فرصتي ديگر كه مي تواند پندآموز و عبرت آفرين باشد، موقعيت رويارويي با مرگ، هنگام ختم پرونده ي زندگي انسان ها و كوتاه شدن دست آنان از صحنه ي عمل و تلاش در دنيا است. آن گاه كه گروهي از مؤمنان، جنازه ي مسلماني را فراروي خود مي نهند و بر او نماز ميت مي خوانند، يكي از پربارترين و زيباترين برنامه هاي آموزش سمعي و بصري و تذكر غير مستقيم به انسان ها است. چگونه مي توان محسوس تر از اين صحنه، اين باور را براي انسان ها، برهاني ساخت، كه مرگ حق است؟ آنان نيز پس از گذر از دوره اي نه چندان طولاني كه امكان دارد هر آن پايان پذيرد، چنين شرايطي را در پيش خواهند داشت! كلاس تشييع، نماز و خاك سپاري ميت، آموزنده ترين كلاس معارف عيني و واقعي است. در اين كلاس، مسلمانان بي اعتباري دنيا، اغتنام فرصت ها، حس تعاون و نوع دوستي، گريز از غفلت و... را مرور مي كنند.
در اين نماز پنج تكبير گفته مي شود كه پس از تكبير اول به وحدانيت خدا و نبوت پيامبر، شهادت مي دهيم و پس از تكبير دوم بر پيامبر و آلش درود مي فرستيم و پس از تكبير سوم براي اهل ايمان مغفرت مي طلبيم، و پس از تكبير چهارم بر پيامبر و آلش درود مي فرستيم و با تكبير پنجم، نماز پايان مي پذيرد. (1)
خواندن اين نماز، قبل از دفن و پس از غسل و كفن هر ميت، واجب كفايي (2)
است. اگر اين نماز را بر ميت نخوانند، بايد پس از دفن بر قبرش بخوانند.
هنگام انجام اين مراسم، همه ي شركت كنندگان بايد سكون، آرامش و سكوت را حفظ كنند و به حديث نفس و موعظه ي خويشتن مشغول باشند. به فرموده ي امام صادق عليه السلام بايد خود را جاي ميت ببينند، كه موقتا مهلتي به آن ها داده شده تا به دنيا بازگردند و تكاليف از ياد رفته ي خويش را به جاي آورند. (3)

وقتي مسلماني هر چند كودك، از دنيا مي رود، پس از غسل دادن و كفن كردن، بايد بر پيكر او نماز خواند. گرچه نام «نماز ميت» بر آن گفته شده، ولي در واقع دعايي بيش نيست، زيرا ركوع و سجود و تشهد و سلام ندارد و وضو و غسل و تيمم داشتن شرط نيست و پاك بودن بدن نمازگزار هم لازم نمي باشد. اگر چه بهتر است شرايط نماز را داشته باشد.
اين مراسم، بهتر است كه به صورت جماعت انجام شود.
اين نماز، خواستن رحمت و مغفرت براي مرده است. از اين رو بهتر است كه دوستان و بستگان و مؤمنين را خبر كنند تا حضور يافته و بر او نماز بگذارند. اين نماز، هم سبب رحمت بر ميت است و هم موجب اجر براي نمازگزاران مي شود. (4)
خواندن نماز ميت بر هر ميت مؤمن و شيعه و هر كس كه در حكم مؤمن است و شش سال سن دارد واجب است، و مقدم از همه مكلفين در انجام اين نماز، فرد مذكري است كه نسبت به ميراث و اموال باقي مانده ي از ميت از همه مقدم باشد. البته شوهر در نماز خواندن بر همسرش حتي از ولي زن نيز مقدم است.
در هر وقت از شبانه روز مي شود بر ميت نماز خواند، مگر اينكه وقت يكي از نمازهاي واجب يا واجب ديگري كه وقتش تنگ شده باشد، كه در اين صورت بايد ابتدا آن واجب را انجام دهند. البته اين در صورتي است كه بيم فاسد شدن بدن ميت در ميان نباشد، و گرنه بايد ابتدا نماز ميت خوانده شود و بر ساير حالات مقدم است. (5)
با طهارت بودن (6) براي نماز ميت واجب نيست، ولي اكمل و بهتر است.
در نماز جماعت، بر ميت، آخرين صف افضل و بهتر از همه ي صفوف مي باشد.