آداب و ادعيه ي نماز شب (هشت ركعت)


پس افتتاح كن ركعت اول را به تكبيرات سبعه با ادعيه ي ثلاثه و افضل است در ركعت اول بعد از حمد سوره ي «قل هو الله احد» را سي نوبت بخواني، و در ركعت دوم سوره ي «قل يا ايها الكافرون» و در شش ركعت باقي، سوره هاي دراز مثل سوره ي انعام و كهف و انبياء و يس و حم و هر سوره ي ديگر كه درازي مشابه اينها بوده باشد و جايز است در همه ي نوافل سوره را از روي مصحف بخواني، و اگر چه بعضي از سور ديگر در خاطر داشته باشي، اما در نماز فريضه از روي مصحف خواندن جايز نيست.

آداب قنوت
و بدان كه، اتفاق كرده اند علماي ما - قدس الله ارواحهم - بر اين كه همچنان كه قنوت در نمازهاي واجبي سنت است در هر ركعت دوم از نوافل نيز سنت است، از جمله روايت كرده ثقة الاسلام در كتاب «كافي» به سند صحيح از امام جعفر صادق (ع) كه كافي است در قنوت بگويي:
«اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَنَا وَ ارْحَمْنَا وَ عَافِنَا وَ اعْفُ عَنَّا فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ إِنَّكَ عَلي كُلِّ شَيْ ءٍ قَدِير؛
خداوندا! ما را بيامرز و بر ما رحم كن و ما را سلامت بدار و از ما درگذر، در دنيا و آخرت، كه تو بر هر چيز توانايي.»

چنانكه روايت كرده است در كتاب «كافي» به سند حسن از امام به حق ناطق، امام جعفر صادق (ع). و نيز روايت شده است كه از قنوت همين قدر كافي است سه مرتبه تسبيح بگويد، و سنت است بلند خواندن قنوت، اگر چه در نوافل روز باشد، و همچنين سنت است تطويل قنوت، خصوصاً در نماز شب، زيرا وقت تو در آن وسيع است، چه روايت كرده است رئيس المحدثين در كتاب «من لا يحضره الفقيه» از حضرت رسالت (ص) كه آن حضرت فرموده اند: «أَطْوَلُكُمْ قُنُوتاً فِي دَارِ الدُّنْيَا أَطْوَلُكُمْ رَاحَةً يَوْمَ الْقِيَامَة»؛ هر كس از شما را در دنيا قنوت درازتر است، راحت و آسودگي او در آخرت بيشتر است.

قنوت نماز شب
و از ادعيه ي مختصره كه در قنوت فرايض و نوافل خواندن آن سزاوار است دعايي است كه از امام به حق ناطق، امام جعفر صادق (ع)، روايت شده است و آن اين است:
«إِلَهِي كَيْفَ أَدْعُوكَ وَ قَدْ عَصَيْتُكَ وَ كَيْفَ لَا أَدْعُوكَ وَ قَدْ عَرَفْتُ حُبَّكَ فِي قَلْبِي وَ إِنْ كُنْتُ عَاصِياً مَدَدْتُ إِلَيْكَ يَداً بِالذُّنُوب مَمْلُوءَةً وَ عَيْناً بِالرَّجَاءِ مَمْدُودَةً مَوْلَايَ أَنْتَ عَظِيمُ الْعُظَمَاءِ وَ أَنَا أَسِيرُ الْأُسَرَاءِ أَنَا الْأَسِيرُ بِذَنْبِي الْمُرْتَهَنُ بِجُرْمِي إِلَهِي لَئِنْ طَالَبَتْنِي بِذَنْبِي لَأُطَالِبَنَّكَ بِكَرَمِكَ وَ لَئِنْ طَالَبْتَنِي بِجَرِيرَتِي لَأُطَالِبَنَّكَ بِعَفْوِكَ وَ لَئِنْ أَمَرْتَ بِي إِلَي النَّارِ لَأُخْبِرَنَّ أَهْلَهَا أَنِّي كُنْتُ أَقُولُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ اللَّهُمَّ إِنَّ الطَّاعَةَ تَسُرُّكَ وَ الْمَعْصِيَةَ لَا تَضُرُّكَ فَهَبْ لِي مَا يَسُرُّكَ وَ اغْفِرْ لِي مَا لَا يَضُرُّكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِين ؛ (1)
خداي من! چگونه بخوانمت با آنكه نافرماني ات كرده ام، و چگونه نخوانمت با آنكه دوستي تو را در دلم مي يابم، هر چند كه نافرمانم. دستي را به سويت دراز كرده ام كه از گناه سرشار است، و چشمي را به تو دوخته ام كه به اميد ناظر است. مولاي من! تو بزرگ بزرگاني و من اسير اسيران، من اسير به گناه و گروگان به جرم خويشم. خداي من! اگر مرا به گناهم بگيري، من تو را به كرامت مي گيرم، و اگر مرا به جرمم بستاني، من تو را به عفوت مي ستانم، و اگر فرمان دهي مرا به آتش برند، دوزخيان را گويم كه من گوينده ي «لا اله الا الله، محمد رسول الله» بوده ام. خداوندا! فرمانبري تو را مسرور مي سازد، ولي معصيت به تو زياني نمي رساند، پس به من ببخش آنچه را كه تو را مسرور مي سازد، و بر من ببخشاي آنچه را كه به تو زياني نمي رساند،اي مهربانترين مهربانان.»
همچنين از جمله ادعيه ي متوسطه كه در قنوت، خواندن آن لايق است، دعايي است از «ادعية الوسائل الي المسائل» است كه از ثامن ائمه هدي امام رضا (ع) روايت شده است:
«اللَّهُمَّ إِنَّ الرَّجَاءَ لِسَعَةِ رَحْمَتِكَ أَنْطَقَنِي بِاسْتِقَالَتِكَ وَ الْأَمَلَ لِأَنَاتِكَ وَ رِفْقِكَ شَجَّعَنِي عَلَي طَلَبِ أَمَانِكَ وَ عَفْوِكَ وَ لِي يَا رَبِّ ذُنُوبٌ قَدْ وَاجَهَتْهَا أَوْجُهُ الِانْتِقَامِ وَ خَطَايَا قَدْ لَاحَظَتْهَا أَعْيُنُ الِاصْطِلَامِ وَ اسْتَوْجَبْتُ بِهَا عَلَي عَدْلِكَ أَلِيمَ الْعَذَابِ وَ اسْتَحْقَقْتُ بِاجْتِرَاحِهَا مُبِيرَ الْعِقَابِ وَ خِفْتُ تَعْوِيقَهَا لِإِجَابَتِي وَ رَدَّهَا إِيَّايَ عَنْ قَضَاءِ حَاجَتِي بِإِبْطَالِهَا لِطَلِبَتِي وَ قَطْعِهَا لِأَسْبَابِ رَغْبَتِي مِنْ أَجْلِ مَا أَنْقَضَ ظَهْرِي مِنْ ثِقْلِهَا وَ بَهَظَنِي مِنَ الِاسْتِقْلَالِ بِحَمْلِهَا ثُمَّ تَرَاجَعْتُ رَبِّي إِلَي حِلْمِكَ عَنِ الْخَاطِئِينَ وَ عَفْوِكَ عَنِ الْمُذْنِبِينَ وَ رَحْمَتِكَ لِلْعَاصِينَ فَأَقْبَلْتُ بِثِقَتِي مُتَوَكِّلًا عَلَيْكَ طَارِحاً نَفْسِي بَيْنَ يَدَيْكَ شَاكِياً بَثِّي إِلَيْكَ سَائِلًا مَا لَا أَسْتَوْجِبُهُ مِنْ تَفْرِيجِ الْهَمِّ وَ مَا لَا أَسْتَحِقُّهُ مِنْ تَنْفِيسِ الْغَمِّ مُسْتَقِيلًا [مُسْتَقْبِلًا] إِيَّاكَ وَاثِقاً مَوْلَايَ بِكَ؛
خداوندا! اميدواري به وسعت رحمتت مرا به درخواست گذشت و بخششت به زبان آورده، و آرزومندي به بردباري و مدارايت مرا بر طلب امان و عفوت دلير گردانيده، و مرا -اي پروردگار - گناهاني است كه با انواع مختلف انتقام رو به رو است، و خطاهايي است كه ديده هاي ريشه كن ساختن بدان مي نگرد، و با انجام آنها با توجه به عدالت تو مستوجب دردناك ترين عذابها گشته ام، و با اكتساب آنها مستحق كيفري تباه كننده گرديده ام. و ترسيدم كه آنها اجابت دعايم را به تعويق اندازد، و مرا از برآورده شدن حاجاتم كنار زند، به اين گونه كه خواسته ام را باطل سازد، و اسباب گرايشم را ببرد، چرا كه سنگيني بارش پشتم را خرد كرده، و گمان آنكه بار آن اندك است، كمرم را خميده ساخته، ولي با اين همه به بردباري ات از خطاكاران و عفوت از گنهكاران و رحمتت به عاصيان توجه نموده با اطميناني كه به تو دارم به سويت روي آوردم در حالي كه بر تو توكل نموده و خود را در پيشگاهت انداخته و از اندوه طاقت فرسايم به تو گله نموده و گشايش غمها را كه سزاوار آن نبوده و زدودن اندوه را كه مستحق آن نيستم از تو خواستارم، در حالي كه از تو آمرزش خواسته و به تو - اي مولايم - اطمينان نموده ام.»
«اللَّهُمَّ فَامْنُنْ عَلَيَّ بِالْفَرَجِ وَ تَطَوَّلْ عَلَيَّ بِسُهُولَةِ الْمَخْرَجِ وَ ادْلُلْنِي بِرَأْفَتِكَ عَلَي سَمْتِ الْمَنْهَجِ وَ أَزْلِقْنِي بِرَحْمَتِكَ [بِقُدْرَتِكَ ] عَنِ الطَّرِيقِ الْأَعْوَجِ وَ خَلِّصْنِي مِنْ سِجْنِ الْكَرْبِ بِإِقَالَتِكَ وَ أَطْلِقْ أَسْرِي بِرَحْمَتِكَ وَ طُلْ عَلَيَّ بِرِضْوَانِكَ وَ جُدْ عَلَيَّ بِإِحْسَانِكَ وَ أَقِلْنِي عَثْرَتِي وَ فَرِّجْ كُرْبَتِي- وَ ارْحَمْ عَبْرَتِي وَ لَا تَحْجُبْ دَعْوَتِي وَ اشْدُدْ بِالْإِقَالَةِ أَزْرِي وَ قَوِّ بِهَا ظَهْرِي وَ أَصْلِحْ بِهَا أَمْرِي وَ أَطِلْ بِهَا عُمُرِي وَ ارْحَمْنِي يَوْمَ حَشْرِي وَ وَقْتَ نَشْرِي إِنَّكَ جَوَادٌ كَرِيمٌ رَءُوفٌ رَحِيم ؛(2)
خداوندا! پس با گشايشي كه برايم مي داري، بر من منت نه، و با آسان ساختن راه گريز بر من احسان نما، و با رأفت خود مرا به سوي راه راست رهنمايي فرما، و با قدرت خويش از راه كج دورم ساز، و با آمرزشت از زندان غم خلاصم بخش، و با رحمتت از اسيري آزادم ساز، و با خشنودي ات بر من بخشش نما، و با احسان خويش بر من جود كن، و لغزشم را ناديده گير، و اندوهم را بزدا، و به سرشكم رحم آر، و دعايم را محجوب مساز، و نيرويم با آمرزش محكم ساز، و پشتم را بدان نيرو ده، و كارم را بدان اصلاح كن، و عمرم را بدان دراز ساز، و در روز حشر و وقت نشرم بر من رحمت آور، كه تو بخشنده و بزرگوار و دلسوز و مهرباني.»

پاورقي

1- مفتاح الفلاح (چاپ قديم)، ص 310.
2- مفتاح الفلاح (چاپ قديم)، ص 311-312.

بازگشت