي الله عليه و آله در خواندن نماز باران نقل شده، با خطبه هاي مربوط به اين نماز كه از اميرالمؤمنين عليه السلام نقل شده، و نيز دعاي امام سجاد عليه السلام گوياي اين است كه به اين سنت، عمل مي شده است. (4)
در تاريخ، برخي از علماي بزرگ هم به برگزاري اين نماز اقدام كرده و از خدا، باران گرفته اند. البته اين نماز، از آن جهت حساسيت دارد كه اگر خداوند، دعاها را مستجاب نكند و باران نفرستد، مايه ي شرمندگي نمازگزاران مي شود كه خدا به آنان توجه ننمود. از اين جهت، اقدام به اين نماز، جرأت و ايثاري در حد مايه گذاشتن از آبرو مي طلبد. يكي از معروف ترين نمازهاي باران تاريخ معاصر ما، نماز آيت الله العظمي سيد محمدتقي خوانساري رحمة الله عليه است. (قبر آن مرحوم، در حرم حضرت معصومه عليهاالسلام است) نوشته اند كه در سال 1363 قمري همان سالي كه متفقين، ايران را اشغال كرده بودند، در قم باران نباريد و باغها و مزارع خشكيد و خطر قحطي و خشكسالي مردم قم را تهديد مي كرد.
آن مرجع بزرگوار، دو روز متوالي براي نماز باران به بيابانهاي اطراف قم رفت، اين حركت، گرچه مورد استهزاء غير معتقدان به امور معنوي و غيبي بود، ولي در روز دوم، چنان باران آمد كه سيلها روان شد و جويبارها به راه افتاد و اين از آثار انفاس قدسي آن مرد الهي بود. (5)

تشريع نماز استسقا (درخواست باران)
درباره ي مشروعيت نماز استسقا به دو آيه از قرآن مجيد استناد كرده اند كه يكي مدني و ديگري مكي است اما تأييدي كه از سنت براي آن وجود دارد، در مدينه واقع شده است:
در يكي از سال هاي پس از هجرت، مردم مدينه، گرفتار خشكسالي و قحطي شدند و از پيغمبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم تقاضاي دعاي نزول باران كردند.
فرستاده ي خدا، فرمودند: «مردان، زنان و كودكان، به مصلي بروند و جانوران اهلي را هم به همراه خود ببرند. آن گاه نماز استسقا را با آنان به جماعت خواندند و از خدا درخواست نزول رحمت كردند.»
ديري نگذشت كه ابرها به هم پيوستند و فرو باريدند و بارش، يك هفته ادامه يافت تا آنجا كه بيم ويراني رفت و مردم از آن حضرت درخواست دعا براي قطع باران كردند و دعاي دوم رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم هم به اجابت پيوست. (6)